تیشه بر سقف بنای قاجاری؛ خانۀ تاریخی «مدیری» در لنگرود در خطر تخریب کامل و انهدام ابدی

اقتصاد۲۴-تخریب میراث فرهنگی و بنا‌های تاریخی این‌بار به بافت تاریخی لنگرود رسیده است. چند روز پیش بود که اخبار و تصاویری از تخریب خانۀ «مدیری» شهرستان لنگرود که متعلق به اواخر دورۀ قاجار است، منتشر شد. گرچه این خانه هنوز به ثبت ملی نرسیده، اما بنای آن در جرگۀ بنا‌های واجد ارزش محسوب می‌شود؛ به‌طوری که هرگونه تخریب ساختمان ممنوع و حفظ بنا با تثبیت وضعیت موجود اجتناب‌ناپذیر است. با همۀ این‌ها، مالک خصوصی این بنا بدون داشتن مجوز، سقف خانه را تخریب کرد. این بنای تاریخی در نزدیکی راستۀ بازار شهر لنگرود قرار دارد.

گیلان پنج شهـر با بـافت تاریخی دارد که طبق مصـوبۀ وزارت کـشـور و شـرکت بازآفرینی کشور، باید بافـت‌های تاریخی آن حـفظ شود. برهمین اساس، اداره‌های مسئول ملزم به حفظ این بافت‌ها هستند و صـدور مـجوز‌های نـوسازی نیز باید با ضوابط خاصـی انجام شـود. شهر لنگرود هم یکی از این پنج شهر تاریخی است که با استخر‌ها و مرداب‌های طبـیعی فراوان، روزگاری یکی از شهر‌های تحت سیطرۀ کیائیان (فرمانروایان مـحلی شرق گیلان پیش از صفویه) بود. ایـن شهر در زمان صفویه و تا دورۀ قاجار، یـکی از مهم‌ترین شهر‌های تولیدکنندۀ ابریشـم گیلان بود. در زمـان «نادرشـاه افشـار»، نخـستین کشتی جـنگی به‌دستور نادرشاه در این شهر سـاخته مـی‌شـود و در ساحل فعلی چمـخالۀ لنگرود صاحـب بندرگاه می‌شود که از این بندرگاه کالاهـای تجاری به اروپا صادر یا از روسیه وارد لنـگرود می‌شد. به‌همین‌دلیل، شهر لنگرود به‌خاطر حضور تجـار مـختلف رونـق زیـادی داشت و طبیعتاً خانه‌های اعیانی زیادی هم در آن ساخته شد.

خانۀ مدیری هم در محدودۀ بافت تاریخی لنگرود است و هم واجد ارزش ثبت ملی شناخته شده و مالک به‌تازگی آن را با آگاهی از این موضوع و طبق ضوابط میراث فرهنگی خریداری کرده است.

«راه پشته»، «انزلی محله» و «فشکالی محله»، محله‌های قدیمی لنگرود هستند که مرز جغرافیایی آن‌ها، رودخانۀ لنگرود اسـت. در گذشته کـار حـمل‌ونقل کالا و مـسافر با قایق‌هـای مـحلی مـوسوم به «لوتـکا» از طـریق همیـن رودخـانه و شعبات‌اش صورت می‌گرفـت و در زمان تجارت و رونق تولید ابریـشم، خانه‌های تجار و ثروتمندان در حـاشیۀ رودخانه ساخته می‌شد تا بتوانند بـرای جابه‌جایی کالا‌های خود از فرصت این راه آبی استفاده کنند. این خانه‌ها که حالا بافت تاریخی لنگرود را تشکیل می‌دهند، خانۀ مدیری با قدمـت بیش از صد سال را هم در خود جـای داده‌اند؛ خانه‌ای که در اختیار بخش خصوصی اـست و مـالک جـدید آن را به‌تازگی خریداری کرده است

داستان تخریب

گرچـه خـانۀ مـدیـری لنـگرود هـنـوز در فهرست آثار ملی به ثبـت نرسیده است، اما ایـن خـانه واجـد ارزش ثبـت مـلـی شنــاخته شـده و ایـن موضـوع هـم به شــهرداری و هـم به مـالک گزارش شده اسـت. بااین‌حـال، چـند روز پـیش (۲۰ تیـر)، مالک جدیـد کـه به‌تـازگی خـانۀ مدیـری را آن هم تحـت ضـوابط میـراث فرهـنگـی و با علـم به ارزشـمند بودن آن خریداری کرده، اقـدام به تـخـریب سقف خانه کرد.

بیشتر بخوانید:عمارت دیوانخانه وکیل در اسارت مخابرات شیراز!

مـدیرکل مـیراث فرهـنگی، گـردشگری و صنایع‌دستی گیلان، در واکنش به تخریب خانۀ تاریخی مدیری لنگرود گفته بود که یگان حفاظت میراث فرهنگی پس از اطلاع از اقدام به تخریب ساختمان واجد ارزش تاریخـی مـدیری توسـط مـالک، از ادامۀ عملیات جلوگیری کرد و اقدامات حقوقی و قانونی دربارۀ توقف عملیات تخریب صورت گرفت.

