اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: سینمای ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ تغییرات عمده‌ای را تجربه کرد، هم از نظر موضوعات و مضامین و هم از نظر سبک و ساختار. بسیاری از کارگردانانی که در دوران قبل از انقلاب فعالیت داشتند، همچنان به کار خود ادامه دادند و همزمان با شرایط جدید سازگار شدند. همچنین نسل جدیدی از کارگردانان وارد عرصه شدند که توانستند سینمای ایران را در سطح جهانی مطرح کنند. در ادامه به معرفی مهمترین کارگردانان سینمای بعد از انقلاب و آثار شاخص آنان می‌پردازیم.
۱. عباس کیارستمی
عباس کیارستمی یکی از شناخته‌شده‌ترین و تأثیرگذارترین کارگردانان سینمای ایران در سطح جهانی است. او با فیلم‌های ساده و شاعرانه خود توانست به جوهره زندگی بپردازد و توجه بسیاری از منتقدان و جشنواره‌های بین‌المللی را جلب کند. «مایک لی» در توصیف عباس کیارستمی می‌گوید: «اوست بنیانگذار و کاروان‌سالار حماسه کم‌گو، نخبه هنرمندی که عیار سینمای انسانی را به درجه کم‌مانندی از خلوص رسانده است. هر فیلم‌ساز مستقلی مایل است خود را استثنایی بشمارد و بسیاری بی‌شک چنین‌اند کم یا بیش. اما هیچ‌کدام را منحصر‌به‌فردتر از عباس کیارستمی نمی‌دانم». فیلم «طعم گیلاس» که جایزه نخل طلای کن را دریافت کرد، یکی از معروف‌ترین آثار اوست.
آثار شاخص عباس کیارستمی
• خانه دوست کجاست؟
• زندگی و دیگر هیچ
• زیر درختان زیتون
• طعم گیلاس
• باد ما را خواهد برد
۲. اصغر فرهادی
اصغر فرهادی با رویکردی اجتماعی و روان‌شناختی در فیلم‌های خود به تحلیل روابط انسانی و مسائل اخلاقی در جامعه مدرن ایران پرداخته است. او با دریافت دو جایزه‌ی اسکار که اولین اسکار‌های تاریخ سینمای ایران هم محسوب می‌شوند برای همه‌ی مردم ایران نامی شناخته شده است. فرهادی کارش را در سینما با نوشتن فیلم‌نامه شروع کرد و اولین فیلم‌نامه‌ی بلندش هم «ارتفاع پست» بود که آن را به همراه ابراهیم حاتمی‌کیا نوشت. او با فیلم «جدایی نادر از سیمین» توانست جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان را دریافت کند و به عنوان یکی از موفق‌ترین کارگردانان سینمای ایران شناخته شود.
آثار شاخص اصغر فرهادی
• چهارشنبه‌سوری
• درباره الی
• جدایی نادر از سیمین
• فروشنده
• قهرمان
• رقص در غبار
• شهر زیبا
۳. مجید مجیدی
مجید مجیدی یکی از کارگردانان برجسته پس از انقلاب است که با فیلم‌های خود به موضوعات انسانی، اخلاقی و معنوی پرداخته است. او با فیلم «بچه‌های آسمان» نامزد جایزه اسکار شد و نام خود را در عرصه بین‌المللی مطرح کرد. او به خصوص برای ساخت پروژه‌ی عظیم «محمد رسول الله» در سال‌های اخیر حاشیه‌ساز شد، اما از طرف دیگر او اولین فیلم‌ساز ایرانی است که یکی از فیلم‌هایش به جمع پنج نامزد نهایی اسکار بهترین فیلم بین‌المللی راه پیدا کرد. آثار او به دلیل توجه به جنبه‌های احساسی و اخلاقی زندگی انسان‌ها مورد توجه قرار گرفته است.
آثار شاخص مجید مجیدی
• بچه‌های آسمان
• رنگ خدا
• باران
• محمد رسول‌الله
۴. مرضیه برومند
همه ما مرضیه برومند را بیشتر با سریال‌های شیرین و دوست‌داشتنی‌اش در تلویزیون به یاد می‌آوریم و البته برای بچه‌های دهه‌ی ۶۰ او کارگردان تلویزیونی سریال «مدرسه‌ی موش‌ها» بود که سال ۱۳۶۴ به همراه محمدعلی طالبی نسخه‌ی سینمایی آن را هم ساخت. اما مرضیه برومند در سینما هم چهره‌ی مؤثری است. در خیلی از فیلم‌های مثل «اسپاگتی در هشت دقیقه» اولین فیلم رامبد جوان به‌عنوان مشاور کارگردان کنار جوان‌تر‌ها قرار گرفته است تا از تجربه‌اش استفاده کنند.
