اقتصاد۲۴-سفر اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و بازدید بی‌سابقه‌اش از تاسیسات هسته‌ای نطنز و فردو که همزمانی داشت با ادعای رسانه‌های غربی در باب دیدار ایلان ماسک با سعید ایروانی (ادعایی که مقام‌های رسمی کشورمان قویا آن را تکذیب کرده‌اند) توجه برخی ناظران بین‌المللی را به خود جلب کرده است. به باور برخی تحلیلگران سفر گروسی در شرایطی انجام گرفته است که از یک طرف تروئیکای اروپایی برای تصویب قطعنامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران در نشست فصلی شورای حکام خیز برداشته و از طرفی دیگر دونالد ترامپ خود را برای ورود دوباره به کاخ سفید آماده می‌کند. در چنین شرایطی تحلیل‌ها در باب روابط ایران و نهاد پادمانی و فراتر از آن تعامل احتمالی ایران با غرب و به‌طور مشخص ایالات‌متحده به واسطه متغیر‌های مختلف مبهم و در عین حال پیچیده است.
گروهی با استناد به مواضع تند تروئیکای اروپایی علیه ایران به واسطه ادعای این گروه در باب مقوله‌هایی ادعایی، چون همکاری نظامی تهران و مسکو و همچنین تیم تازه ترامپ که به نظر متشکل از شاهین‌های امریکایی و ضدایرانی است، مدعی‌اند که ایران در مسیر تعامل و تنش‌زدایی مسیر دشواری پیش رو دارد. از منظر این گروه، تعامل احتمالی تهران و نهاد پادمانی را می‌توان تابعی از کنش و واکنش احتمالی ایران و غرب و فراتر از آن تحولات خاورمیانه قلمداد کرد. با این همه گروهی دیگر امیدوارند و با اشاره به شخصیت معامله‌گر ترامپ براین باورند که در صورت همکاری نسبی تهران و آژانس، بستر برای رایزنی احتمالی میان ایران و ایالات‌متحده هموار خواهد شد. از آنجایی که گمانه‌زنی‌ها درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران و همچنین تعامل احتمالی تهران و نهاد پادمانی افزایش یافته، روزنامه اعتماد در گفتگو با حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل سیاسی و رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل تلاش کرده تا ابعاد مسیری پرتنش میان ایران با غرب و نهاد پادمانی را بررسی کند.
رحمان قهرمانپور در باب ادعا‌هایی که درخصوص مذاکرات ادعایی احتمالی میان تهران و واشنگتن و مسیر پیش روی دو بازیگر در دولت ترامپ، مطرح شده براین باور است که در شرایط کنونی متغیر‌های متعدد و مهمی جهت تبیین روابط طرفین باید مورد توجه قرار بگیرد. به باور او شاید مهم‌ترین متغیر ارزیابی‌های ایران و امریکا از مذاکرات احتمالی باشد؛ گزاره‌ای که می‌تواند آینده گفتگو‌ها را تعیین کند. بهشتی‌پور، اما ضمن اشاره به اهمیت صدور احتمالی قطعنامه‌های ضدایرانی در شورای حکام معتقد است که باید تا حد امکان سعی شود از صدور چنین قطعنامه‌هایی جلوگیری شود یا در مراحل بعد به کنش‌های غرب واکنش متناسب نشان داده شود، چراکه صدور متوالی این قطعنامه منجر به پرونده‌سازی‌های متعدد علیه ایران در مجامع بین‌المللی خواهد شد؛ گزاره‌ای که در میان‌مدت چالش‌برانگیز می‌باشد.
مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید:
قهرمانپور: ایران و امریکا نمی‌خواهند ماشه فعال شود/ آغاز رایزنی‌های دیپلماتیک سناریوی محتمل‌تری است
رحمان قهرمانپور در پاسخ به سوال «اعتماد» در باب همزمانی سفر آقای گروسی و نیز فعل و انفعالاتی اروپا مبنی بر تصویب قطعنامه ضد ایرانی علیه برنامه هسته‌ای ایران و نتایج حاصل از آن گفت: واقعیت این است که برقراری ارتباط معنادار میان تحولاتی که به صورت همزمان رخ داده مستلزم آن است که از فعل و انفعال‌های پشت پرده مطلع باشیم. اما به واسطه آنکه در این باره اطلاعات موثقی در دست نیست، نمی‌توان ارتباط معناداری میان این رویداد‌ها تعریف کنیم. به باور قهرمانپور، شواهد نشان می‌دهد با بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید تحرکات جدیدی در روابط میان ایران و امریکا و همچنین ایالات‌متحده و اسراییل آغاز شده است، به گونه‌ای که هر دو بازیگر (ایران و امریکا) تلاش دارند از فرصت به دست آمده حداکثر بهره‌برداری را داشته باشند. صحبت‌های اخیر آقای عراقچی در این راستا نشان داد که ایران نیز نگران فعالسازی مکانیسم ماشه بعد از به پایان رسیدن بازه زمانی ۱۰ ساله برجام است. از همین رو تهران نیز به نوبه خود تلاش دارد از فرصت کوتاهی که تا منقضی شدن برجام وجود دارد حداکثر استفاده را داشته باشد. طبیعتا این نگرانی بر محافل امریکا و اسراییل نیز حاکم است. این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه یادآور شد، تحرکات و پویایی‌های سیاسی پیش رو عمدتا ناشی از قدرت گرفتن دوباره ترامپ است.
بیشتر بخوانید:خیز ترامپ برای نفوذ در حیاط خلوت پوتین/ رقابت چین و آمریکا این بار در میدان جدید آسیای مرکزی
قهرمانپور در ادامه و در رابطه با سفر آقای گروسی که در آستانه اجلاس فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام شده است، تاکید کرد؛ رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی یکی، دو سال اخیر همواره خواهان توجه قدرت‌های بزرگ به مساله هسته‌ای ایران بوده است و در این مورد نگرانی‌های خود را رسانه‌ای کرده است. به گفته قهرمانپور پیش از سفر اخیر آقای گروسی نیز همچنان این نگرانی‌ها ازسوی ایشان در باب برنامه هسته‌ای ایران مطرح شده است. اما از طرفی دیگر رییس پادمان ابراز امیدواری کرده که ایران و آژانس توافق مارس ۲۰۲۳ را اجرایی کنند. قهرمانپور در این باره به «اعتماد» گفت: تصور می‌کنم سفر اخیر ایشان بیشتر در راستای ماموریت‌هایی است که برای ایشان طبق دستورالعمل آژانس تعریف شده است. در راس این ماموریت‌ها نیز بحث اجرای توافق مارس ۲۰۲۳ قرار دارد؛ توافقی که تلاش دارد موضوعات مهم باقی مانده میان ایران و نهادپادمانی را حل کند.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به سوال دیگر «اعتماد» در باب دلایل بازدید بی‌سابقه مدیرکل آژانس از تاسیسات نطنز و فردو نیز گفت: این اقدام می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. البته که اخبار رسمی از این بازدید منتشر نشده است. اما این احتمال وجود دارد که نشان دادن سالن‌های تازه‌تاسیس سایت فردو هدف اصلی از صدور مجوز بازدید برای آقای گروسی توسط ایران باشد. همزمان نیز احتمالا ایران از این طریق نشان داده است که سایت‌های جدید و مراکز غنی‌سازی در برابر حملات احتمالی خارجی مصون هستند؛ شاید این همان پیامی است که تهران بدین طریق و به شکلی ضمنی برای واشنگتن و تل‌آویو مخابره کرد. با این همه قهرمانپور تاکید دارد که سناریو‌هایی که بدان‌ها اشاره شد، صرفا براساس حدس و گمان است و در زمینه اسناد خبر دقیقی در دست نیست. این کارشناس مسائل بین‌الملل در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با «اعتماد» یادآور شد: شاید آقای گروسی قصد داشته از فعالیت‌هایی که در این سایت‌ها انجام می‌شود بازدید کند؛ بنابراین دیدار ایشان از دو سایت غیرمنتظره نبود، چراکه به طور معمول بازرسان این بازدید‌ها را انجام می‌دهند و مدیرکل آژانس نیز در صورت موافقت ایران چنین اختیاری را داشته و دارد.
