اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: عزت الله انتظامی از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین بازیگران تاریخ سینما بود که به‌عنوان «آقای بازیگر» شناخته می‌شد. او نقش‌های پیچیده و عمیق را با مهارت فراوان به تصویر کشید و در خلق شخصیت‌های ماندگار در سینما و تئاتر بسیار موفق بود. انتظامی به‌خاطر اجرای دقیق و شخصیت‌های قوی و تأثیرگذار، الگوی بسیاری از بازیگران نسل‌های بعدی شد.
بیوگرافی عزت الله انتظامی
عزت الله انتظامی ۳۱ خرداد سال ۱۳۰۳ در محله سنگلج تهران متولد شد. او پس از گذراندن دوره تحصیلات مقدماتی، وارد هنرستان صنعتی تهران شد و در رشته برق به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۲۶ وارد عرصه هنر شد و با اندک دست مایه‌های هنر نمایش و تئاتر به آلمان سفر کرد و در شهر هانوفر وارد یک مدرسه شبانه آموزش سینما و تئاتر شد. او پدر مجید انتظامی آهنگ‌ساز و نوازنده مشهور است و بجز از مجید دو پسر دیگر به نامهای شهاب و رامین دارد.
فعالیت‌های هنری عزت الله انتظامی
عزت الله انتظامی فعالیت هنری خود را با پیش‌پرده‌خوانی در تماشاخانه‌های لاله‌زار شروع کرد؛ او پس از یک سال به تماشاخانه‌های هنر و فرهنگ تهران رفت؛ در سال ۱۳۲۰ نخستین نمایش حرفه‌ای خود را با عنوان اولتیماتوم نوشته پرویز خطیبی به کارگردانی اصغر تفکری در تئاتر پاریس خیابان لاله‌زار اجرا کرد و تا سال ۱۳۲۶ توانست در بیش از ده نمایش نقش‌پردازی کند. سپس، در سال ۱۳۵۱، پیش‌پرده‌خوانی در ایران و نیز کار هنری هنریش فون کلایست موضوع پایان‌نامه کارشناسی او در دانشکده هنر‌های زیبای دانشگاه تهران شد که با امتیاز «بسیار خوب همراه با تشویق کتبی» به تأیید استادانش، من جمله بهرام بیضایی، رسید.
انتظامی با گذراندن دوره‌های آموزشی تئاتر به ایران بازگشت و به دلیل فضای نامناسب سینمای ایران از نظر اخلاقی، به کار دوبله فیلم، اجرای نمایش و حضور در تلویزیون روی آورد. داریوش مهرجویی کارگردان گاو (۱۳۴۸) استعداد انتظامی را کشف کرد و پروراند. بازی‌های او در دیگر آثار مهرجویی همچون آقای هالو، دایره مینا، پستچی، اجاره نشین‌ها، هامون و بانو باعث بروز توانایی‌های بسیار او شد. انتظامی علاوه بر نقش آفرینی در آثار مهرجویی، در فیلم‌های کارگردانان دیگری، چون علی حاتمی و محسن مخملباف نیز بازی کرده است. انتظامی در سال ۱۳۴۸ تصمیم به کسب تجربه آکادمیک گرفت و توانست بدون کنکور وارد دانشگاه هنر‌های زیبای دانشگاه تهران در رشته تئاتر شود. پس از فراغت از تحصیلات دانشگاهی، در حدود سال‌های ۱۳۵۳-۱۳۵۲ به تدریس رشته تئاتر در دانشکده هنر‌های زیبا و دانشگاه الزهرا (س) کنونی پرداخت.
او سالها در خدمت تئاتر و سینما بوده و آثار بسیار ارزنده‌ای از خود به جا نهاده است. عزت الله انتظامی از حدود ۱۴ سالگی تئاتر را با پیش پرده خوانی در تماشاخانه‌های لاله زار آغاز کرد.