او متولد خرداد ۱۳۳۰ در خانواده‌ای است که همه‌ی اعضایش هنرمند هستند. کار اصلی‌اش عروسک‌گردانی بود و تیاتر عروسکی بود، اما در سینما و تلویزیون هم چهره‌ی موفقی شد. سال ۱۳۷۳ کمدی «الو الو من جوجوام» را ساخت که با استقبال روبه‌رو شد و فیلم «شهر موش‌ها ۲» (محصول ۱۳۹۳) به کارگردانی او یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران و البته آخرین کار او تا به امروز است.
آثار شاخص مرضیه برومند
• مدرسه‌ی موش‌ها
• الو الو من جوجوام
• شهر موش‌ها ۲
۵. جعفر پناهی
جعفر پناهی متولد تیرماه ۱۳۳۹ کارگردانی است که در سال‌های اخیر از فیلم‌سازی محروم شده، اما همچنان با دوربین خانگی فیلم می‌سازد. پناهی کارش را با دستیاری عباس کیارستمی در سینما شروع کرد و سبک سینمایی‌اش هم متاثر از کیارستمی واقع‌گرایی مستندگونه‌ای دارد و البته از آن تغزل کیارستمی‌وار در فیلم‌هایش خبری نیست. سینمای پناهی را بیشتر به‌عنوان نئورئالیسم ایرانی تعریف می‌کنند.
جعفر پناهی از کارگردانان مهم و نوگرای سینما است که با فیلم‌های اجتماعی و واقع‌گرایانه خود توانست شهرت جهانی کسب کند. او با آثارش به نقد و بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران پرداخته و به دلیل فعالیت‌های هنری‌اش با محدودیت‌هایی مواجه شده است. فیلم «طلای سرخ» و «دایره» از آثار شاخص او هستند.
آثار شاخص جعفر پناهی
• بادکنک سفید
• آینه
• دایره
• طلای سرخ
• این یک فیلم نیست
۶. رخشان بنی اعتماد
رخشان بنی‌اعتماد متولد فروردین ۱۳۳۳ در تهران و مادر باران کوثری بازیگر مشهور است. او کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده‌ی ایرانی است که توانسته جزء اعضای آکادمی اسکار قرار بگیرد. فارغ‌التحصیل رشته‌ی کارگردانی سینما از دانشکده هنر‌های دراماتیک است.
رخشان بنی‌اعتماد از برجسته‌ترین کارگردانان زن سینمای ایران است که با آثار اجتماعی و واقع‌گرایانه خود به تحلیل مسائل و مشکلات زنان و قشر‌های پایین جامعه پرداخته است. فیلم «نرگس» یکی از آثار مهم اوست که به مشکلات زندگی زنان در جامعه ایران می‌پردازد.
آثار شاخص رخشان بنی اعتماد
• نرگس
• روسری آبی
• زیر پوست شهر
• گیلانه
• قصه‌ها
۷. کیومرث پوراحمد
پوراحمد متولد آذر ۱۳۲۸ در دانشگاه کارگردانی خوانده است. کارش را با نوشتن نقد فیلم در ماهنامه‌ی فیلم آغاز کرد. کمتر کسی می‌داند که او کارش را سال ۱۳۵۷ با سینما شروع کرد و اولین فیلم بلندش «قصه خیابان دراز» نام داشت. در دهه‌ی ۶۰ فیلم‌ساز پرکاری بود و اواخر دهه‌ی ۶۰ با ساختن سریال «قصه‌های مجید» بود که میان همه‌ی مردم به شهرت رسید.
در دهه‌ی هفتاد فیلم‌های «نان و شعر» و «به خاطر هانیه» از پوراحمد مورد توجه قرار گرفتند، اما فیلمی که او را محبوب کرد «خواهران غریب» اقتباسی از داستان اریش کستنر بود. فیلمی با بازی خسرو شکیبایی و افسانه بایگان که روایتی شیرین داشت و هنوز هم جزء فیلم‌های خوب سینمای ایران است.