قهرمانپور در پاسخ به سوال دیگر «اعتماد» در باب چرایی مواضع تند اخیر اروپا در قبال ایران و درخواست مجدد تروئیکای اروپایی مبنی بر تصویب قطعنامه ضدایرانی در نشست فصلی شورای حکام و احتمال اثربخشی این سفر بر مواضع آنها گفت: توجه داشته باشیم که در جلسات فصلی قبلی شورای حکام، امریکا اصلی‌ترین مخالف صدور قطعنامه بود و اتحادیه اروپا به واسطه نگرانی از گسترش دامنه جنگ در اوکراین مواضع تندتری اتخاذ کرده و بر صدور قطعنامه تاکید داشت. به باور این کارشناس مسائل بین‌الملل اکنون نیز باید ببینیم دولت بایدن همچنان با صدور قطعنامه مخالفت خواهد کرد یا با پیروزی ترامپ، سیاست بایدن نیز تغییر کرده و این بازیگر با تروئیکای اروپایی هم‌صدا خواهد شد. با این حال قهرمانپور تاکید کرد، صرف قرائت قطعنامه به معنای تصویب آن نیست. اما سفر اخیر آقای گروسی به تنهایی نمی‌تواند مانع از صدور قطعنامه شود. از همین رو باید منتظر ماند و دید تصمیم دولت بایدن در این مورد چه خواهد بود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که در بازه زمانی ۱۰ ماهه تا اکتبر ۲۰۲۵ و منقضی شدن برجام، ایران چگونه می‌تواند شرایط تنش‌زای کنونی را مدیریت کند و اساسا صدور این قبیل قطعنامه‌ها می‌تواند زمینه‌ساز فعالسازی مکانیسم ماشه پیش از اکتبر ۲۰۲۵ شود، تاکید کرد: طبیعتا ۱۰ ماه آینده هم برای ایران و هم برای ایالات‌متحده و تروئیکای اروپا بسیار حساس است. به این دلیل که ایران پیش از این نیز هشدار داده که در صورت بازگشت مکانیسم ماشه ممکن است رویکرد تندتری را اتخاذ کرده و به گزینه‌هایی، چون خروج از پیمان ان‌پی‌تی متوسل شود، بنابراین بازه زمانی حساسی را پیش رو داریم.
در عین حال، اما تهران برای مذاکره اعلام آمادگی کرده است. گفتنی است ایالات‌متحده و اروپا نیز برای رایزنی احتمالی آماده هستند، اما در این میان مساله فحوای متنی است که قرار است ایران و غرب و به‌طور مشخص ایران و ایالات‌متحده در باب جزییات آن به توافق دست یابند. به عبارتی دیگر ایران و امریکا تمایل خود را رایزنی اعلام کرده‌اند، اما پاسخ به این سوال که این تمایل در عمل چگونه محقق خواهد شد، بسیار سخت است. قهرمانپور در ادامه تاکید کرد: یکی از سناریوی احتمالی این است که بسان سال ۱۳۹۲ ایران و امریکا به توافق موقت دست پیدا کنند که پیش درآمد و مقدمه توافق کلی‌تر باشد. تا ذیل این توافق موقت خطر بازگشت مکانیسم ماشه در آبان ۱۴۰۴ رفع شود. اما در صورتی که به هر دلیلی این توافق حاصل نشود و مکانیسم باشه فعال گردد، این احتمال بالا است که تنش‌های موجود تشدید شده و بستر برای رویارویی تمام عیار میان تهران و تل‌آویو هموار گردد. از منظر این کارشناس مسائل بین‌الملل، سناریوی بدبینانه نیز این است که در صورت بازگشت مکانیسم ماشه، ایران از پیمان ان‌پی‌تی خارج شود و این خود نیز می‌تواند به معنای بازگشت تنش‌های جدی‌تر به روابط ایران و امریکا و ایران و آژانس و شکل‌گیری بحران در نظم هسته‌ای موجود در جهان باشد. به باور قهرمانپور این گزاره از دو منظر اهمیت دارد؛ از یک طرف به واسطه خواست ایران که نمی‌خواهد مکانیسم ماشه فعال شود و از طرفی دیگر به دلیل تمایل واشنگتن جهت دستیابی به توافق با تهران پیش از آنکه با اقدام غیرقابل پیش‌بینی ایران مواجه شود.
