اقتصاد24 - فارس در خصوص تحریم دارو نوشت: سازمان تدارکات پزشـکی هلال احمر با هدف تأمین دارو و تجهیـزات پزشکی مورد نیاز بیمارستان‌ها و مراکز درمانی جمعیت هلال احمر فعالیت خود را در سال ۱۳۳۴ آغاز کرد.
واحد های تحت پوشش این سازمان شامل «شرکت تجهیزات پزشکی هلال ایران» «شرکت داروسازی سها»، «شرکت پخش سها هلال»،«شرکت بازرگانی سها کیش» و داروخانه‌های مرکزی، تخصصی و فوق تخصصی (تک نسخه‌ای) هلال احمر است.
برای آشنایی با فعالیت‌های این سازمان با علی فرجی، مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی جمعیت هلال احمر به گفتگو نشستیم.
وی در این گپ و گفت به موضوعاتی همچون وظایف و شرکت‌های وابسته به این سازمان، تحریم دارو، نقش این سازمان در تولید و پخش دارو و تجهیزات پزشکی، اثرات تحریم بر سیستم دارویی کشور، فعالیت داروخانه‌های هلال احمر و... پرداخت. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
علی فرجی، رئیس سازمان تدارکات پزشکی هلال احمر اظهار داشت: سازمان تدارکات پزشکی یکی از بازوهای اقتصادی هلال احمر است و این سازمان مجموعه‌ای از داروخانه‌های مرکزی هلال احمر، داروخانه تهران پارس و داروخانه‌ایی در جزیره کیش است؛ ضمن اینکه چند شرکت دارد. شرکت تجهیزات پزشکی هلال ایران که تولیدکننده صافی دیالیز، سرنگ و ست دیالیز است .
شرکت داروسازی هلال ایران که دو پلنت دارد. یکی در چهارباغ کرج که داروها، شربت، قرص و کپسول تولید می‌کنیم و شرکت دیگری در مازندران فعالیت می‌کند که شرکت کشت و صنعت و تولید داروهای گیاهی است که اسانس‌های گیاهی مختلف تولید می‌کنیم؛ضمن اینکه شرکت پخش سها هلال نیز یکی از شرکت‌های معتبر پخش دارویی بوده و شرکت بازرگانی سهاکیش نیز واردکننده داروهای فوریتی و تک‌نسخه‌ای است.
درباره فعالیت‌های صادراتی سازمان تدارکات پزشکی توضیح دهید و آیا محصولات شما صادر هم می‌شود؟
فرجی: نه؛ البته صادرات در مجموعه ما تعریف شده است اما استانداردهای خط تولید ما استانداردهای وزارت بهداشت است؛ برای اینکه بتوانیم دارویی را صادر کنیم، نیازمند استانداردهای بین‌المللی هستیم. در ایران کارخانه‌های زیادی وجود ندارد تا استانداردهای اروپا را داشته باشند؛ در نتیجه صادرات زیاد دارو امکان ندارد.
البته اکنون چند شرکت در کشور این کار را شروع کرده‌اند و استانداردهایشان بالاست، ما نیز تلاش می‌کنیم تا به خصوص در کشورهای آفریقایی که جمعیت هلال احمر مراکزی دارد، صادراتی داشته باشیم.
*۴۰ تا ۵۰ درصد تولید صافی دیالیز در کشور در دست سازمان تجهیزات پزشکی است
در خصوص صافی و ست دیالیز، امکان صادرات وجود دارد، اما به دلیل اینکه تولید ما در حد نیاز کشور است و بین ۴۰ تا ۵۰ درصد تولید صافی دیالیز در کشور در دست ما قرار دارد؛ بنابراین آنقدر تولید مازاد نداریم تا صادرات داشته باشیم.
البته استانداردهای لازم برای صادرات را داریم و به کشورهای عراق، افغانستان و عمان درخواست صادرات داده‌ایم، اما اکنون تولید ما برای داخل کشور است.
