اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: سینمای ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ شاهد رشد و شکوفایی هنری با حضور کارگردانان برجسته‌ای بود که با آثار خود، سینمای ایران را به سطح بالاتری از لحاظ کیفیت و محتوای هنری رساندند. این کارگردانان نقش مهمی در شکل‌گیری و پیشرفت سینمای ایران ایفا کردند. در ادامه به معرفی مهمترین کارگردانان سینمای قبل از انقلاب و آثار شاخص آنان می‌پردازم:
۱. داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین کارگردانان سینمای ایران است که در دوره قبل از انقلاب با فیلم‌های خود نقش بسزایی در معرفی سینمای هنری ایران به جهان داشت. او با فیلم «گاو» به شهرت جهانی رسید. این فیلم که بر اساس داستانی از غلامحسین ساعدی ساخته شده بود، در جشنواره‌های بین‌المللی بسیاری مورد تحسین قرار گرفت و آغازگر موج نوی سینمای ایران شد.
آثار شاخص داریوش مهرجویی
• گاو
• آقای هالو
• پستچی
• دایره مینا
۲. مسعود کیمیایی
مسعود کیمیایی از چهره‌های کلیدی سینمای پیش از انقلاب ایران بود که با فیلم «قیصر» تحولی در سینمای ایران ایجاد کرد. او با فیلم‌هایش به عنوان نماینده‌ای از سینمای مردمی و اجتماعی شناخته شد و نقش مهمی در شکل‌گیری سبک سینمایی معاصر ایران ایفا کرد. فیلم‌های او به نمایش شورش، نافرمانی و قهرمان‌پروری در جامعه ایران می‌پرداختند.
آثار شاخص مسعود کیمیایی
• قیصر
• رضا موتوری
• گوزن‌ها
• سفر سنگ
۳. فریدون گُله
فریدون گله از کارگردانان نوآور و پیشرو سینمای ایران بود که با ساخت فیلم‌های اجتماعی و انتقادی توجه مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کرد. آثار او به تحلیل مسائل و مشکلات جامعه ایران پیش از انقلاب می‌پرداخت و از لحاظ فنی و محتوایی دارای سبک خاص و منحصربه‌فردی بود. فیلم «مهرگیاه» و «زیر پوست شب» از جمله آثار مطرح او هستند.
آثار شاخص فریدون گله
• مهرگیاه
• زیر پوست شب
• کندو
۴. علی حاتمی
علی حاتمی یکی از کارگردانان برجسته سینمای ایران بود که به بازسازی تاریخ و فرهنگ ایرانی در فیلم‌هایش شهرت داشت. آثار حاتمی به دلیل توجه به جزئیات تاریخی و فرهنگی، زبان خاص و دیالوگ‌های شاعرانه، و فضای سنتی، از جمله آثار ماندگار سینمای ایران به شمار می‌روند. او با فیلم‌هایی همچون «حسن کچل» و «سوته‌دلان» جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینمای ایران دارد.
آثار شاخص علی حاتمی
• حسن کچل
• طوقی
• سوته‌دلان
• ستارخان
۵. ابراهیم گلستان
ابراهیم گلستان، نویسنده، مترجم و فیلمساز برجسته ایرانی، از نخستین کارگردانانی بود که سینمای مستند و داستانی را با نگاه‌های نوگرایانه در ایران معرفی کرد. فیلم‌های او از لحاظ ساختاری و محتوایی بسیار متفاوت از جریان اصلی سینمای تجاری ایران بودند و بیشتر به مشکلات اجتماعی و موضوعات فلسفی می‌پرداختند. فیلم «خشت و آینه» یکی از آثار مهم و برجسته اوست.