بیشتر بخوانید:آیا پسر ترامپ نامزد ریاست جمهوری ۲۰۴۴ می‌شود؟
قهرمانپور در پاسخ به سوال دیگر «اعتماد» در باب دیدار ادعایی ایلان ماسک و نماینده ایران در سازمان ملل و چرایی انتخاب ماسک به عنوان نماینده واشنگتن در این ملاقات ادعایی گفت: واقعیت این است که در مورد این دیدار ادعایی همچنان اطلاعات جزیی موثق تایید شده‌ای دراختیار نداریم. عمدتا تحلیل‌ها برمبنای حدس و گمان‌ها است. در این زمینه برخی معتقدند که ایلان ماسک به درخواست خود با سفیر ایران در سازمان ملل دیدار داشته و برخی نیز معتقدند بدون اطلاع ترامپ این دیدار انجام شده است. علاوه بر این در باب اینکه ماسک حامل پیامی از سوی امریکا بوده و جزییات رایزنی‌های ادعایی نیز تردید‌ها بسیار است. در عالم سیاست این قبیل گزاره‌ها هرچند که اهمیت دارند، اما به تنهایی نمی‌توانند به چالش قدیمی میان تهران و واشنگتن که همانا بی‌اعتمادی حاکم بر روابط دو کشور است، پایان دهند. از طرفی دیگر همچنان نمی‌دانیم میزان نفوذ سیاسی آقای ایلان ماسک در کابینه ترامپ به چه میزان است و به عبارتی ایشان قرار است چه اقداماتی انجام دهد. به باور قهرمانپور تا زمانی که جزییات مشخص نشود نباید در این مورد خوش‌بین یا بدبین بود بلکه می‌بایست با توسل به رویکردی محتاطانه تحولات فوق را رصد کرد.
قهرمانپور در پاسخ به سوال پایانی «اعتماد» در این باره که در صورت ابراز تمایل ترامپ برای گشودن باب گفتگو، ایران تحت چه شرایطی حاضر است وارد مذاکره شود، گفت: واقعیت این است که هنوز فضای روشنی در این زمینه قابل رویت نیست. اما سیاست رسمی و اعلامی ایران تاکنون این بوده که حاضر است درخصوص مسائل هسته‌ای وارد مذاکره شود، اما در باب مسائل موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای خود رایزنی نخواهد کرد، از همین رو مشخص نیست که آیا دولت دوم ترامپ به خواست ایران روی خوش نشان خواهد داد یا خواهان این است که درخصوص مسائل موشکی و منطقه‌ای نیز ورود کند.
