اقتصاد۲۴- آیت‌الله سروش محلاتی در سخنرانی شب شهادت امام رضا (ع) در کانون توحید تهران، میراث فرهنگی و مواضع امام رضا (ع) را شبیه امام علی (ع) دانست و در بیان علت این شباهت گفت: در میان امامان، امام علی خلافت ظاهری داشت و امام رضا هم در ولایتعهدی شبه خلافت داشت و بقیه امامان کناره گیری یا معارضه با حکومت داشتند.
امام رضا (ع) هم در این دوره، همانند علی (ع) تاکید زیادی بر عدالت و مساوات داشت و همانگونه که امام علی بر سر عدالت ایستاد و هزینه داد، امام رضا هم بر عدالت و مساوات و حقوق مردم ایستاد.
وی توحید را مبنای عدالت دانست و افزود: امام رضا معتقد است فقرا در زندگی اغنیا شریکند. برای امنیت زندگی اغنیا، باید حقوق فقرا را بدهند، زکات باید تا حدی باعث برابری و کاهش فاصله طبقاتی شود و بعد می‌توان کمک به دینداری کرد.
این استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه «ما فلسفه زکات را کج فهمیده ایم»، ادامه داد: کارکرد زکات باید رفع فاصله طبقاتی باشد. چون در جامعه‌ای که برخی در قله ثروت و برخی در دره فقرند، دینداری قابل ترویج نیست. جوانی که شغل و درآمد و سرپناه ندارد، نمی‌توان به او درباره دینداری امر و نهی کرد.
به گفته سروش محلاتی، دلیل محرومیت این است که کسانی که باید حقوق محرومان را بدهند، نمی‌دهند و مهمتر از آن، فساد نظام اجتماعی و اقتصادی است.
وی با اشاره به روایتی از شیخ صدوق در باب «دلیل مسموم کردن امام رضا توسط مامون» گفت: امام رضا کنار مامون ایستاده بود و درویشی که دزدی کرده بود، آوردند. مامون گفت چطور دست به دزدی زدی؟ گفت از سر اضطرار، وقتی حق مرا به من ندادی. پرسید چه حقی را ندادم؟ گفت من مسکینم و حق ما در قرآن آمده و به ما ندادید. مامون گفت با این حرف‌ها نمی‌توانی مانع اجرای حد سرقت شوی.
درویش گفت اگر با اجرای حد می‌خواهی مرا پاک کنی، اول باید خودت را پاک کنی. مامون رو به امام رضا کرد که این چه می‌گوید؟ توقع داشت امام کمکش کند؛ اما امام فرمود او می‌گوید تو دزدی کردی، بعد او دزدی کرد. یعنی اگر تو با حق محرومان برای خودت زندگی اشرافی درست نمی‌کردی، او دزدی نمی‌کرد.
این پژوهشگر با تاکید بر فضیلت زیارت گفت: زیارت امام رضا و امام حسین بسیار خوبست، اما از جیب خودت، و الا دزدی است. وقتی پرستار و گندمکارمعترضند که مطالباتشان داده نشده و دولت به آن‌ها بدهکار است، می‌شود این دیون داده نشده صرف زیارت شود؟ اگر امام رضا ع اینجا بود، دربرابر این سیاست‌ها چه موضعی می‌گرفت؟ به جای متهم کردن مردم، ببینیم منشا این زندگی پر از اضطرار بسیاری از مردم که حداقل‌ها را ندارند، چیست؟ امام رضا دزدی مامون را اختیاری و سرقت دزد را اضطراری می‌داند. پس اصل مشکل از مامون است.
بیشتر بخوانید: حجاب با زور درست نمی‌شود
وی افزود: در مشهد کمی آن سوتر از هتل‌های ۵ ستاره، وحشتناکترین شهر از نظر فقر، فساد و فاصله طبقاتی وجود دارد. سروصدای عزاداری و پیاده روی ما هم دنیا را فرا گرفته، اما امام رضا کجای زندگی و جامعه ماست؟
این پژوهشگر با نقل قول از شیخ صدوق گفت: همین موضوع و امثال آن مامون را به این نتیجه رساند که با امام رضا به تفاهم نمی‌رسد و تصمیم به قتل ایشان گرفت، پس امام رضا هم شهید عدالت و حقگویی و دفاع از حقوق مظلومین است.
سروش محلاتی در ادامه گفت: یک روز مامون خدمت امام رضا آمد و گزارشی برای ایشان از فتوحات داد که لشگر ما برخی مناطق کابل را از مشرکین گرفته و جغرافیای اسلامی با سیاست خارجی ما در حال گسترش است. بعد از گزارش، امام رضا فرمود این فتوحات تو را خوشحال کرده؟ از خدا بترس درباره این مردم و عقوبت الهی، چون کار زندگی مردم را تباه کردی و جاهلان را به قدرت رسانده‌ای و مسلمانان مورد ظلمند و از تهیه زندگی خود عاجزند. خدا در قیامت از این قدرتی که بر مردم به تو داده، از تو سوال می‌کند.
وی تاکید کرد: خط مامون و عباسیان، نمایش اقتدار است و در دوره‌های مختلف مرز کشور اسلامی را گسترش دادند، اما امام رضا بر این روش ضربدر قرمزی زد و گفت این به درد آخرت نمی‌خورد. اولویت وضعیت مردم است. این روایت سوالات درباره فتوحات را هم پاسخ می‌دهد و نشان می‌دهد امام علی فتوحات خلفا را قبول نداشته و ائمه هیچ جا با این روش همراه نبوده اند و حضور حسنین در لشکر فتوحات هم دروغ است.
وی در پایان گفت: مانع مهم عدالت، حکومت‌هایی هستند که با عدالت ناسازگارند و کل ساختار و قوانین و رویه‌ها باید منطبق با عدالت باشد. گسترش اسلام خوب است، اما وقتی ما یک جامعه نمونه داشته باشیم و آن را به کفار نشان دهیم، نه این که برعکس شود. نتیجه سیاستی که دنبال توسعه قدرت در خارج بدون اهتمام به حقوق مردم است، افزایش فشار بر مردم است و امام رضا به این رویکرد معترض است.