اقتصاد ۲۴- در حال حاضر هیچ درمان و راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از بیماری آلزایمر وجود ندارد؛ اما شواهد رو به رشدی مشاهده شده که نشان می‌دهد نواختن یک آلت موسیقی خصوصا پیانو تأثیر مفیدی بر مغز دارد و به طور بالقوه‌ای می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهد.
تمرین و خواندن موسیقی ممکن است به حفظ حافظه خوب و توانایی انجام کارهای پیچیده کمک کند؛ بنابراین نواختن پیانو یک مداخله غیر دارویی برای جلوگیری از زوال مرتبط با افزایش سن است. ایده یادگیری پیانو برای سالمندان فقط تمرین موسیقی نیست، بلکه شامل طیف وسیعی از مزایای فیزیکی، ذهنی و عاطفی است که به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند.
یادگیری پیانو چگونه عملکرد مغز را تغییر می‌دهد؟
برای نواختن پیانو، مغز ما باید اطلاعات حسی بسیار پیچیده‌ای را از دست، چشم و گوش پردازش کند تا حرکات هماهنگ مورد نیاز را تولید کند. مطالعات تحقیقاتی نشان داده‌اند که نواختن یک آلت موسیقی می‌تواند تأثیر مثبتی بر ارتباطات عصبی درون مغز انسان داشته باشد، زیرا نواختن موسیقی به ترکیبی از مهارت‌های حرکتی، شنوایی، سرعت پردازش و شناختی نیاز دارد.
مطالعه‌ای که در دانشگاه هلسینکی انجام شد نشان داد که افراد مسن‌تری که به‌طور متوسط 9 سال ساز می‌نواختند، عملکرد شناختی بهتری داشتند و در مقایسه با کسانی که هرگز سازی یاد نگرفته‌اند، کمتر در معرض ابتلا به زوال عقل بودند. این مطالعه بیش از 1000 شرکت‌کننده 60 تا 85 ساله را به مدت 9 سال مورد بررسی قرار داد و نشان داد که خطر ابتلا به زوال عقل در افرادی که ساز می‌نواختند، 64 درصد کمتر بود.
مطالعه دیگری که در "Frontiers in Psychology" منتشر شد، نشان داد که نواختن پیانو تنها به مدت 6 ماه دارای مزایایی است که شامل بهبود عملکرد شناختی در افراد مسن است. در این مطالعه 60 شرکت‌کننده 60 تا 85 ساله که دارای اختلال شناختی خفیف بودند، انجام شد. شرکت کنندگان به دو گروه تقسیم شدند. یک گروه به مدت 6 ماه به یادگیری پیانو پرداختند، در حالی که گروه دیگر آموزش ندیدند. گروهی که درس‌های پیانو دریافت کردند، پیشرفت‌های قابل توجهی در عملکرد شناختی از جمله حافظه، توجه و سرعت پردازش نشان دادند.
همان‌طور که می‌بینید یافته‌های این مطالعات، امیدوارکننده است. آن‌ها به ما کمک می‌کنند تا در مورد اینکه چگونه یادگیری یک ساز موسیقی ممکن است یک فعالیت مفید برای سلامت مغز باشد بیشتر بدانیم، اما داده‌های جمع آوری شده ثابت نمی‌کند که نواختن پیانو به طور قطعی می‌تواند از بیماری آلزایمر جلوگیری کند. برای درک کامل رابطه بین نواختن پیانو و بیماری آلزایمر، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
تفاوت بین نواختن و گوش دادن به موسیقی
در مطالعات انجام شده، محققان به این نتیجه رسیدند که کسانی که پیانو می‌نوازند میزان ماده خاکستری قشر شنوایی‌شان کاهش نمی‌یابد، در حالی که طبق آزمایشات، این موضوع در مورد کسانی که تنها شنونده موسیقی هستند، صدق نمی‌کند.