در این باره گمانه‌زنی‌های بسیاری مطرح شده است. به نظر می‌رسد که یکی از اهداف توافق جامعی که مقامات دولت بایدن از آن صحبت می‌کردند تعریف فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران ذیل توافق بوده که در قالب آن به برنامه هسته‌ای نیز پرداخته می‌شود. با این همه به باور قهرمانپور در صورت مخالفت تهران با رایزنی درباره برنامه موشکی و منطقه‌ای‌اش امکان توافق منتفی نیست. هرچند در این باره رویکرد دولت دوم ترامپ مبهم است. این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه گفت، در این رابطه گروهی معتقدند که مساله اصلی ترامپ با ایران موضوع هسته‌ای است؛ اما گروهی دیگر با اشاره به تحولاتی که در یک سال گذشته در منطقه رخ داده، مدعی‌اند که ترامپ به دنبال آن است تا سیاست مهار ایران را اجرایی کرده و درخصوص مسائل موشکی و محور مقاومت نیز به توافق پایداری با ایران دست یابد و با آسودگی دکترین خود را برای مهار چین در آسیا پاسیفیک تعریف و اجرایی کند. حال باید دید در صورت آغاز مذاکرات میان طرفین در عمل چه بده بستان‌هایی انجام خواهد شد. اینکه ایران چه امتیازاتی خواهد داد یا چه امتیازاتی اخذ می‌کند، همه اینها به شکل مذاکرات و اهداف طرفین منوط است. به عبارتی دیگر این احتمال وجود دارد که مواضع ایران در روند مذاکرات سختگیرانه‌تر باشد یا بالعکس تهران از رویکردی منعطف‌تر پیروی کند. به باور قهرمانپور این گزاره به ارزیابی‌های دوجانبه از خواست‌های متقابل روی میز مذاکره منوط است. اگر ارزیابی ایران این باشد که طرف امریکایی به دنبال اخذ امتیازات غیرقابل قبول است ممکن است مواضع سختگیرانه‌تری را اتخاذ کند یا بالعکس. به عبارت دیگر مسائل تاکتیکی و نحوه پیشبرد رایزنی‌ها دارای اهمیت است. اما در شرایط کنونی بحث بر سر این موضوع است که آیا این مذاکرات آغاز خواهد شد یا خیر.
حسن بهشتی‌پور: اروپا به دنبال فعال شدن ماشه است/ تهران با مواضع شخصی گروسی مشکل دارد نه تعهدات پادمانی
حسن بهشتی‌پور در پاسخ به سوال «اعتماد» در باب معنای سفر اخیر آقای گروسی به تهران و اینکه این سفر می‌تواند مسیر جدیدی را پیش روی تهران و آژانس قرار دهد یا خیر، گفت: محور اصلی مناقشات فنی موجود میان تهران و آژانس به عملکرد دولت اول ترامپ و خروج یکجانبه‌اش از برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام باز می‌گردد. سفر آقای گروسی به تهران نیز در چارچوب همکاری‌های میان ایران و این نهاد بین‌المللی صورت گرفته است. به واقع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشخصا دو ابهام درخصوص دو مکان در ایران را مطرح کرده است. ایران نیز از این دو مکان برای آژانس ابهام‌زدایی کرده است، اما به نظر می‌رسد پاسخ‌های تهران قانع‌کننده نبوده است.
از نگاهی دیگر آژانس درخواست‌هایی را از ایران داشته که به هیچ عنوان در چارچوب و ذیل اِن‌پی‌تی (NPT) قرار ندارند و این درخواست‌ها ذیل توافق برجام مطرح شده است. به عبارتی دیگر آژانس مدعی است در کد ۱.۳ که ذیل بند‌های ان‌پی‌تی قرار دارد اختلافاتی با ایران دارد. این نهاد پادمانی ادعا می‌کند که این کد به ما اختیاراتی را اعطا می‌کند که نظارت و کنترل بیشتری را بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال کنیم. یکی از گزینه‌های ادعایی آژانس نظارت بر راه‌اندازی دوربین‌های آنلاین و بازرسی‌های ویژه بر تاسیسات هسته‌ای ایران است. ایران نیز تاکید دارد که بر آنچه در چارچوب ان‌پی‌تی ذکر شده، پایبند است. ذیل این ادعا نیز مقامات ایرانی معتقدند در شرایطی که طرف مقابل به تعهدات برجامی عمل نکرده است ما نیز نمی‌توانیم به عنوان عضو این توافق همچنان به اجرای تعهدات خود ادامه دهیم. این یک تعهد دو طرفه است که باید همگی متعهد به اجرا باشند. گفتنی است در این زمینه گزارشات دوره‌ای سه ماهه توسط مدیرکل به آژانس ارایه می‌شود.
