اقتصاد24 - قیمتی که از اواسط بهمن‌ماه تجربه نشده بود. با توجه به اینکه قیمت این ارز در سامانه نیما در ماه‌های اخیر به‌واسطه سیاست‌های بانک مرکزی ۳۰ درصد تعدیل شده و به حدود ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده بود، می‌توان دیروز را روز وصال دلار فردوسی و نیمایی دانست. ۶ عامل در کاهشی شدن دلار در بازار آزاد نقش داشتند. «خروج بازیگران بزرگ از بازار»، «فروشنده شدن بازیگران خرد»، «رفتارهای موثر بازارساز»، «انبساط عرضه و انقباض تقاضا»، «توافقاتی برای تامین کالاهای اساسی» و «افزایش چراغ خاموش سود بانکی» از عوامل اثرگذار بر افت حدود ۷/ ۳ درصدی دیروز دلار بودند. ترکش‌های افت کانالی دلار به بازار سکه نیز اصابت کرد و این فلز گرانبها پس از ۶ ماه به زیر ۴ میلیون تومان رفت. روز سه‌شنبه سکه ۲۹۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به بهای ۳ میلیون و ۹۷۰ هزار تومان رسید. این بیشترین میزان افت قیمت سکه در ۱۰ ماه گذشته بود تا ارزش این فلز گرانبها به کمترین مقدار از اواخر دی‌ماه برسد.
در چهارمین روز هفته، دلار نتوانست کانال ۱۲ هزار تومانی را حفظ کند و سکه پس از ۶ ماه به زیر ۴ میلیون تومان رفت. دیروز دلار ۴۵۰ تومان از ارزش خود را از دست داد و ساعت ۴ بعدازظهر روی عدد ۱۱ هزار و ۷۵۰ تومان قرار گرفت. با توجه به اینکه «قیمت دلار در سامانه نیما» ۱۱ هزار و ۶۷۰ تومان بود می‌توان گفت دیروز «قیمت دلار بازار فردوسی» تقریبا به قیمت این سامانه رسید. همزمان با نزول دلار، روز سه‌شنبه سکه تمام بهار آزادی نیز ریزش زیادی را ثبت کرد و با ۲۹۰ هزار تومان کاهش به بهای ۳ میلیون و ۹۷۰ هزار تومان رسید. این بیشترین میزان افت روزانه سکه از اواسط مهرماه بود و موجب شد که این فلز گرانبها در سطح قیمتی‌ای قرار بگیرد که از ۲۹ دی‌ماه سابقه نداشت. دلار نیز دیروز برای اولین بار از اواسط بهمن‌ماه بود که کانال ۱۱ هزار تومانی را تجربه می‌کرد.
۵ عامل نزول شاخص بازار ارز
اول- رفتار بازیگران بزرگ
اکثر فعالان باور دارند، بازیگران بزرگ بازار در هفته‌های اخیر مداخله چندانی در معاملات نداشته‌اند و از بازار آزاد کوچ کرده‌اند. یکی از عللی که از نگاه آنها منجر به خروج بازیگران بزرگ شده، ریسک‌هایی است که این گروه برای معامله در بازار ارز احساس می‌کنند. برخی دیگر از فعالان باور دارند، ممکن است معامله‌گران بزرگ انتظاراتی نسبت به وقایع آینده داشته باشند که به‌واسطه آنها، حداقل در شرایط فعلی در بازار مداخله‌ای نکنند. این انتظارات ممکن است تحت‌تاثیر اطلاع از اخباری باشد که افراد عادی از آنها آگاهی ندارند. البته عده‌ای نیز ضررهای سنگین بازیگران بزرگ در ۲ ماه اخیر را عاملی دانسته‌اند که منجر به خروج آنها از بازار شده است؛ در واقع دلارهای بالاخرید روی دست آنها باقی مانده است و ریال کافی برای مداخله در بازار ندارند. معامله‌گران بزرگ به‌نظر می‌رسد تمایلی به خرید ندارند، ولی در شرایط فعلی کمتر نیز فروشنده هستند. عده‌ای هم اعتقاد دارند معامله‌گران بزرگ به بازارهای دیگری چون بازار و سهام کوچ کرده‌اند و برخلاف بازار ارز، از نوسانات آن بازارها کسب سود کرده‌اند و همین عامل موجب شده است که در آن بازارها باقی بمانند و به بازار ارز بازنگردند. در حالی که بیشتر فعالان خروج معامله‌گران بزرگ از بازار را عامل مهمی در روند کاهشی روزهای اخیر دانسته‌اند، گروه دیگری عنوان می‌کنند آمارهای معاملاتی کانال‌های دلالان نشان می‌دهد میزان خرید و فروش‌ها به هم نزدیک شده است. اگر این اطلاعات صحیح باشد، باید علت کاهش قیمت را در جاهای دیگر جست و جو کرد.