به‌گفتۀ «ولی جهانی»، پیگیری موضوع ایـن پـرونـده تا حصول نتیجۀ لازم در دستور کار ادارۀ کل قرار دارد و مطابق با ضوابط و مقررات باید وضعیت ساختمان به‌شـکل قـبـل برگـشـته و عـین‌به‌عـین بازآفرینی شود.

آن‌طور که مطرح شـده، صـاحب این ساختمان برای تخـریب و بازسـازی به شهرداری مراجعه کرده که شهرداری نیز از میراث فرهنگی استـعلام انجام داده که درایـن‌بـاره مـدیـرکل مـیراث فـرهنگی، گردشـگری و صـنـایـع‌دسـتـی گـیـلان می‌گوید: این اداره در پاسخ به استعلام صدور پروانۀ ساختمانی از سوی شهرداری دربارۀ خانۀ تاریخی مدیری لنگرود که در اسفندماه سال گذشته انجام شده بود، به صراحـت بیان کرد کـه ایـن ساختمان در جرگـۀ بنا‌های واجد ارزش بوده و هرگونه تخـریب سـاختمان ممنوع است و حفظ بنا با تثبیت وضعیت موجود اجتناب‌ناپذیر است.

باایـن‌حـال بـعد از گذشـت چـند مـاه از اسـتعلام شهرداری لنگـرود و پاسخ ادارۀ میـراث فرهنگی و صادر نشدن مجوز از سوی شهرداری، شاهد تخریب بنا توسط مالک جـدید این ساختمان هستیم که بنا بر گفــتۀ مـدیرکـل مـیراث فـرهنـگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان، این بنا باید عـین‌به‌عین بازآفرینی شـود و باید دید سرنوشت این بنای یکـصدساله به کجا ختم می‌شود؟

حالا مدیرکل میراث فرهـنگی، گردشگری و صنایـع‌دستی گیلان در گفـت‌وگو با «پیام مـا» از پیگیری برای حـفظ خانه خبر می‌دهـد و اظهار می‌کنـد: «از سال ۱۴۰۰ پیـگیر حفاظت و نگـهداری از این ساختـمان بـودیـم و در ایـن مـدت مکاتبه‌هایی با شهرداری صورت گرفته و جلـسه‌هایی بـا مـالک و شهرداری برگزار شده است که طـی آن با شهرداری توافق کرده بودیم کمک کند این بنا حفظ شود. متأسـفانه نمی‌دانیـم چه اتفاقی افتاد که مالـک سقـف بـنا را در ۲۰ تیـر تـخریب کرد.»

«ولـی جهانی» با بیان اینکه سقف بنا از قبل هم نیاز به مرمت داشت، می‌افزاید: «روز تخریب با ورود یگان حفاظت ادارۀ میراث فرهنگی، دفتر حقوقی و فرمانداری شهرستان لنگرود، دستور توقف عملیات را از دادسـتانی لـنگرود گـرفتیم. پـرونده درحـال‌حـاضـر در بـازپـرسـی شـعـبـۀ ۱ دادگستری شهرستان لنگرود است و قصد ما این است که به‌صورت تـعاملی این بنا را حفظ کنیم.»

بیشتر بخوانید:غربت آثار تاریخی در سایه بی‌توجهی مدیران میراث

او از برگزاری جلسه‌ای (امروز، دوشنبه، ساعت ۱۰ صبح) در دادستانی با حضور مالک، دادستان، نمایندۀ فرماندار و ادارۀ میراث شهرستان خبر می‌دهد و می‌گوید: «قـصد داریـم در ایـن جـلسه به یک جمع‌بندی برسـیم که به چـه صورت بنا را حفظ کنیم؟ حتی اگر مـالک تسهیلات نیاز داشته باشد، آمادگی داریم تا ۱۵ میلیارد تومان تسهیلات در اختیارش قرار دهیم تا با تغییر کاربری از مسکونی به بوتیک هتل یا رستوران، بنا را حفظ کند.»

جـهانی به نکـتۀ دیگری اشاره می‌کند و آن، آگـاهی مـالک از واجد ارزش بودن بناست. او توضـیح می‌دهد: «این بنا هم در محدودۀ بافـت تاریخی لنگرود است و هم واجد ارزش ثبـت ملی شناخته شده و مالک بـه‌تازگی آن را با آگـاهی از این موضوع و طـبق ضـوابط میـراث فرهنگی خریداری کرده است.»

مدیـرکل مـیراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان تـأکید می‌کند که طبق استعلام او، شـهرداری هم مجوز تخریب برای این بنا صـادر نکرده است؛ درحالی‌که تخریب یک بـنا در مـحدودۀ شهری، باید مجوز شهرداری را داشته باشد.

شهرستان لنگرود از جمله شهرستان‌هایی اسـت کـه دارای ـچند بنای تاریخی است که بـرخی از آن‌ها محل زنـدگی حاکمان منطـقه بود که از جمله می‌توان به خانۀ «دریابـیگی» اشـاره کرد کـه چنـد سال پیش در آتش سـوخت و بعـد از آن قرار بود که بازسازی شود که هنـوز این کار انجام نشده است. بنا‌های قدیمی دیگری نیـز در ایـن شهـرستـان از جـمله خانۀ تـاریخـی «منـجـم‌بـاشـی» و «حـمـام فشکالی» و غیـره وجود دارد که هنوز در دســت وراث اســت و بـرخـی از آن‌هـا وضعیت خوبی ندارند.