انتظامی پس از انقلاب و به خصوص در دهه شصت در انواع و اقسام نقش‌ها به بهترین نحو ممکن ظاهر شد. بازی او در فیلم‌های حاجی واشنگتن، اجاره نشین‌ها، گراند سینما، هامون، بانو، گاو، ستارخان، صادقکرده، خانه خلوت، ناصرالدین شاه اکتور سینما، روز فرشته، روسری آبی، دیوانه از قفس پرید، خانهای روی آب و راه آبی ابریشم اوج هنرنمائی او و فیلم‌های ماندگار او در کارنامه سینمایی اش است. او در گاوخونی دومین همکاری اش با بهروز افخمی را تجربه کرد و جائی برای زندگی چهارمین تجربه اش با محمدرضا بزرگ نیا بود. او برای اولین بار با مسعود کیمیایی یکی از کارگردانان صاحب سبک سینمای ایران و در سن ۷۹ سالگی در فیلم حکم همکاری کرد. شاید نقش «رضا» در فیلم حکم یک دن کورلئونه باشد. فیلمی که شاید حال و هوای پدرخوانده را برایمان زنده کند.
نامه عزت الله انتظامی به حسن روحانی
در ۲۶ اسفند ۱۳۹۴ دست خطی از نامهای از عزت الله انتظامی به حسن روحانی به تاریخ یکم همان ماه در اینترنت منتشر شد که در آن از روحانی خواسته شده در آستانه نوروز مسئله حصر را «حل کند».
مگر میشود مسئله‌ای با این اهمیت همچنان لاینحل باقی بماند؟ … همواره بیم آن داشته‌ام که سر بر زمین بگذارم و چشم از جهان ببندم و این مشکل لاینحل باقی مانده باشد.
جوایز و افتخارات عزت الله انتظامی
• کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۸۷ برای فیلم ستاره‌ها ۱: ستاره میشود
• برنده تندیس بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره بین‌المللی فیلم بیروت ۲۰۰۸ برای فیلم شب
• کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۸۶ برای فیلم مینای شهر خاموش
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۴ برای فیلم ستاره‌ها ۱: ستاره میشود
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۳ برای فیلم جایی برای زندگی
• سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۲ برای فیلم گاوخونی
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۰ برای فیلم خانهای روی آب
• کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۷۷ برای فیلم حاجی واشینگتن
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۲ برای فیلم روز فرشته
• لوح تقدیر بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۰ برای فیلم خانه خلوت و ناصرالدین شاه آکتور سینما
• جایزه ویژه هیئت داوران بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره سه قاره ۱۹۹۱ برای فیلم گاو
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۸ برای فیلم هامون
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۷ برای فیلم گراند سینما
• نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۵ برای فیلم اجاره‌نشین‌ها
• برنده هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو ۱۹۷۱ برای فیلم گاو
• برنده مجسمه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره سینمایی سپاس ۱۳۴۹ برای فیلم آقای هالو
خانه موزه استاد عزت الله انتظامی
با واگذاری منزل مسکونی استاد انتظامی در بلوار اندرزگو تهران به شهرداری، خانه موزه استاد انتظامی در این مکان توسط شرکت توسعه فضا‌های فرهنگی شهرداری تهران تأسیس شده است. بازدید مجازی این خانه موزه که توسط جمعی از دوستداران ایشان از دانشگاه صنعتی شریف تهیه شده از طریق وب سایت آن در دسترس است.
درگذشت عزت الله انتظامی
عزت الله انتظامی از سه ماه پیش از مرگ، بر اثر زمین‌خوردن در منزل دچار مشکلات جسمی گردید و از آن موقع تحت درمان بود، اما سرانجام در بامداد ۲۶ مرداد ۱۳۹۷ در بیمارستان باهنر تهران بر اثر سکته مغزی و کهولت سن در سن ۹۴ سالگی درگذشت. مراسم تشییع پیکر او در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ مقابل تالار وحدت برگزار شد و پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. پس از درگذشت انتظامی، در افتتاحیه سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر از او یاد و تقدیر شد. در سال ۱۳۹۸ در اولین سالگرد مرگ انتظامی از سردیس و پلاک خیابان او رونمایی شد.