دوم- رفتار بازیگران خرد
در کنار خروج بازیگران بزرگ از بازار، بازیگران خرد نیز در روزهای اخیر به منظور خرید وارد معاملات نشده‌اند. آنها نه تنها خریدار بازار نیستند، بلکه در ۲روز گذشته بیشتر در موقعیت فروش قرار گرفته‌اند و به‌نظر می‌رسد یکی از عوامل مهمی که در نزول کانالی دیروز دلار نقش داشت، فروش همین بازیگران خرد بود. براساس مشاهدات میدانی دیروز در مقابل شماری از صرافی‌های بانکی، افراد عادی جمع شده بودند که صحبت با آنها نشان می‌داد، قصد فروش دلار و یوروی خود را دارند. روند کاهشی روزهای اخیر و هراس از کاهش بیشتر یکی از دلایلی بود که این گروه را در موقعیت فروش قرار داده بود.
سوم- رفتار بازارساز در سامانه نیما و قیمت‌گذاری صرافی‌های بانکی
رفتار بازارساز در ماه‌ها و روزهای اخیر در افت قیمتی دلار نقشی تعیین‌کننده داشته است. ریشه‌های رفتار موثر بازارساز به ماه دوم سال بازمی‌گردد که شیب قیمتی در سامانه نیما تند می‌شود. اردیبهشت‌ماه، قیمت دلار در سامانه نیما، حدود ۶/ ۱۸ درصد افزایش و دو کانال قیمتی رشد پیدا می‌کند. دلار سامانه نیما که ۳۱ فروردین ماه روی عدد ۹ هزار و ۲۸۴ تومان قرار داشت، در تاریخ ۳۱ اردیبهشت، به عدد ۱۱ هزار و ۱۰ تومان می‌رسد. بخش زیادی از رشد دلار در سامانه نیما در این ماه در بازه ۲۸ تا ۳۱ اردیبهشت صورت می‌پذیرد که قیمت از اوایل کانال ۱۰ هزار تومانی به کانال ۱۱ هزار تومانی می‌رود؛ سهمی ۸ درصدی در رشد اردیبهشت ماهی دلار نیمایی.
نکته جالب این است که در ماه‌های بعدی روند بهای دلار در سامانه نیما مثبت حفظ می‌شود، ولی روند دلار در بازار آزاد تغییر می‌کند و منفی می‌شود تا جایی که در نهایت در تاریخ ۲۵ تیرماه هر دو نرخ تقریبا در یک سطح قیمتی قرار می‌گیرند. البته با توجه به هزینه‌های جانبی خرید دلار نیمایی می‌توان گفت هم اکنون قیمت دلار در بازار آزاد ارزان‌تر از سامانه نیماست.
دلار در سامانه نیما در خردادماه ۵/ ۱ درصد گران می‌شود، حال آنکه در بازار شاهد افت ۵ درصدی دلار هستیم؛ در تیرماه روند افزایشی دلار نیمایی تندتر می‌شود و همزمان شیب کاهشی بازار آزاد تندتر. از ابتدای تیرماه تا ۲۵ تیرماه، دلار نیمایی حدود ۴/ ۴ درصد گران می‌شود و به نزدیکی سطح ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومانی می‌رسد. حال آنکه در بازار آزاد این ارز بالای ۱۲ درصد از ارزش خود را از دست می‌دهد و از محدوده ۱۳ هزار و ۴۰۰ تومانی تا سطح ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومانی عقبگرد می‌کند.