*برنامه ریزی برای تولید ۶ میلیون آنژیوکت در کشور در سال جاری
سهم شما از بازار دارویی کشور به چه میزان است؟
فرجی: در خصوص تولید دارو سهم ما در کشور ۲ تا ۳ درصد است، اما در بحث تجهیزات پزشکی که همان سرنگ و صافی دیالیز که شامل چند نوع است، نقش خوبی داریم و اکنون برای تولید آنژیوکت آماده شده‌ایم؛ چراکه آنژیوکت‌ها در داخل تولید نمی‌شوند و همه وارداتی هستند، اما ما آماده تولید هستیم.
البته در ماده اولیه آن یک مورد است که باید وارد شود، اما تحریم‌ها در این خصوص ما را آزار می‌دهد و به محض اینکه این مواد اولیه وارد شود، برنامه‌ریزی ما این است که امسال حدود ۶ میلیون آنژیوکت را تولید کنیم.
در خصوص تولید دارو سهم ما در کشور ۲ تا ۳ درصد است وبرنامه‌ریزی ما این است که امسال حدود ۶ میلیون آنژیوکت را تولید کنیم
*دارو و تجهیزات پزشکی در تحریم قرار دارد
تحریم‌ها چقدر در روند فعالیت شما تأثیر گذاشته است؟
فرجی: با وجود آنکه آمریکایی‌ها می‌گویند دارو و تجهیزات پزشکی شامل تحریم‌ها نیست، اما این به نوعی دروغ‌پردازی است؛ چون بحث اصلی، بحث بانکی و انتقال پول است؛ به خصوص به دلیل اینکه برای واردات دارو و مواد اولیه از ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی استفاده می‌کنیم ما هیچ راهی جز تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی نداریم و انتقال پول، ما را بسیار گرفتار کرده است.
اکنون برای مثال، دستگاه دیالیزی که همیشه به راحتی از آلمان وارد می‌کردیم، اکنون وقتی دستگاه را سفارش داده‌ایم، چندین ماه است که این دستگاه‌ها آماده هستند، اما پولی که باید به شرکت آلمانی انتقال داده شود امکان انتقال ندارد، این موضوع باعث ماندن این دستگاه‌ها در آلمان شده است.
در مواد اولیه هم این مشکل وجود دارد، برخی مواد اولیه ما به دلیل اینکه استفاده چندگانه دارند، مثل پلی‌کربنات، اکنون ما سفارش داده‌ایم اما بانک خارجی اعلام می‌کند چون این مواد استفاده چندگانه دارند ما امکان انتقال پول را نداریم؛ البته ما راهی را برای واردات این مواد پیدا می‌کنیم.
*فروش ۵۰۰ میلیارد تومانی دارو توسط شرکت پخش سها هلال
شما به چه میزان نقشی در توزیع دارو در کشور دارید؟
فرجی: شرکت پخش سها هلال ما در قسمت پخش دارویی جزو پانزده رده اول کشور است و سال گذشته حدود ۵۰۰ میلیارد تومان فروش دارویی داشته است؛ یعنی از شرکت‌های دارویی دارو تهیه کرده و پخش کرده‌اند و بیشتر فروش آن نیز به داروخانه‌های هلال‌احمر و بیمارستان‌های دولتی است و پخش ما نیز بیشتر در بیمارستان‌های دولتی انجام می‌شود.
با وجود آنکه آمریکایی‌ها می‌گویند دارو و تجهیزات پزشکی شامل تحریم‌ها نیست، اما این به نوعی دروغ‌پردازی است؛ چون بحث اصلی، بحث بانکی و انتقال پول است
آیا دارویی که شما می‌فروشید از نظر قیمتی مزیتی دارد؟
فرجی: دارو در کشور قیمت‌گذاری شده است و این کار توسط سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت انجام می‌شود. این دارویی که ما می‌فروشیم، از نظر قیمتی هیچ تفاوتی ندارد.
یکی از کالاهایی که در کشور نظارت زیادی روی آن وجود دارد، داروست و وقتی وزارت بهداشت مجوز توزیع به شرکت تولیدکننده یا واردکننده می‌دهد، بلافاصله لیست سه ستونی قیمت به آنها می‌دهد و اعلام می‌کند که قیمت فروش آنها به پخش چقدر باشد، قیمت فروش پخش به داروخانه و قیمت فروش داروخانه به بیمار چقدر باید باشد و این شرایط امکان دست بردن در قیمت دارو را از بین می‌برد.