لازم به ذکر است مدیران قبلی آژانس نیز درخصوص برنامه هسته‌ای ایران گزارش‌های متعدی را به شورای حکام ارایه می‌کردند. در این گزارشات جزییات برنامه هسته‌ای ایران نیز قید شده است. به عنوان مثال میزان ذخایر اورانیوم غنی شده با ذکر جزییات اعلام می‌شود. همچنین در گزارش‌ها به تعداد سانتریفیوژ‌ها و عملکرد آنها نیز پرداخته می‌گردد. ارایه این گزارشات دوره‌ای ماحصل حضور بازرسان آژانس در ایران است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به سوال دیگر «اعتماد» در این رابطه که مشکل اصلی ایران و آژانس به کدام عامل بازمی‌گردد، گفت: به نظر می‌رسد که آژانس براساس توافقی که در اسفند ۱۴۰۱ انجام شده انتظار اجرایی شدن گزاره‌هایی را دارد. نکته مهم این است که ایران نیز آمادگی اجرای توافق را دارد، اما صرفا به لحاظ فنی با آژانس اختلاف‌نظر دارد. اختلاف در این حوزه نیز به عدم صدور ویزا برای بازرسان ویژه آژانس که البته ایران آنها را عنصر نامطلوب تلقی کرده است باز می‌گردد. البته که به اعتقاد من این قبیل مسائل جزیی قابل رفع شدن هستند.
بهشتی‌پور در پاسخ به سوال دیگر «اعتماد» در باب دستاورد احتمالی سفر گروسی بالاخص آنکه رییس پادمان از تاسیسات نطنز و فردو بازدید کرد نیز گفت: به اعتقاد من آقای گروسی با دست پر به وین بازگشته است. از آن گذشته در اقدامی بی‌سابقه ایشان از تاسیسات نطنز و فوردو بازدید کردند و این مساله در شرایط فعلی بسیار اهمیت دارد. هرچند که با این تفاسیر و اجازه دسترسی که ایران به ایشان برای بازدید از این دو مکان مهم داده است ایشان همچنان در کنفرانس خبری خود اعلام کردند که اختلافات همچنان باقی است.
این اختلافات نیز به کارگزاری همان دوربین‌های آنلاین که پیش از این نیز اشاره کردم، بازمی‌گردد، چراکه پیش از این نیز کارکرد این دوربین‌ها این‌گونه بوده است که آژانس طی درخواستی ویدیو‌های ضبط شده در ساعات مشخص فعالیت‌ها را بررسی می‌کرده است. اما اکنون درخواست آژانس ناظر بر آنلاین بودن این دوربین‌ها است. ایران نیز چنین درخواستی را تا زمانی که طرف مقابل به تعهدات برجامی خود عمل نکند نخواهد پذیرفت. فارغ از آن، این درخواست آژانس اساسا خارج از چارچوب اِن‌پی‌تی است.