آثار شاخص ابراهیم گلستان
• خشت و آینه
• اسرار گنج دره جن
۶. فرخ غفاری
فرخ غفاری از نخستین فیلمسازان ایرانی بود که سینمای هنری و تجربی را در ایران معرفی کرد. او یکی از چهره‌های تأثیرگذار موج نوی سینمای ایران بود و به دلیل نگاه اجتماعی و انتقادی که در آثارش داشت، مورد توجه قرار گرفت. غفاری با فیلم «شب قوزی» توجه زیادی را به خود جلب کرد. غفاری علی‌رغم خاستگاه خانوادگی‌اش در اولین فیلمش «جنوب شهر» که سال ۱۳۳۷ ساخت تصویری واقع‌گرایانه از زندگی فقیرانه‌ی مردم جنوب شهر ارائه داد. فیلمی که به جرم سیاه‌نمایی توقیف شد. بعد از توقیف این فیلم سال بعد از آن یک فیلم در حال و هوای فیلمفارسی‌های آن زمان ساخت.
اثر شاخص فرخ غفاری
• شب قوزی
۷. بهرام بیضایی
بهرام بیضایی یکی از برجسته‌ترین نویسندگان، نمایشنامه‌نویسان و کارگردانان سینمای ایران است که قبل از انقلاب با آثار خود به تحلیل عمیق از جامعه ایران پرداخت. فیلم‌های او به موضوعات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی می‌پرداختند و ساختار داستانی و بصری پیچیده‌ای داشتند. فیلم "چریکه تارا" از جمله آثار ماندگار او در دوران قبل از انقلاب است.
آثار شاخص بهرام بیضایی
• رگبار
• چریکه تارا
• مسافران
• مرگ یزدگرد
۸. ناصر تقوایی
ناصر تقوایی یکی دیگر از کارگردانان برجسته موج نوی سینمای ایران بود که با فیلم‌های اجتماعی و مستندهایش به تحلیل زندگی و فرهنگ ایران پرداخت. فیلم «صادق کُردانی» یکی از آثار مهم او در دهه ۱۳۵۰ بود که توجه زیادی را به خود جلب کرد. در سال ۱۳۵۲ تقوایی به همراه انتظامی، مهرجویی، نصیریان، منوچهر انور، اسفندیار منفردزاده، حاتمی و کیمیایی و چند نفر دیگر کانون سینماگران پیشرو را تشکیل دادند. تقوایی از آن دسته کارگردانانی است که با ادبیات انس و الفت دارد. پیش از ورود به سینما با ساخت سریال شاهکار «دایی جان ناپلئون» که اقتباس از رمان ایرج پزشکزاد بود به شهرت رسید. اولین فیلم بلندش «آرامش در حضور دیگران» هم اقتباسی از داستان غلامحسین ساعدی به همین نام بود.
آثار شاخص ناصر تقوایی
• صادق کُردانی
• نفرین
• دایی جان ناپلئون
• ناخدا خورشید
۹. امیر نادری
امیر نادری یکی از کارگردانان پیشرو و نوگرای سینمای ایران بود که با فیلم‌های خود به تحلیل مشکلات و معضلات جامعه شهری ایران پرداخت. او هم از کارگردانان موج نوی سینمای ایران است و از کودکی در سالن‌های سینما و تئاتر کار می‌کرد و عاشق سینما بود. او کارش را با عکاسی از اولین فیلم مسعود کیمیایی شروع کرد. فیلم «تنگسیر» یکی از مهمترین آثار اوست که بر اساس رمانی از صادق چوبک ساخته شده است.
آثار شاخص امیر نادری
• خداحافظ رفیق
• تنگسیر
۱۰. ساموئل خاچیکیان
ساموئل خاچیکیان به عنوان یکی از کارگردانان پرکار و تأثیرگذار سینمای ایران، بیشتر به دلیل ساخت فیلم‌های جنایی، پلیسی و هیجانی شهرت داشت و به او آلفرد هیچکاک سینمای ایران می‌گفتند. همچنین او را به عنوان پدر سینمای وحشت و جنایی ایران می‌شناسند. فیلم‌های او در زمان خود بسیار محبوب و پرفروش بودند.
آثار شاخص ساموئل خاچیکیان
• فریاد نیمه شب
• ضربت
• طوفان در شهر ما
• شب‌نشینی در جهنم