*ایجاد داروخانه هلال احمر در مراکز استانها
چرا تعداد داروخانه‌های هلال احمر در کشور کم است؟
فرجی: زمانی سیاست این بود که داروخانه‌های دولتی زیاد باشند، اما از آن زمانی به بعد، بحث توجه به خصوصی‌سازی اهمیت پیدا کرد و وزارت بهداشت دیگر هیچ مجوز داروخانه‌ای برای هلال احمر صادر نکرد. اکنون وزارت بهداشت می‌گوید در مراکز استان‌هایی که داروخانه وجود ندارد، ممکن است اجازه ایجاد یک داروخانه هلال احمر را بدهد و همواره تأکید دارد که باید از بخش خصوصی در این باره حمایت کنیم.
چرا دارویی که در داروخانه‌های دیگر وجود ندارد، در داروخانه هلال احمر وجود دارد؟ آیا شما از رانتی استفاده می‌کنید؟
فرجی: نه، رانتی نداریم و چند سالی است سازمان غذا و دارو ما را با بخش خصوصی با یک چشم می‌بیند. بحث موجود بودن داروهای خاص یک دلیلش به خاطر موضوع بیمه است؛ ممکن است داروخانه‌های خصوصی نیز بتوانند این داروها را تأمین کنند، اما به دلیل اینکه داروها گران است و بازگشت پول از بیمه‌ها طولانی است، بخش خصوصی ترجیح می‌دهد داروی خاص را غیر بیمه‌ای بفروشد.
داروخانه‌هایی مانند هلال احمر، سیزده آبان و ۲۹ فروردین به واسطه رسالتی که دارند، به دنبال سودآوری نیستند. ما دارو را تهیه می‌کنیم و دفاتر بیمه را نیز در کنار داروخانه قرار داده‌ایم تا مردم در همان جا تأیید دارویی خود را دریافت کنند؛ ضمن اینکه ما چندین ماه معطل می‌مانیم تا پول از طریق بیمه‌ها برگردد. البته شرکت سهاکیش ما به صورت محدود در واردات برخی داروها کمک می‌کند.
درباره شرکت‌های وابسته به سازمان تدارکات پزشکی توضیح بیشتری بدهید.
فرجی: این شرکتها تابع قانون تجارت هستند. شرکت تجهیزات پزشکی هلال ایران، تولید صافی دیالیز و سرنگ را انجام می‌دهد، شرکت داروسازی سها حدود ۴۵ قلم دارو را هم‌اکنون تولید می‌کند. شرکت سها جیسا در شمال داروهای گیاهی تولید می‌کند؛ ضمن اینکه شرکت پخش سهاهلال نیز پخش دارو و شرکت بازرگانی سهاکیش نیز واردات داروهای فوریتی و تک‌نسخه‌ای را برعهده دارد.
*سازمان تجهیزات پزشکی در زمان کمبود دارو پیش قدم است
در زمان کمبود دارو، سازمان تدارکات پزشکی چه نقشی دارد؟
فرجی: وقتی با کمبود دارو روبه‌رو می‌شویم، وزارت بهداشت لیست کمبود دارو را اعلام می‌کند. ما عموما در خصوص تأمین این داروها پیشقدم هستیم، اگر بتوانیم از منبع مناسب با قیمت مناسب به وزارت بهداشت پیشنهاد می‌دهیم و وزارتخانه نیز این مسئولیت را به ما می‌سپارد.
*واردات داروهای خاص بر عهده ما قرار دارد
در خصوص داروهای تک نسخه‌ای که خارج از لیست دارویی کشور هستند محدودیت داریم؛ ضمن اینکه قانون برنامه ششم می‌گوید واردات این داروها ممنوع است؛ مگر در موارد خیلی خاص که بیماری فقط باید با داروی خاص درمان شود و واردات آن دارو را اختصاصا به ما سپرده‌اند.
