اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: ویروس پنوموکوک در واقع به باکتری استرپتوکوک پنومونیه اشاره دارد و نه یک ویروس. این باکتری عامل اصلی بسیاری از عفونت‌های خطرناک انسانی است. پنوموکوک یکی از مهم‌ترین باکتری‌های بیماریزا در انسان است. این باکتری عامل اصلی بیماری پنومونی (سینه پهلو) است. این باکتری می‌تواند عفونت‌های دیگری مانند سینوزیت، اوتیت (عفونت گوش میانی)، باکتریمی، سپسیس، مننژیت، استئومیلیت، آرتریت سپتیک، اندوکاردیت، پریتونیت، پریکاردیت، سلولیت و آبسه‌های مغزی را نیز ایجاد کند. به ذات‌الریه ایجاد شده به وسیله پنوموکوک ذات الریه لوبار هم گفته می‌شود. در عفونت گوش میانی ایجاد شده به وسیله پنوموکوک میزان اینترلوکین ۱۰، به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد و از آن می‌توان به عنوان بیومارکر تشخیصی استفاده کرد.
تاریخچه باکتری پنوموکوک
این باکتری اولین بار در سال ۱۸۸۱ همزمان توسط جورج استرنبرگ در آمریکا و لویی پاستور در فرانسه به عنوان عامل سینه پهلو کشف شد. این باکتری در سال ۱۹۲۰، دیپلوکوک پنومونیه نامیده شد و در سال ۱۹۷۴ به دلیل رشد به صورت زنجیره‌ای در محیط مایع، به استرپتوکوک پنومونیه تغییر نام داد. در سال ۱۹۲۸، فردریک گریفیت نشان داد که در صورت تلقیح همزمان پنوموکوک‌های زنده بدون کپسول (غیر بیماریزا) همراه با با پنوموکوک‌های کشته شده کپسول‌دار (بیماریزا) به موش، پنوموک‌های بدون کپسول نیز کپسول‌دار شده و بیماریزا خواهند شد. در سال ۱۹۴۴ هم ۳ دانشمند به نام‌های ایوری، مک لود و مک مارتی نشان دادند عاملی که موجب کپسول‌دار شدن پنوموک‌های بدون کپسول شده است، DNA بوده که از طریق ترانسفورماسیون طبیعی به درون باکتری راه یافته است. با این پژوهش، عصر مولکولی ژنتیکی آغاز شد.
ویژگی‌ها و عفونت‌های ناشی از باکتری پنوموکوک
عفونت‌های ناشی از پنوموکوک
پنومونی (ذات‌الریه): شایع‌ترین عفونت ناشی از پنوموکوک، التهاب ریه‌هاست که می‌تواند علائمی مانند تب، سرفه، درد قفسه سینه، و تنگی نفس ایجاد کند. بیماری ذات الریه می‌تواند از طریق ایجاد تماس بین فرد سالم و فرد ناقل سرایت پیدا کند و فرد سالم را نیز به این باکتری مبتلا کند متأسفانه در بیماری ذات الریه تقریباً در هر ۲۰ نفر که به این بیماری مبتلا هستند یک نفر کشته می‌شود.
عفونت‌های گوش (اوتیت میانی): این عفونت‌ها به ویژه در کودکان شایع است و می‌تواند درد گوش، تب، و کاهش شنوایی موقت ایجاد کند.
عفونت‌های سینوس (سینوزیت): عفونت‌های سینوسی می‌توانند باعث درد صورت، احتقان بینی و تب شوند.
مننژیت: عفونت غشا‌های مغز و نخاع که می‌تواند بسیار جدی و حتی مرگبار باشد مننژیت می‌گویند به طور کلی مغز دارای پرده‌ای محافظ به نام مننژ است که مغز را به جمجمه متصل می‌کند زمانی که این باکتری وارد غشای مغزی می‌شود عفونت مننژیت را به وجود می‌آورد این عفونت ممکن است بیماری‌هایی مانند کری و یا آسیب دیدگی مغزی را ایجاد کند و عوارضی ماندگار را از خود به جا بگذارد در این مورد نیز از هر ۱۰ کودک که به آن مبتلا شده‌اند ۱ نفر کشته می‌شود و در بزرگسالان در هر ۱۰ نفر ۳ نفر می‌میرند. مننژیت علائمی مانند تب بالا، سردرد شدید، سفتی گردن، و گیجی ایجاد می‌کند.