آثار شاخص کیومرث پوراحمد
• قصه‌های مجید
• شب یلدا
• اتوبوس شب
• به خاطر هانیه
• خواهران غریب
۸. ابراهیم حاتمی‌کیا
حاتمی‌کیا مهمترین فیلم‌ساز ایران در حوزه‌ی جنگ محسوب می‌شود. او متولد اول مهرماه سال ۱۳۴۰ است. سینما را با ساخت فیلم‌های کوتاه و مستند در حوزه جنگ شروع کرد. اولین فیلمش «هویت» را سال ۱۳۶۵ ساخت. با دو فیلم بعدی‌اش «دیده‌بان» و «مهاجر» به شهرت رسید و در دهه‌ی ۷۰ با فیلم «از کرخه تا راین» یکی از مهمترین ملودرام‌های اشک‌انگیز سینمای ایران از میدان جنگ بیرون آمد و داستان آدم‌های جنگ را خارج از میدان نبرد روایت کرد.
ابراهیم حاتمی‌کیا یکی از کارگردانان برجسته سینمای ایران در زمینه فیلم‌های جنگی و دفاع مقدس است. آثار او اغلب به موضوعات مربوط به جنگ ایران و عراق و مسائل اجتماعی پس از آن می‌پردازند. فیلم «آژانس شیشه‌ای» یکی از معروف‌ترین آثار اوست که به نقد مسائل اجتماعی و اخلاقی در جامعه ایران می‌پردازد.
آثار شاخص ابراهیم حاتمی کیا
• از کرخه تا راین
• آژانس شیشه‌ای
• بوی پیراهن یوسف
• چ
• به وقت شام
۹. رضا میرکریمی
رضا میرکریمی فیلم‌ساز نزدیک به حوزه‌ی هنری است که مدت‌ها در خانه‌ی سینما هم سمت داشته است. او در دانشگاه تهران گرافیک خوانده است و فیلم‌سازی را از سال ۱۳۶۶ با ساخت فیلم کوتاه شروع کرد. اولین فیلم بلندش «کودک و سرباز» محصول ۱۳۷۸ است که فیلمی برای کودکان و نوجوانان بود. یک سال بعد از آن مسیرش کاملاً تغییر کرد و فیلم «زیر نور ماه» را درباره‌ی روحانیت ساخت. رضا میرکریمی با آثار ملایم و انسان‌محور خود در میان سایر همکارانش شناخته می‌شود. فیلم «یه حبه قند» از جمله آثار برجسته اوست که به مسائل خانوادگی و اجتماعی می‌پردازد.
آثار شاخص رضا میرکریمی
• خیلی دور، خیلی نزدیک
• یه حبه قند
• امروز
• زیر نور ماه
۱۰. تهمینه میلانی
تهمینه میلانی تنها فیلم‌ساز فمینیست سینمای ایران است. در شرایطی که کلاً جامعه‌ی ایرانی درباره‌ی فمینیست‌ها صحبت نمی‌کند میلانی از دهه‌ی ۷۰ با فیلم «دو زن» گفتمان فمینیستی آن هم از نوع تندرویانه‌اش را وارد سینما کرد. میلانی متولد ۱۳۳۹ است و در دانشگاه معماری خوانده است. اولین کار او در سینما حضور به‌عنوان منشی صحنه سر فیلم «خط قرمز» مسعود کیمیایی بود و در کنار آن در کارگاه آزاد مسعود کیمیایی هم دوره دید.
اولین فیلم بلندش «بچه‌های طلاق» را سال ۱۳۶۸ ساخت که جایزه‌ی جشنواره‌ی فجر را هم گرفت. یک سال بعد از آن فیلم «افسانه آه» را ساخت که اثری اجتماعی و فانتزی است. فیلمی که خوب فروش نکرد و به همین دلیل سراغ ساخت کمدی «دیگه چه خبر؟» رفت که به عقیده‌ی خیلی‌ها بهترین فیلم تهمینه میلانی است. بعد از روی کار آمدن دولت سیدمحمد خاتمی و راه افتادن جریان اصلاحات در سینما میلانی شروع به فیلم‌هایی درباره‌ی مظلومیت زنان کرد. اولین فیلمش در این رابطه «دو زن» (۱۳۷۷) بود که نیکی کریمی، مریلا زارعی، محمدرضا فروتن و آتیلا پسیانی بازیگرانش بودند و به شدت سر و صدا به پا کرد و مورد توجه سینمادوستان و منتقدان قرار گرفت. آخرین فیلمش «ملی و راه‌های نرفته‌اش» محصول ۱۳۹۵ است که فیلم بسیار بدی از کار درآمد.
آثار شاخص تهمینه میلانی
• بچه‌های طلاق
• دو زن
• دیگه چه خبر؟
• آتش‌بس
• ملی و راه‌های نرفته‌اش