متخصصان معتقدند یادگیری نواختن یک آلت موسیقی مانند پیانو شامل وظایف حسی-حرکتی پیچیده، از جمله حرکات انگشت، هماهنگی دست و چشم و پردازش بازخورد شنیداری است. این کارها ممکن است در مقایسه با گوش دادن غیرفعال موسیقی که عمدتاً شامل پردازش شنوایی است، قشر شنوایی را به شیوه‌ای فشرده‌تر و طولانی‌تر درگیر کند. این نشان می‌دهد که انواع مختلف مداخلات موسیقی ممکن است تأثیرات متمایزی بر مناطق خاصی از مغز داشته باشند.
مزایای یادگیری پیانو
اگرچه خرید پیانو ممکن است از نظر مالی کمی دشوار به نظر برسد، اما یادگیری و نواختن آن با مزایای بیشماری برای همه افراد خصوصا سالمندان همراه است. برقراری تعادل میان نیم‌کره راست و چپ مغز به علت استفاده همزمان از دو دست، اصلی‌ترین فایده این ساز به شمار می‌رود. یادگیری پیانو شامل یک برنامه آموزشی شناختی، توجه و تمرکز، حافظه و انضباط شخصی است. در ادامه به طور کامل به این مزایا می‌پردازیم:
بهبود عملکرد شناختی
یکی از بزرگ‌ترین مزایای یادگیری پیانو برای سالمندان تأثیر مثبت آن بر عملکرد شناختی است. موسیقی بخش‌های مختلف مغز را تحریک می‌کند، همچنین حافظه، توجه و مهارت‌های حل مسئله را بهبود می‌بخشد.
نواختن یک ساز می‌تواند شروع زوال شناختی را به تاخیر بیندازد و حتی به مدیریت علائم زوال عقل و بیماری آلزایمر کمک کند. تلاش ذهنی مورد نیاز برای خواندن موسیقی، هماهنگ کردن دست‌ها و حفظ ریتم، مغز را به گونه‌ای تمرین می‌دهد که کمتر فعالیت دیگری می‌تواند انجام دهد.
افزایش سلامت عاطفی
نواختن پیانو فواید عاطفی نیز دارد. این ساز دارای توانایی عمیقی در برانگیختن احساسات و ایجاد حس رضایت است. برای سالمندان، یادگیری این ساز می‌تواند منبع شادی باشد و احساس تنهایی و افسردگی افراد را کاهش دهد. فرآیند تسلط بر یک قطعه موسیقی عزت نفس را تقویت می‌کند. علاوه بر این، موسیقی می‌تواند راهی برای بیان احساسات و مقابله با استرس باشد و به سلامت عاطفی کمک کند.
فواید فیزیکی
علاوه بر مزیت‌های شناختی و عاطفی، پیانو برای سالمندان مزایای فیزیکی نیز دارد. نواختن پیانو به مهارت‌های حرکتی ظریف و هماهنگی دست و چشم نیاز دارد که می‌تواند به حفظ و بهبود عملکرد آن‌ها کمک کند. تمرین منظم، انگشتان را چابک و مفاصل را انعطاف‌پذیر نگه می‌دارد، بنابراین به ویژه برای افراد مبتلا به آرتریت مفید است.
مشارکت اجتماعی
یادگیری پیانو می‌تواند مشارکت اجتماعی را به ویژه در زمینه فعالیت‌ها و رویدادهای جامعه بازنشسته افزایش دهد. شرکت در کلاس‌های یادگیری و تعاملات اجتماعی می‌تواند به دوستی‌های جدید منجر شود و با انزوای اجتماعی مبارزه کند.
یادگیری مادام‌العمر و رشد شخصی
یادگیری مادام‌العمر برای حفظ ذهنی فعال، ضروری است. یادگیری پیانو با به چالش کشیدن بازنشستگان برای آموختن مداوم مهارت‌ها و مفاهیم جدید، فعالیت ذهنی آن‌ها را حفظ می‌کند.
در آخر می‌توان گفت علی‌رغم اینکه بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است و یک دشمن خطرناک و غیر قابل درمان به حساب می‌آید، اما راه‌هایی وجود دارد که افراد می‌توانند خطر ابتلا به آن را کاهش دهند. به گفته دانشمندان، یکی از این روش‌ها نواختن پیانو است که باعث می‌شود ساختار فورنیکس مغز حفظ شود و از ابتلا به آلزایمر جلوگیری کند.