اقتصاد24 – ناکارآمدی سیاست های یارانه ای هنوز هم ادامه دارد. زمانی صحبت از صادرات آب مجازی بود. حالا به نظر می رسد که کار به صادرات شکر مجازی رسیده است! اما ماجرا چیست؟ خبر صادرات ۱۲۰ میلیون دلار آب‌نبات تولیدی با شکر یارانه‌ای کمی قبل مطرح شد و سرپرست سازمان توسعه تجارت را هم به واکنش واداشت. موضوع صادرات ۱۲۰ میلیون دلار آب نبات از کشور که با استفاده از شکر تامین شده با ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی تولید شد و در حکم صادرات محصولات یارانه‌ای داخلی بود، باعث واکنش مودودی شد. وی گفته بود: «با توجه به اینکه برای صادرات برخی کالاها که با مواد اولیه وارد شده با ارز ۴۲۰۰ تومانی تولید شده‌اند، عوارضی در نظر گرفته نشده، شاهد آن بودیم که برخی از افراد این کالاها را تولید کرده و صادر می‌کنند.»
به گفته وی، این فرآیند که با ارز ارزان‌قیمت انجام می‌شود، حتی در صورت رسیدن به صادرات نیز نمی‌تواند یک آمار سالم باشد زیرا بنا بوده هزینه‌ای که برای این ارز یارانه‌ای پرداخت شده، در اختیار اقشار مختلف مردم قرار گیرد (نه اینکه صادر شود).
به دنبال آمادگی دادن به مردم برای حذف یارانه هستند
اما سوال اینجاست که چرا اینقدر رانت یا سوء استفاده از یارانه صورت می گیرد؟ برخی کارشناسان معتقدند که سیاست های یارانه ای، فسادآور است و برخی دیگر ناکارآمدی آن را مطرح می کنند. جمشید عدالتیان اقتصاددان و عضو اتاق ایران در این رابطه به اقتصاد24 می گوید: «این مساله یک بحث قدیمی است. اوج این بحث از اواخر دولت اصلاحات بود و صاحب نظران همه در مورد آن صحبت کرده اند. در زمان دولت احمدی نژاد هم تصمیم گرفته شد که یارانه ها به صورت نقدی پرداخت و قیمت ها واقعی شود. اتفاقی که افتاد این بود که یارانه پراخت شد اما قیمت ها واقعی نشد. این چرخه معیوب از همانجا با تحریم و چند نرخی کردن ارز و مسائل دیگر آغاز شد.»
وی تاکید می کند: «رفته رفته می خواهند این آمادگی را به مردم بدهند تا زمینه سازی برای حذف یارانه صورت گیرد، یعنی بگویند به دلیل سوء استفاده صورت گرفته، می خواهند یارانه را حذف کنند. به نظر من تمام این مطالب به یک باره اتفاق نیافتاده، یعنی اتفاق امروز و دیروز نیست. اما به نظر می رسد که به مردم بگویند به دلیل سوء استفاده، قصد برچیدن بساط یارانه را دارند. یا مثلا بگویند دلار 4200 هم جمع شود و مردم با قیمت های واقعی آشنا شوند. در نهایت هم بنزین را گران کنند چون دولت بودجه ای ندارد.»
وی معتقد است که حذف یارانه ها باید انجام می شد اما سوال اینجاست که در شرایط تحریم که مردم تحت فشار هستند آیا موقع مناسبی برای حذف یارانه است یا خیر. عدالتیان می گوید: « این سوال 20 ساله است. اقتصاددان ها هم بارها آن را مطرح کرده اند که قیمت ها باید واقعی شود. برای این کار هم باید حقوق و دستمزدها را واقعی کرد. کاری که اروپای شرقی بعد از فروپاشی کرد و یا روس ها کردند هم همین بود.»
سیاست های یارانه ای فسادآور است؟
وی در پاسخ به این سوال که آیا سیاست یارانه فسادآور است؟، می گوید: « فسادآور کلمه غلطی است. باید به جای آن گفت که یارانه برحق نیست، یعنی دست کسی که باید، نمی رسد. به طور مثال درباره بنزین وضعیت اینطور است که هر کسی که وضع بهتری دارد، بنزین بیشتری هم استفاده می کند و کسی که خودرو ندارد از این یارانه بنزین بی بهره است. یا شکر را اگر به صورت یارانه ای بدهید، ممکن است فردی باشد که حتی نان هم برای خوردن نداشته باشد. همه اینها نشان می دهد که یارانه هدفمند نیست.»
این عضو اتاق ایران تاکید می کند: «بارها این را مطرح کردند که یارانه باید هدفمند باشد اما به هدفش نرسید. بالاخره فساد هم ریشه های گوناگونی دارد و فقط یارانه نیست. آنچه به مردم عادی و تولیدکننده واقعی مربوط می شود، این است که هیچ کدام شان فاسد نیستند. عده ای همیشه فاسد بودند و ریشه آن هم کنده نمی شود. حتی در روسیه هم هنوز عده ای در حال سوءاستفاده هستند. این قانون است که باید مراقبت و نظارت کند تا چنین اتفاقی نیافتد.»
به گفته عدالتیان، همیشه آدم هایی هستند که سوء استفاده کنند اما نمی شود به خاطر یک عده، عده دیگری را محروم کرد. اگر موارد سوء استفاده وجود دارد، باید یقه همان فرد را بگیرند که مابه‌تفاوت ارز را بدهد. مردم عادی یا تولید کننده را نمی توان تنبیه کرد.