آیا این داروها با تخفیف خاصی از سوی شما به مصرف‌کنندگان عرضه می‌شود؟
فرجی: قانون برنامه ششم، می‌گوید داروی تک نسخه‌ای نه شامل بیمه می‌شود و نه شامل ارز دولتی؛ ارز آن نیمایی است و شامل بیمه‌ها نمی‌شود.
دلیل این موضوع چیست؟
فرجی: ما خودمان نیز خیلی دلیل آن را متوجه نشده‌ایم و جلسات مکرری با کمیسیون بهداشت، مجلس و وزارت بهداشت داشته‌ایم تا این قانون را اصلاح کنند. بحث این است که چون این داروها خیلی گرانقیمت است بیمه‌ها توان پوششی این داروها را ندارند؛ البته ما خیلی این حرفها را قبول نداریم ولی به دلیل اینکه این یک قانون است باید از آن اطاعت کرده و آن را اجرا کنیم.
*ارائه تخفیف دارویی برای نیازمندان
آیا تسهیلات خاصی برای نیازمندان در داروخانه‌های هلال احمر در نظر گرفته می‌شود؟
فرجی: اکنون سازوکاری را عملیاتی کرده‌ایم؛ به این صورت که ما با سازمان داوطلبان و جمعیت هلال احمر استان تهران تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌ایم تا بیمارانی که ناتوان هستند را ما به این دو نهاد معرفی می‌کنیم و برای آنها پرونده تشکیل شده و یک تخفیفی در خصوص داروها برای آنها در نظر گرفته می‌شود.
در برخی موارد که بیمار واقعا مستأصل است اختیار کمی داریم تا بتوانیم تخفیفاتی ارائه دهیم، اما معمولا داروهای خاص و گران قیمت سود ۵ درصد دارند و اگر بخواهیم تخفیف‌های سنگینی روی این داروها بدهیم، رسالت ما که بخش اقتصادی جمیعت هلال احمر هستیم زیر سؤال می‌رود.
با توجه به وجود تحریم‌ها آیا ما در تأمین داروها مشکلی نداریم؟ یعنی آیا شما می‌توانید ادعا کنید که هر دارویی که مردم بخواهند به خصوص داروهای بیماری‌های خاص شما مشکلی در تأمین آن ندارید؟
فرجی: پاسخ سؤال شما دو قسمت دارد؛ یکی در بخش اخذ مجوز از سازمان غذا و داروست که مشکلاتی داریم و اکنون وزیر بهداشت قرارگاهی در سازمان غذا و دارو ایجاد کرده و ما هم عضو آن هستیم تا مشکلاتی که در جهت صدور مجوزها وجود دارد، برطرف شود.
مشکل بعدی این است که انتقال پول وجود دارد، اما خرید دارو این طور نیست. تأمین دارو در خارج مشکلی ندارد و هر دارویی را بخواهیم عمده‌فروشان معتبری هستند که دارو را تهیه می‌کنند، اما بحث اصلی، انتقال پول است که ما راه‌هایی را برای آن پیدا کرده‌ایم و تا به امروز برای انتقال پول برای تهیه دارو مشکلی نداشته‌ایم و راه‌هایی برای حل این مسئله وجود دارد.
اکنون مشکلی نداریم. اگر وزارت بهداشت مجوزها را به موقع صادر کند و تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی انجام شود، تا این لحظه امکان تأمین دارو را داریم.
درباره ورود داروهای جعلی و شایعاتی که در این خصوص وجود دارد، توضیح دهید.
فرجی: اگر دارویی خارج از سیستم قانونی کشور وارد شده و از منبع غیرمشخصی باشد، این دارو جعلی می‌شود. هر دارویی چه تولیدی و چه وارداتی ممکن است در فرایند تولید، واردات و یا مصرف دارو اعلام شود که این دارو نیاز به بررسی دارد و وزارت بهداشت در چنین شرایطی مصرف دارو را متوقف کرده و اعلام می‌کند دارو باید برگردد و استفاده نشود.