براساس ان‌پی‌تی بازرسان آژانس به صورت حضوری و نیز در صورت درخواست ویدیویی از بخش‌هایی از تاسیسات و نیز در ساعات خاصی می‌توانند درخواست دهند، اما قادر به رصد فعالیت‌ها به صورت آنلاین نیستند. از طرفی دیگر اجازه بازدید از تاسیسات نطنز و فردو به مدیرکل آژانس توسط ایران به معنای همکاری کامل ایران با این نهاد است پیام آن این است که تهران در این زمینه پنهان کاری نکرده است. البته که اجازه این بازدید می‌تواند موجبات جلب اعتماد آژانس را فراهم کند و در مقابل انتظار می‌رود که آژانس نیز همکاری‌های متقابل خود را با ایران افزایش دهد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به سوال «اعتماد» در این خصوص که سفر آقای گروسی پیش از نشست شورای حکام و تهدید تروئیکای اروپایی مبنی بر صدور قطعنامه چه نتایجی را به دنبال دارد نیز گفت: خیز کشور‌های اروپایی برای تصویب قطعنامه علیه ایران نهایت کارشکنی این کشور‌ها در راستای توافقات ایران و آژانس را نشان می‌دهد. آقای اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی نیز طی پیامی به این کشور‌ها اعلام کردند که در صورت تصویب چنین قطعنامه‌ای بلافاصله اقدامات جدیدی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران آغاز خواهد شد. این اقدامات به این صورت است که احتمالا ایران سطح همکاری‌های خود با آژانس را کاهش خواهد داد. ذیل این توضیحات باید اشاره داشت که ادعای مطرح شده مبنی بر عدم استقلال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ادعای درستی نیست.
آژانس تنها نهاد بین‌المللی ناظر بر فعالیت‌های هسته‌ای در تمام جهان است؛ لذا نمی‌توان فعالیت‌های این نهاد را زیر سوال برد. اماآقای رافائل گروسی مدیرکل فعلی این نهاد است که به واسطه گرایشات سیاسی که دارد نمی‌تواند عملکرد مستقلی داشته باشد. بنابراین به راحتی تحت تاثیر فشار‌های سیاسی آلمان و انگلیس فرانسه و امریکا و سایر کشور‌ها قرار می‌گیرد. سوابق فعالیت این نهاد نشان داده است که تغییر مدیران نیز عملکرد‌های متفاوتی را به دنبال داشته است. در دوره ریاست آقای آمانو با وجود تشدید فشار‌های امریکا حتی در زمان ترامپ یک گزارش منفی علیه ایران ارایه نشده است، چراکه نهاد پادمانی معتقد بود ایران برجام را به درستی و دقیق اجرا کرده است. واقعیت این است که مشکل فعلی ایران با آژانس شخص آقای رافائل گروسی است، چراکه او به عنوان مدیرکل باید بی‌طرف بماند و اساسنامه آژانس را به درستی رعایت کند. شاهد بودیم او در پاسخ به سوالی در این مورد که اسراییل تهدید کرده است به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند به جای اینکه این تهدید تل‌آویو را محکوم کند، می‌گوید: من تحلیلگر نیستم و در جایگاه مدیرکلی اجازه تحلیل ندارم. البته که این جمله درست است، چراکه این موضوع ابعادی حقوقی دارد.
اما این درحالی است که آقای گروسی در خصوص رفتار‌های ایران موضع‌گیری دارد. بنابراین رییس پادمان نباید به خود اجازه دهد که وارد بازی‌های سیاسی شود و صرفا در چارچوب مسائل فنی و حقوقی و نیز آنچه که به آژانس محول شده است عمل کند. من تصور می‌کنم در این صورت مشکلی در روابط میان ایران و آژانس ایجاد نخواهد شد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال «اعتماد» در باب اینکه صدور این قبیل قطعنامه‌ها چه پیامد‌های اجتناب‌ناپذیری را می‌تواند برای ایران به دنبال داشته باشد، گفت: صدور این قطعنامه‌ها به تنهایی فاقد اثربخشی هستند. اما موضوع مهمی که وجود دارد این است که نباید به امید اثربخش نبودن آنها منفعل باشیم. به اعتقاد من حتما باید واکنش نشان داد و اقدام کرد. به این دلیل که صدور این قطعنامه‌ها در واقع طی شدن فرآیندی برای پرونده‌سازی علیه ایران است.
بیشتر بخوانیدعکس/ ترامپ کمربند یواف‌سی گرفت!
