اقتصاد۲۴-انتشار عکسی از مرمت سقف بازار وکیل در صفحه اینستاگرام ادره کل میراث فرهنگی استان فارس، نگرانی‌هایی را در میان پژوهشگران و دوستداران این حوزه ایجاد کرده. در این عکس برای مرمت سقف از ایزوگام استفاده شده است. البته در ادامه نیز مسئولان این اداره کل از اقدام خود دفاع کردند.
این در حالی است که مهدی پارسایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر میراث فرهنگی در گفتگو با تجارت‌نیوز، این اقدم را غیراصولی و نگران‌کننده می‌داند. او توضیح می‌دهد که بنا‌ها و سازه‌های تاریخی ساخته شده با آجر، از فرایندی طبیعی برای دفع رطوبت برخوردار هستند، اما استفاده از ایزوگام در این مسیر مانع ایجاد می‌کند و باعث تعریق و ایجاد رطوبت می‌شود؛ نتیجه؛ ایجاد شوره در آجر‌های سقف و جداره‌های بنا.
مسئولیت اجتماعی وزارت نفت، صرف مرمت غیراصولی شد!
اما آیا کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی از غیراصولی بودن چنین اقداماتی آگاه نیستند؟ دکتر پارسایی، در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «من واقعا نمی‌دانم این تصمیم در چه فرایندی گرفته شده، اما کمیته فنی اداره کل میراث فرهنگی استان فارس مسئول مستقیم آن است و باید پاسخگو باشد.»
این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد، مجری طرح مرمت سقف بازار وکیل، اداره کل میراث فرهنگی استان است و بودجه آن نیز از محل مسئولیت اجتماعی وزارت نفت تامین شده است.
اشاره او به بودجه‌ای بالغ بر ۱۰۰ میلیون تومان است که وزارت نفت از محل مسئولیت اجتماعی خود به بازار وکیل اختصاص داده. چندی پیش محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس در این مورد به ایسنا گفته بود که این بودجه، به نیت ۱۴ معصوم به ۱۴ قطعه تقسیم شده است؛ برای ۶۰ درصد از این اعتبارات نیز، پیمانکار مشخص و قرارداد‌ها امضا شده است و «ان‌شاءالله بازار وکیل یک مرمت اساسی را بعد از سالیان سال تجربه می‌کند.»
مرمت‌های مقطعی در غیاب طرح جامع
این مقام دولتی در حالی چنین وعده‌ای می‌دهد که بازار وکیل با آسیب‌های مختلفی مواجه است و کارشناسان این حوزه نیز معتقدند که طرحی جامعی برای مرمت اصولی آن وجود ندارد.
پارسایی، استاد دانشگاه در این زمینه نیز به تجارت‌نیوز می‌گوید: «اینگونه مرمت‌های غیراصولی و مقطعی پیش از این نیز انجام شده بود. برای مثال مرمت سقف بازار وکیل با ایزوگام در دوره‌های پیشین نیز سابقه دارد. مسئولان بعدی میراث منتقدان این اقدام بودند، اما حالا خود آنها سقف را ایزوگام کرده‌اند. ضمن اینکه در آن زمان بنا به صورت اضطراری مرمت شده بود، اما در این مرحله کار در فرصت و با بودجه کافی انجام شده است و چنین اشتباهی از آنها پذیرفتنی نیست.»
او می‌افزاید: «سقف داخلی بازار وکیل نیز به دلیل دوده گرفتگی پس از آتش‌سوزی به مرمت اصولی نیاز دارد، اما شنیده می‌شود که این موضوع هم معطل دعوای حقوقی میان میراث و کسبه بازار با مالک مغازه‌ای مانده که منشا آتش‌سوزی بوده است.»
این استاد دانشگاه در مورد رویش گیاه در میان آجر‌ها نیز توضیح می‌دهد: «چنین اتفاقی از جمله آسیب‌های طبیعی است که در طول زمان به چنین بنا‌هایی وارد می‌شود و مهم‌تر از هر مساله‌ای این است که بازار وکیل به تدوین یک طرح جامع مرمت نیاز دارد. این طرح باید انواع آسیب‌ها را شناسایی و برای برطرف کردن هر کدام از آنها، روشی اصولی را پیشنهاد کند.»