باید بگویم شاید در سه ماهه اول سال جاری بیش از ۲۰ تا ۲۵ مورد را وزارت بهداشت اعلام برگشت دارو داشته است؛ چه داروی تولیدی و چه داروی وارداتی.
درباره داروی گلوکانتیم باید بگویم در زمان کمبود آن در سال گذشته و اپیدمی بیماری سالک که ایجاد شده بود، تأمین کننده اروپایی دارو متأسفانه این دارو را تأمین نکرد و تأمین این دارو برای وزارت بهداشت را به سال ۹۸ حواله می‌دهد.
وزارت بهداشت نیز به طور عادی این کمبود را اعلام می‌کند. هیچ شرکتی امکان تأمین دارو را نداشته بود و از نظر ریالی و ارزی نیز ارزش این دارو پایین است، اما داروی مهمی بود.
در آن زمان وزارت بهداشت از ما درخواست کرد که آیا می‌توانید این دارو را تأمین کنید؟ ما نیز به عمده‌فروشان درخواست لازم را دادیم و یکی از آنها اعلام کرد یک تولیدکننده هندی که منبع مورد تأیید وزارت بهداشت است، اکنون آماده تأمین داروست.
مدارک و مستنداتی که برای داروی فوریتی لازم است و پیش‌فاکتور در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفت و آنها نیز مدارک را تأیید کردند.
قسمت اول این دارو یعنی حدود ۵۱ هزار آمپول وارد شد و بعد از بررسی و تأیید وزارت بهداشت و الصاق برچسب اصالت بر روی دارو، دارو تحویل معاونت بهداشتی وزارت بهداشت شده و کل این ۵۱ هزار آمپول مصرف می‌شود.
نامه مجددی از سوی وزارت بهداشت به ما نوشته می‌شود که ۵۱ هزار آمپول دیگر را تأمین کنیم و مرحله دوم ۵۱ هزار آمپول نیز وارد می‌شود، همین مراحل تأئید را می‌گذراند و توزیع در کشور صورت می‌گیرد.
در میانه راه اعلام می‌کنند سازمان بهداشت جهانی در مورد منبع تولیدکننده این دارو نظر دارد، بلافاصله وزارت بهداشت این موضوع را به ما اعلام می‌کند و ما نیز به شرکت تولیدکننده اعلام کردیم و آنها نیز پاسخ هایی را ارائه می‌دهند.
در این شرایط نمونه‌هایی از این دارو برای آزمایشگاه سازمان بهداشت جهانی در هلند ارسال شده و ماده مؤثر دارو تأئید می‌شود، اما سازمان بهداشت جهانی تولیدکننده را تأئید نمی‌کند. این دارو به آزمایشگاهی در سوئیس ارسال می‌شود و آنجا دارو مورد تأئید قرار می‌گیرد.
در کشور هند نیز در آزمایشگاه مرجع مجدداً دارو تأئید می‌شود، اما به دلیل اینکه وزارت بهداشت قانع نمی‌شود، دستور برگشت دارو را می‌دهند و مابقی دارو استفاده نمی‌شود. اکنون نیز وزارت بهداشت در حال بررسی است و حکمی در این خصوص صادر نکرده است. البته باید بگویم بحث برگشت دارو موضوع معمولی است.
در زمان وقوع سیل اخیر در کشور، سازمان تدارکات پزشکی چه اقداماتی انجام داد؟
فرجی: سازمان تدارکات پزشکی به این موضوعات ورود پیدا نمی‌کند، اما در دوره‌ای که این مسئولیت برعهده من قرار گرفت، هیأت مدیره سازمان به این نتیجه رسید که ما وظایفی داریم؛ در نتیجه در بحث سیل اخیر، ما به صورت دو مدل کمک کردیم؛ یکی اینکه ۱۰ کامیون تجهیزات بهداشتی را به این مناطق ارسال کردیم و از سوی دیگر ما با همه استان‌های سیل‌زده تماس گرفتیم و اعلام کردیم اگر دارو نیاز دارید ما داروی رایگان در اختیارتان می‌گذاریم. استان لرستان و خوزستان از ما درخواست کردند و ما نیز دو محموله دارویی رایگان برای آنها ارسال کردیم.