فیلم شناسی عزت الله انتظامی
سینما
• ۱۳۴۸گاو
• ۱۳۴۹ آقای هالو
• ۱۳۵۱ بی تا - پستچی - صادق کرده
• ۱۳۵۲ ستارخان - قیامت عشق
• ۱۳۵۳ بنگاه تاترال (ناتمام)
• ۱۳۵۵ شیر خفته – ملکوت
• ۱۳۵۷ این گروه محکومین - دایره مینا - غبارنشین‌ها
• ۱۳۶۰ مدرس‌های که میرفتیم
• ۱۳۶۱ حاجی واشنگتن
• ۱۳۶۲ خانه عنکبوت
• ۱۳۶۳ کمال المل
• ۱۳۶۴ چمدان
• ۱۳۶۵ اجاره نشین‌ها - شیر سنگی
• ۱۳۶۶ شیرک
• ۱۳۶۷ جعفرخان از فرنگ برگشته - در مسیر تندباد - کشتی آنجلیکا - گراند سینما
• ۱۳۶۸ هامون
• ۱۳۶۹ سایه خیال
• ۱۳۷۰ بانو - خانه خلوت - ناصرالدین شاه آکتور سینما
• ۱۳۷۲ بازیچه - جنگ نفتکش‌ها - روز فرشته
• ۱۳۷۳ روز واقعه - روسری آبی
• ۱۳۷۵ جهان پهلوان تختی (نسخه اول - ناتمام)
• ۱۳۷۷ باد و شقایق - کمیته مجازات
• ۱۳۷۸ میکس
• ۱۳۸۰ خانهای روی آب
• ۱۳۸۱ گاوخونی - دیوان‌های از قفس پرید
• ۱۳۸۳ جایی برای زندگی
• ۱۳۸۴ حکم - ستاره‌ها ۱: ستاره میشود
• ۱۳۸۵ مینای شهر خاموش (امیرشهاب رضویان) - شهری که دوست میدارم (رسول صدرعاملی)
• ۱۳۸۶ شب - رسول صدرعاملی
• ۱۳۸۷ زادبوم (ابوالحسن داوودی) (در بیست و هفتمین جشنواره بین المللی فیلم فجر نمایش داده شد)
• ۱۳۸۷ زندگی با چشمان بسته (رسول صدرعاملی) - نمایش در بیست و هشتمین جشنواره بین المللی فیلم فجر
• ۱۳۸۸ چهل سالگی (علی رضا رئیسیان) - نمایش در بیست و هشتمین جشنواره بین المللی فیلم فجر
• راه آبی ابریشم (۱۳۸۷)
تلویزیون
• ۱۳۷۷–۱۳۷۸ محاکمه
• ۱۳۷۴ زندگی
• ۱۳۵۸–۱۳۶۶ هزاردستان
• ۱۳۵۷ تله فیلم «مسافرت»
• ۱۳۴۶ تله تئاتر «از خود گریخته»
• ۱۳۴۶ تله تئاتر «تولد»
• ۱۳۴۶ تله تئاتر «راشل»
• ۱۳۴۵ تله تئاتر «پیک نیک»
• ۱۳۴۵ تله تئاتر «مجسمه جاندار»
• ۱۳۴۵ تله تئاتر «مرد کوته فکر»
• ۱۳۴۵ تله تئاتر «انفجار»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «کبوتر جَلد و معاملات»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «جعفرخان از فرنگ برگشته»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «دلیجان»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «آرامگاه ماهان»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «ترازوی پایه بلند»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «غرور دزد گاوصندوق»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «آدم‌های شب»
• ۱۳۴۴ تله تئاتر «گاو»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «روشنایی‌های خانه ما»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «دیدار»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «عروس»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «گوهر شب چراغ»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «یک کلاغ، چهل کلاغ»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «آدم‌های شب»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «تنهایی»
• ۱۳۴۳ تله تئاتر «شنل»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «عروسک‌های گوشتی»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «ابرام آقا»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «کنار جاده»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «تا نیمه شب»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «شادروان مادر خانم»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «ازدواج با مکاتبه»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «داستان یک شب»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «حماسه بازگشت و انتظار»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «غریبه»
• ۱۳۴۲ تله تئاتر «دست بزن»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «آتشکده»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «تنهایی»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «دو خجول»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «شوم»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «خشت اول»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «آگهی ازدواج»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «چشم‌های قشنگ خانم والری»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «عشق شوم»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «گردنبند مروارید»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «کلبه»
• ۱۳۴۱ تله تئاتر «بازگشتی نیست»
• ۱۳۴۰ تله تئاتر «بعد از همه آن سالها»
• ۱۳۴۰ تله تئاتر «مکتب بیوه ها»
• ۱۳۴۰ تله تئاتر «بیم و امید»
• ۱۳۴۰ تله تئاتر «نرس از جریمه»
• ۱۳۴۰ تله تئاتر «شیدوش و ناهید»
• ۱۳۴۰ تله تئاتر «رستاخیز»