با تصویب هر یک از این قطعنامه‌ها اسناد جدیدی به پرونده‌های قبلی ایران افزوده می‌شود. به واقع این اقدامات به منظور زمینه‌سازی برای فعالسازی فرآیند اسنپ بک یا همان مکانیسم ماشه است. آلمان و فرانسه همچنان از برجام خارج نشده‌اند به این دلیل که امیدوارند تا قبل از ۲۷ مهرماه ۱۴۰۴ که برجام به صورت خودکار به پایان می‌رسد بتوانند پرونده ایران در شورای امنیت را بعد از گذشت ۱۰ سال به شرایط پیشین خود بازگردانند.
واقعیت این است که اروپایی‌ها از طریق تصویب این قطعنامه‌ها به دنبال پرونده‌سازی علیه ایران هستند تا بتوانند قبل از پایان برجام مکانیسم ماشه را فعالسازی کنند. گفتنی است وزیر امور خارجه انگلیس نیز اخیرا تهدیداتی را مطرح کرده است. ایران نیز پیش از این اعلام کرده است که اگر تحرکات غربی‌ها منجر به فعالسازی مکانیسم ماشه شود احتمالا از ان‌پی‌تی خارج خواهد شد. به این دلیل که اگر بنا باشد قطعنامه‌های شش‌گانه بازگردند ایران ممکن است رسما از ان‌پی‌تی خارج شود؛ لذا ما نیز نباید نسبت به صدور این قطعنامه‌های مکرر بی‌تفاوت بمانیم. قطعنامه به خودی خود فاقد اثرگذاری است و نمی‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را تحت تاثیر قرار دهد. اما در بلندمدت منجر به قطور شدن پرونده‌های ایران نزد مجامع بین‌المللی خواهد شد، درنهایت نیز نهاد‌های بین‌المللی با استناد به این پرونده‌ها علیه ایران اقدام خواهند کرد. فراموش نکنیم پرونده ایران در سال ۱۳۸۷ در شرایطی به شورای امنیت ارجاع داده شد که پیش از آن ۹ قطعنامه دیگر صادر شده بود و نهمین قطعنامه را به شورای امنیت ارجاع دادند.
بهشتی‌پور در پاسخ به سوال پایانی «اعتماد» در باب عملکرد آژانس در قبال تنش آفرینی‌ها اسراییل علیه ایران و همچنین تهدیدات مکرر این رژیم مبنی بر حمله به تاسیسات هسته ایران نیز، گفت: تهدید در باب حمله ادعایی به تاسیسات هسته‌ای ایران توسط اسراییل مساله مهمی است که باید قطعا محکوم شود، چراکه یک عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عضو دیگر این نهاد را تهدید کرده است. آژانس باید اقدامات بازدارنده‌ای را در این زمینه انجام دهد. اسراییل نیز عضو آژانس است، اما به دلیل امضا نکردن ان‌پی‌تی خود را متعهد به بازرسی ماموران آژانس نمی‌داند و اساسا اجازه نظارت بر تاسیسات هسته‌ای دیمونا را هم نیز نمی‌دهد.
به عبارتی دیگر این رژیم صرفا برای استفاده از مزایای آژانس عضو این نهاد شده است، اما تعهدات این نهاد را انجام نمی‌دهد. این درحالی است که در رابطه با ایران بیشترین بازرسی‌ها در طول تاریخ آژانس از سال ۱۹۵۶ انجام شده است؛ لذا شاهد نظارت‌های بی‌سابقه این نهاد بر برنامه هسته‌ای ایران هستیم. تهدید‌های مکرر مبنی بر هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌ای کشوری با این نظارت‌های شدید و همچنین تا این حد متعهد، نشان‌دهنده این موضوع است که در جهان امروز قدرت و نفوذ چقدر می‌تواند بر عملکرد نهاد‌های بین‌المللی تاثیرگذار باشد.