آیا در ایام حج نیز سازمان تدارکات پزشکی فعالیتی دارند؟
فرجی: بله، در ایام حج نیز معمولا تأمین دارو و خدمات پزشکی با مرکز حج و زیارت هلال احمر است. چند سالی بود که داروی حج از طریق سازمان تدارکات پزشکی تهیه نمی‌شد اما امسال با همکاری که با معاونت حج و زیارت هلال احمر داشته‌ایم، تمام دارو و تجهیزات پزشکی حج را برای آنها تهیه کرده‌ایم و در اختیارشان گذاشته‌ایم؛ ضمن اینکه ما تأمین کننده واکسن مننژیت نیز هستیم.
درباره صادرات دارویی و فعالیت‌های شما در این خصوص توضیح دهید.
فرجی: اکنون صادرات نداریم، اما در چند کشور آفریقایی برای ثبت داروهایمان در حال رایزنی هستیم تا اگر بتوانیم آن را ثبت کنیم، صادرات را انجام دهیم.
آیا در آینده برنامه‌های خاصی در مجموعه سازمان تدارکات پزشکی دارید؟
فرجی: چند برنامه را اجرا کرده‌ایم. برای ارائه خدمات بهتر در داروخانه‌ها دفاتر بیمه‌ها را در آنها ایجاد کرده‌ایم؛ البته ما در خصوص بیمه‌ها وظایفی نداریم، اما برای آنکه مردم اذیت نشوند و رفت و آمد نداشته باشند این کار را انجام داده‌ایم.
موضوع دیگر مربوط به انبار دارویی ماست. با توجه به شرایط تحریم‌ها به این نتیجه رسیدیم که اگر کمبود دارویی روی دهد، آخرین امید مردم برای تأمین دارو، داروخانه‌های هلال احمر است؛ به همین دلیل به این نتیجه رسیدیم که بهتر است ذخیره مناسب دارویی را آماده کنیم.
یک انبار دارویی قدیمی ۱۵۰ متری داشتیم که آن را وسعت داده‌ایم و یک انبار حدود ۷۰۰ متری را با استانداردهای مناسب آماده کرده‌ایم و ترجیح دادیم برای چهار یا پنج ماه اضافه دارویی داشته باشیم تا مردم با کمبود دارو مواجه نشوند.
آیا شما می‌توانید ادعا کنید که همه داروهای مورد نیاز مردم را دارید؟
فرجی: نه، چنین ادعای نداریم؛ چرا که همیشه در کشور تعدادی اقلام دارویی با کمبود روبه‌روست و در همه جای دنیا نیز این موضوع وجود دارد.
ما معمولاً نسبت به داروخانه‌های سطح شهر کمبود دارویی کمتری داریم؛ به دلیل اینکه مردم به سمت داروهای تخصصی می‌روند و ما بیشتر این داروها را داریم.
در حال راه‌اندازی داروخانه تجهیزات پزشکی هستیم تا تجهیزات برای بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند مانند بیماران سرطانی و یا ام‌اس و... فراهم کنیم. البته معمولاً برنامه ما این است که تجهیزات پزشکی را با قیمت مناسب‌تری به مردم عرضه کنیم.
درباره راه‌های ارتباطی مردم برای کسب آگاهی از وضعیت دارویی در داروخانه‌های هلال احمر توضیح دهید.
فرجی: شماره تلفن ۴۱۶۵۱ مربوط به داروخانه هلال احمر است و اطلاعات دارویی از این طریق اعلام می‌شود و مردم می‌توانند سؤال کنند که چه دارویی موجود است؛ ضمن اینکه داروخانه‌های هلال احمر هر روز از ساعت ۸ صبح تا ۲۰:۳۰ شب به مردم سرویس می‌دهند و روزهای تعطیل نیز این داروخانه‌ها تا ساعت ۱۳ فعالیت می‌کنند و دفاتر بیمه نیز هر روز تا ساعت ۱۴ خدمات ارائه می‌دهند.