بیشتر بخوانید:تیشه بر سقف بنای قاجاری؛ خانۀ تاریخی «مدیری» در لنگرود در خطر تخریب کامل و انهدام ابدی
او می‌افزاید: «به نظر می‌رسد چنین طرحی برای بازار وکیل وجود ندارد و بدون آن مشکلات این بنای تاریخی رفع نمی‌شود؛ همه اقداماتی که تا کنون انجام شده است نیز مرمت‌های مقطعی بوده‌اند.»
به گفته او، در مورد مرمت سقف بازار وکیل نیز به نظر می‌رسد بودجه‌ای که میراث واقعا به آن نیاز داشت تامین شده، اما به درستی هزینه نشده است.
دفاع میراث از عملکرد اشتباه!
در چنین شرایطی انتشار عکسی از مرمت غیراصولی بازار وکیل در صفحه اینستاگرامی که به اداره کل میراث فرهنگی استان فارس تعلق دارد، در کنار مصاحبه چندی پیش مدیرکل این اداره، پرسشی را مطرح می‌کند که آیا مسئول اصلی حفاظت از آثار تاریخی استان، به اقدام اشتباه خود افتخار می‌کند؟ شاید در پاسخ به همین پرسش بود که امروز یک مقام این سازمان در گفتگو با تسنیم از این اقدام دفاع کرد.
افشین ابراهیمی سرپرست معاونت میراث فرهنگی گفته است: «استفاده از ایزوگام قابل دفاع است؛ چرا که از آخرین باری که بام بازار وکیل شیراز با ایزوگام پوشانده شده دست کم دو دهه می‌گذرد و در این فاصله هیچ عارضه‌ای که ناشی از کاربرد ایزوگام باشد ملاحظه نشده است.» سخنانی که با توجه به برخی تجربیات پیشین، چون مرمت‌های غیراصولی در بنا‌های تاریخی اصفهان و البته عدم حضور کارشناسان مستقل برای بررسی این موضوع، قابل تردید است.
به پشتوانه کدام پایش عارضه‌ای نداشته است؟
دکتر پارسایی نیز در پاسخ به دفاعیه اداره کل میراث فرهنگی به تجارت‌نیوز می‌گوید: «مسئولان میراث فارس به پشتوانه کدام پایش می‌گویند ایزوگام سقف بازار وکیل در این ۲۰ سال هیچ عارضه‌ای نداشته است؟»
او تاکید می‌کند هیچ مستندنگاری دقیقی حتی در حد تهیه نقشه در مورد بازار وکیل وجود ندارد و در چنین شرایطی مسئولان نمی‌توانند مدعی باشند اقدامات پیشین تاثیر منفی بر این سازه نداشته است.
این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: «زمانی می‌توان چنین ادعایی را طرح کرد که وضعیت سازه، قبل و بعد از اجرا و در طول زمان به طور دقیق پایش شده باشد، اما در مورد بازار وکیل چنین اقداماتی انجام نشده است.»
امکان استفاده از مصالح و روش‌های نوین
مقام مسئول میراث فرهنگی فارس در گفتگو با تسنیم همچنین در دفاع از ایزوگام سقف بازار وکیل، به مزایای این ماده نسب به کاهگل اشاره کرده است، اما دکتر پارسایی به تجارت‌نیوز می‌گوید در سال‌های اخیر مصالح و تکنولوژی‌های نوینی برای مرمت ارائه شده‌اند که بر پایه تکنولوژی نانو قرار دارند.
او توضیح می‌دهد: «در سال‌های گذشته برخی مجموعه‌ها چنین روش‌هایی را به میراث معرفی کردند که با استفاده از فناوری‌های نوین، مصالح موجود مانند کاهگل یا آجر فرش را آب‌گریز می‌کردند، اما از آنها استقبالی نشد. ضمن اینکه با فرض نبود هیچ مصالح یا روش جدید در دسترسی، این سازمان می‌تواند از همان روش‌های قدیمی که تبعات کمتری از ایزوگام دارند، استفاده کند.»
این استاد دانشگاه تاکید می‌کند حال که اداره کل میراث فرهنگی فارس بودجه کافی را برای مرمت بازار وکیل در اختیار دارد، انتظار می‌رفت که اصولی‌تر عمل کند، اما به نظر می‌رسد موضوع تغییر دولت مانع از آن شده است.