وقتی روند بهای دلار نیمایی و دلار بازار آزاد را در سال ۹۸ بررسی می‌کنیم، حرکت معکوس دلار در سامانه نیما و بازار آزاد آشکارتر می‌شود. دلار در سامانه نیما از ابتدای سال حدود ۳۰ درصد گران شده است و از قیمت ۹ هزار تومانی به محدوده ۱۱ هزار و ۷۰۰ تومانی جهش کرده است. در بازار آزاد نیز قیمت دلار از ۱۳ هزار و ۱۵۰ تومان عقب نشسته و به کانال ۱۱ هزار تومانی رفته است که کاهش حدود ۱۰ درصدی را به‌صورت نقطه‌ای نشان می‌دهد.
یکی دیگر از سیاست‌های صحیحی که بازارساز در سال جاری و به‌خصوص با جسارت بیشتری در روزهای اخیر در پیش گرفته است، کم‌کردن فاصله دلار صرافی‌های بانکی با بازار آزاد و از بین بردن آربیتراژ بین این دو بوده است. حتی در روزهای اخیر بازارساز سعی کرده است با جذاب کردن قیمت خرید صرافی‌های بانکی نسبت به قیمت‌های دلالان، ارز خانگی را جذب کند، امری که در آینده می‌تواند به مدیریت بازار ارز کمک کند.
چهارم- تقویت سمت عرضه و انقباض سمت تقاضا
به باور تحلیلگران، یکی از مهم‌ترین عواملی که در ۴ ماه اخیر در روند قیمتی بازار آزاد اثر داشته است، تقویت سمت عرضه و انقباض سمت تقاضا بوده است. تقویت سمت عرضه از طریق نشانه‌هایی مانند افزایش صادرات نفتی، افت نرخ حواله درهم و افزایش اسکناس در کف بازار قابل ردگیری است؛ انقباض سمت تفاضا را نیز می‌توان در محدود شدن تراکنش‌های بانکی و دستگاه‌های پوز و محدود شدن واردات مشاهده کرد. فارغ از آنکه این انقباض تقاضا چه آثاری به همراه خواهد داشت، در شرایط اخیر به‌عنوان یک عامل کاهنده در بازار عمل کرده است.
پنجم- توافق برای کالاهای اساسی
گفته می‌شود برای برخی کالاهای اساسی توافقاتی بین ایران و برخی کشورهای اروپایی حاصل شده است. براساس گزارش‌ها، ایران توانسته است بخشی از نیازهای خود را در حجم محدود و البته بدون پرداخت ارز تامین کند. در واقع در شعاع محدود و در حجمی محدود، آزمایش اینستکس توانسته برخی از نیازهای جاری ایران را برطرف کند. درست است که این اتفاق در حجم بزرگی صورت نگرفته است، ولی در هر صورت از فشار به سمت عرضه کاسته است و ادامه آن می‌تواند در مدیریت نوسانات بازار اثرگذار باشد. همچنین، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز چندی پیش عنوان کرد، در نبرد اقتصادی ورق به سمت ما برگشته است. این سخن می‌تواند، بیان کند که اتفاقات مثبتی در حال وقوع است.
ششم- افزایش چراغ خاموش سود بانکی
برخی از اخبار حاکی از آن است که طی یک ماه گذشته، برخی از بانک‌ها نرخ سود خود را چراغ خاموش به بالای ۲۰ درصد برده‌اند. شماری از فعالان باور داشتند، شاید این موضوع در جذب نقدینگی تا حدی موثر عمل کرده باشد و با توجه به کاهش نوسانات، افراد ترجیح داده باشند ریال خود را به بانک‌ها روانه کنند.
افزایش حباب منفی سکه؟
دیروز شاخص بازار ارز کمی بیش از ۵/ ۳ درصد از ارزش خود را در بازار داخلی از دست داد، ولی سکه تمام بهار آزادی نزدیک به ۷ درصد ارزش خود را از دست داد. با توجه به اینکه، بهای اونس در بازارهای جهانی تقریبا در محدوده هزار و ۴۱۰ دلاری زندانی بود، کاهش نامتناسب سکه در مقایسه با دلار منجر به افزایش حباب منفی این فلز گرانبها شد. حدود ساعت ۴ بعدازظهر دیروز با در نظر گرفتن مالیات ارزش افزوده، ارزش ذاتی سکه حدود ۴ میلیون و ۲۷۰ هزار تومان بود که اختلافی ۳۰۰ هزار تومانی با قیمت بازار آزاد داشت. بدون در نظر گرفتن مالیات ارزش افزوده، ارزش سکه حدود ۳ میلیون و ۹۲۰ هزار تومان بود.
منبع: دنیای اقتصاد