اقتصاد۲۴- مرتضی عقیلی، بازیگر پیشکسوت سینمای ایران، که پس از ۴۳ سال دوری، سه سال پیش به میهن بازگشت. او بیان می‌کند که در خارج از کشور تلاش کرد در عرصه تئاتر فعالیت کند، اما این تجربه‌ها چندان موفقیت‌آمیز نبودند. عقیلی به افسردگی دچار شده بود و بیشتر اوقات خود را در خانه سپری می‌کرد، به گونه‌ای که روزهایش اغلب با گریه همراه بود.
او شب گذشته در جشن حافظ برای برای یک عمر فعالیت هنری تندیس این جشن را از دست شهاب حسینی دریافت کرد.
مرتضی عقیلی کیست؟
مرتضی عقیلی، زاده سال ۱۳۲۳ در تهران، فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۴۱ آغاز کرد. او نخستین تجربه‌های بازیگری‌اش را در نمایش‌های گروه تئاتر شاهین سرکیسیان به دست آورد و از همان ابتدا استعداد و علاقه‌اش به هنر‌های نمایشی را نشان داد.
زندگی‌نامه و فعالیت‌های هنری مرتضی عقیلی
مرتضی عقیلی، بازیگر و کارگردان برجسته ایرانی، در سال ۱۳۲۳ در تهران چشم به جهان گشود. علاقه او به بازیگری از کودکی آغاز شد؛ زمانی که در تعزیه دو طفلان مسلم نقش‌آفرینی می‌کرد. عموی او که تعزیه‌خوان بود، تأثیر بسزایی در شکل‌گیری این علاقه داشت. در سال‌های نوجوانی، با حمایت بیژن و بهمن مفید، هم‌محلی‌هایش در خیابان شهباز (۱۷ شهریور فعلی)، به گروه‌های نمایشی آماتور پیوست و سپس در دهه ۱۳۴۰ به گروه تئاتر شاهین سرکیسیان راه یافت و بازیگری حرفه‌ای را آغاز کرد.
ورود مرتضی عقیلی به سینما و اوج‌گیری در دهه ۱۳۵۰
عقیلی نخستین تجربه حرفه‌ای خود در سینما را در سال ۱۳۵۰ با فیلم کاکو به کارگردانی شاپور قریب انجام داد. با این حال، او اشاره می‌کند که پیش از آن در فیلم عروس بیانکا ساخته همین کارگردان در سال ۱۳۴۹، نقشی کوتاه ایفا کرده بود. بازی نه‌چندان موفق او در این فیلم باعث انتقاد تهیه‌کننده، مهدی میثاقیه، شد؛ اما این انتقاد انگیزه‌ای برای عقیلی شد تا چنان پیشرفتی کند که سال‌ها بعد، احترام ویژه همان تهیه‌کننده را به خود جلب کرد.
در طول کمتر از یک دهه، عقیلی در بیش از ۶۰ فیلم سینمایی به ایفای نقش پرداخت و چهار فیلم را نیز کارگردانی کرد. از جمله آثار ماندگار او، شخصیت «قاسم» در فیلم زیر پوست شب و «اسی» در فیلم تپلی (۱۳۵۱) است. او در این سال‌ها به یکی از نماد‌های سینمای عامه‌پسند، معروف به فیلمفارسی، تبدیل شد و به اوج محبوبیت رسید.
تغییر مسیر مرتضی عقیلی پس از انقلاب
وقوع انقلاب ۱۳۵۷ تأثیر بزرگی بر زندگی و حرفه عقیلی گذاشت. آخرین فیلم او در ایران، پنجمین سوار سرنوشت به کارگردانی سعید مطلبی در سال ۱۳۵۹ بود. پس از آن، او دیگر نتوانست به فعالیت در سینما ادامه دهد و به تئاتر روی آورد. با این حال، پس از مدتی فعالیت او در تئاتر نیز ممنوع شد و او ناچار به مهاجرت شد. ابتدا به اسپانیا و سپس به لس‌آنجلس رفت و زندگی خود را در آنجا ادامه داد.
ازدواج مرتضی عقیلی
مرتضی عقیلی در دوران جوانی ازدواج کرده و صاحب سه فرزند به نام‌های فرزاد، رضا و پیام است. خانواده او بخشی از زندگی شخصی و پشتوانه عاطفی این بازیگر باسابقه را تشکیل می‌دهند.
بیشتر بخوانید: امین‌الله رشیدی کیست؟/ مردی در میانه موسیقی سنتی و نوگرا
پیام عقیلی، فرزند بزرگ مرتضی عقیلی، در تاریخ دهم مردادماه ۱۳۹۸ در ۴۲ سالگی چشم از جهان فروبست. دلیل فوت وی ایست قلبی اعلام شد. پیام عقیلی ساکن ایران بود. این فقدان تأثیر عمیقی بر زندگی مرتضی عقیلی گذاشت و یکی از رویداد‌های تلخ زندگی این بازیگر پیشکسوت به شمار می‌رود.
فعالیت در خارج از کشور
در سال‌های دور از وطن، عقیلی نمایشنامه میرزا فتح‌الله در هالیوود را نوشت و نزدیک به ۱۷ سال این اثر را در اروپا و آمریکای شمالی اجرا کرد. او همچنین در برنامه‌های طنز و شبکه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران حضور داشت.