افرادی که دارای مشکلات جسمانی و سیستم ایمنی ضعیف هستند بیشتر در معرض خطر مرگ و میر هستند با این بیماری با شدت بیشتری به وجود می‌آید.
باکتریمی: عفونت خون که می‌تواند به سرعت به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد و علائمی مانند تب، لرز، و شوک ایجاد کند. باکتریمی زمانی رخ می‌دهد که باکتری در جریان خون شما وجود دارد. اصطلاح دیگری که ممکن است برای باکتریمی شنیده باشید «مسمومیت خون» است، اما این یک اصطلاح پزشکی نیست. در برخی موارد، باکتریمی می‌تواند بدون علامت باشد، به این معنی که هیچ علامتی بروز ندهد. در موارد دیگر، علائم ممکن است وجود داشته باشد و خطر بالقوه برای عوارض جدی وجود دارد.
روش‌های پیشگیری و درمان باکتری پنوموکوک
واکسیناسیون
واکسن پنوموکوک یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از عفونت‌های پنوموکوکی واکسیناسیون است. دو نوع واکسن وجود دارد:
• واکسن پنوموکوک کونژوگه: واکسن پنوموکوک یا PCV در برابر عفونت‌های پنوموکوک، که بیشتر کودکان زیر پنج سال را درگیر می‌کند و می‌تواند منجر به برخی از بدترین بیماری‌های دوران کودکی شود، از کودک محافظت می‌کند.
• واکسن پنوموکوک پلی‌ساکاریدی: واکسن پنوموکوک یا PPSV برای افرادی که در معرض ابتلای به بیماری‌های پنوموکوکی هستند یا بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن و بدخیم و افراد با سن بیشتر از ۶۵ سال و در بیماران دارای نارسائی کبدی، کلیوی، ریوی و قلبی توصیه می‌شود. همچنین بیماران فاقد طحال فعال و افراد مبتلا به عفونت HIV (با یا بدون علائم بالینی)، بیماران تحت درمان طولانی مدت با کورتیکوستیروئید‌ها و بیماران دارای سیستم ایمنی ضعیف که مستعد ابتلای به پنومونی هستند، نیز واکسینه می‌شوند.
درمان
آنتی‌بیوتیک‌ها: عفونت‌های پنوموکوکی معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. با این حال، مقاومت آنتی‌بیوتیکی یک مشکل رو به رشد است و ممکن است درمان برخی از عفونت‌ها را پیچیده‌تر کند.
گروه‌های پرخطر مبتلا به عفونت پنوموکوکی
واکسن پلی ساکاریدی ایمنی مخاطی را تحریک نمی‌کند به همین دلیل بر میزان ناقلین این باکتری اثری ندارد، اما واکسن کانژوگه دارای کپسول پنوموکوک اتصال یافته به توکسوئید دیفتری است و مشکلات واکسن پلی ساکاریدی را ندارد. در این بین گروه‌هایی وجود دارد که از لحاظ ابتلا به عفونت پنوموکوکی پرخطر هستند برای مثال:
• بیماری قلبی مزمن
• بیماری ریوی مزمن
• نشت مایع مغزی نخاعی
• کاشت حلزون گوش
• دیابت ملیتوس
• فقدان آناتومیک و یا عملکردی طحال برای بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل
• نقص ایمنی در بیماری‌هایی مانند ایدز، نارسایی کلیوی و همچنین برای کسانی که از دارو‌های سرکوب کننده ایمنی بدن و یا پرتودرمانی استفاده می‌کنند.
• مبتلایان به آسم
• سندروم نفروتیک
• سرطان خون و لنفوم
• بیماری هوچکین
• سیروز کبدی
• میلوم مولتیپل
• اندام پیوندی
• درمان بلند مدت با استروئید‌ها
• اعتیاد به الکل و سیگار
• مرض قند و... نیز از آن دسته بیماری‌هایی هستند که در مقابل باکتری استرپتوکوکوس نومونیا حساس هستند و به تزریق واکسن احتیاج دارند.