بازگشت مرتضی عقیلی به میهن
عقیلی در دهه ۱۳۹۰ به ترکیه رفت تا با یک شبکه تلویزیونی فارسی‌زبان همکاری کند و در سریال طنز شهر قشنگ به کارگردانی مهدی مظلومی بازی کرد. اما این همکاری کوتاه‌مدت بود و او سرانجام در سال ۱۳۹۸ به ایران بازگشت. بازگشت او نخستین بار توسط پرویز پرستویی اعلام شد. این اتفاق مصادف با درگذشت پسرش در تابستان همان سال بود.
تجربه مهاجرت مرتضی عقیلی
مرتضی عقیلی، بازیگر و کارگردان پیشکسوت، که پس از انقلاب اسلامی ایران کشور را ترک کرده بود، پس از ۴۳ سال دوری از میهن، چند سال پیش به کشور بازگشت.
او درباره سختی‌های دوران مهاجرتش می‌گوید: «در آنجا تلاش کردم تا در تئاتر فعالیت کنم، اما تجربه‌های موفقی نداشتم. از نظر روحی بسیار افسرده شدم و بیشتر وقت‌ها در خانه بودم و مدام گریه می‌کردم. پدر و مادرم را در غربت از دست دادم و شرایط روحی خوبی نداشتم. تنهایی در خیابان‌ها قدم می‌زدم و برایشان اشک می‌ریختم. در یک برهه، شب‌ها تب و لرز می‌کردم و به تدریج رنجور و رنگ‌پریده شدم. وقتی به پزشک مراجعه کردم، تشخیص داد که مبتلا به سل شدم و باید اطرافیانم قرنطینه شوند. ذهنم به شدت درگیر بود و برای آرامش خود به فرهنگ لغات معین مراجعه کردم تا اطلاعاتی درباره بیماری سل بدست آورم. در آن فرهنگ لغت نوشته بود که سل همان «مرض دق» است و علائم آن هم ذکر شده بود. یک شب در حالی که به خودم فکر می‌کردم، از خودم پرسیدم که چه کسی هستم و در این غربت چه می‌کنم. هیچ‌کس مرا نمی‌شناسد و هیچ‌کس با من احوالپرسی نمی‌کند. پس از مدت‌ها درگیری ذهنی، به خودم آرامش دادم و تصمیم گرفتم به سراغ کار‌های دیگری بروم. به عنوان راننده امداد خودرو مشغول به کار شدم و حدود ۳ سال در این شغل فعالیت کردم.»
میراث هنری مرتضی عقیلی
مرتضی عقیلی یکی از چهره‌های ماندگار سینمای ایران به شمار می‌رود که با نقش‌آفرینی‌های تأثیرگذار و کارنامه درخشانش در سینما و تئاتر، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ هنر‌های نمایشی ایران دارد.
در بهمن ۱۴۰۰، مرتضی عقیلی پس از چهار دهه دوری از صحنه تئاتر، با بازی در نمایش فلزات چکش‌خوار بار دیگر به این عرصه بازگشت. این اثر که توسط گروه تئاتر «دیگر» تولید شده بود، به کارگردانی آرش سنجابی و تهیه‌کنندگی پرویز پرستویی در تالار حافظ تهران به روی صحنه رفت. حضور عقیلی در این نمایش مورد استقبال قرار گرفت و بازگشت او به تئاتر را به عنوان نقطه عطفی در دوران حرفه‌ای‌اش رقم زد.
تندیس حافظ برای یک عمر فعالیت هنری
شب گذشته سوم آذر ۱۴۰۳ مرتضی عقیلی برای یک عمر فعالیت هنری از دستان شهاب حسینی تندیس حافظ گرفت.
شهاب حسینی متن لوح را به این شکل خواند:
«کاش نقش‌ها چنان پررنگ و در یاد و خاطر بمانند که حتی دوری از صحنه نیز کوچک‌ترین خدشه‌ای بر این میراث وارد نمی‌سازد و گذر زمان آن را جلا می‌دهد. حیات سینمای ایران با نام‌هایی بزرگ گره خورده است؛ چه با نقش‌آفرینی‌های خود در قامت یک ستاره، چه با منش خود در پشت صحنه. این جایزه به مرتضی عقیلی اهدا می‌شود.»
مرتضی عقیلی در پاسخ به این تقدیر با کلمات پر احساس گفت: «حال بدی دارم و حال خوشی دارم. یاد روزی افتادم که مادرم به قبرس آمد تا ما را ببیند. شروع کرد به خندیدن و گریه کردن. گفت خنده‌ام برای اینکه تو را دوباره دیدم و گریه‌ام برای اینکه پدرت اینجا نیست تا تو را ببیند.»
وی ادامه داد: «امشب ذوق من برای این است که شما اینجا هستید و شمایید که مرا باور دارید. بغض من برای این است که یاران و دوستانم، استادانم، آرزوی چنین شبی را داشتند و به آن نرسیدند! مثل رضا ملک مطیعی و بهروز وثوقی که هنوز زنده باشند ان‌شاءالله. به امید روزی که برای هیچ هنرمندی حکم ممنوعیت نیاید. ما یک عمر گذشتیم و چقدر از خانم معلم (معماریان) ممنونم. پارسال نیامدم، امسال آمدم.»
در پایان، با اشاره به شهاب حسینی گفت: «این افتخار نصیبم شد که جایزه‌ام را از دست کسی بگیرم که جایزه جهانی گرفته است.»