تاریخ انتشار: ۱۰:۱۶ - ۰۵ آذر ۱۴۰۳

بیروت در بزنگاه شکاف فرقه‌ای؛ چرا اسرائیل جنگ را به میدان لبنان کشاند؟

در شرایطی که گمانه‌زنی‌ها در باب تحقق آتش بس در لبنان برجسته‌تر شده است، گروهی از ناظران با اشاره به تداوم حملات اسرائیل به لبنان براین باورند که رویکرد تل‌آویو موجب شده تا لبنان در آستانه رویارویی فرقه‌ای قرار بگیرد؛ گزاره‌ای که بن بست سیاسی حاکم بر این کشور را پرهزینه‌تر کرده است.

اقتصاد۲۴-فارن افرز با انتشار یادداشتی مدعی شد، ۸ اکتبر، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، طی ادعایی مردم لبنان را علیه حزب‌الله لبنان تحریک کرد. اندکی پیش از سخنان نتانیاهو، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در تلاش برای تقویت روحیه حزب‌الله لبنان به این کشور سفر داشت. با آغاز حمله اسرائیل به لبنان، هزاران لبنانی در اثر بمباران شدید اسرائیل، از جمله در خود بیروت، کشته یا مجروح و بیش از یک میلیون نفر آواره شده بودند و سیاستمداران این کشور برای برقراری آتش بس فشار‌ها را افزایش دادند.

در این میان عراقچی نیز با سفر‌های متعدد تلاش داشت تا به تنش‌ها پایان دهد. چند هفته بعد، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس ایران، در مصاحبه‌ای با مطبوعات فرانسوی اعلام کرد که ایران به نمایندگی از لبنان با فرانسه برای آتش‌بس مذاکره خواهد کرد. حزب‌الله حامی ایران و قدرتمندترین بازیگر در لبنان است – قدرتمندتر از نیرو‌های مسلح خود لبنان. - رویکرد عراقچی و قالیباف نشان داد که مشارکت تهران در فرایند برقراری آتش بس در لبنان بسیار با اهمیت است.

سخنرانی نتانیاهو و دیدار عراقچی نیز حکایت از آن داشت که لبنان تا چه حد به میدان رویارویی نیابتی ایران و اسرائیل تبدیل شده است. اینجا جایی است که دو بازیگر بیشتر بر سر نظم منطقه‌ای خاورمیانه درگیر هستند. بر این اساس، نقش لبنان در مبارزه آنها مورد توجه بین‌المللی قابل توجهی قرار گرفته است. فارن افرز در باب پیامد‌های حمله اسرائیل به لبنان یادداشتی منتشر کرده است و اقتصادنیوز این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.

به ادعای فارن افرز، جنگ شاید در بدترین لحظه ممکن به لبنان تحمیل شد. لبنان در حال درگیر بن بست سیاسی است که مانع از انتخاب رئیس جمهور جدید شده است. نیرو‌های امنیتی داخلی این کشور اکنون در موضع ضعف قرار دارند از همین رو جامعه و مردم برای امنیت خود، غالبا وابسته به احزاب سیاسی کلیدی هستند. این کشور همچنان با پیامد‌های انفجار بندر بیروت در سال ۲۰۲۰ دست و پنجه نرم می‌کند -که توسط سازمان‌های بین‌المللی از جمله دیده‌بان حقوق بشر به عنوان یکی از قوی‌ترین انفجار‌های غیرهسته‌ای تمام دوران تلقی می‌شود. - لبنان همچنین درگیر بحران اقتصادی و مالی پنج ساله است؛ بحرانی که طبقه متوسط ​​این کشور را از بین برده و نرخ فقر را به طور سرسام آوری افزایش داده است، به طوری که نرخ فقر در این کشور از ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۲ به ۴۴ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است (جدیدترین سالی که داده‌ها در مورد آن وجود دارد).

از منظری دیگر، سیستم تقسیم قدرت که از طریق آن لبنان اداره می‌شود پرتنش است، به این معنی که دولت نیز در امتداد خطوط فرقه‌ای با احزاب سیاسی به نمایندگی از جوامع مختلف دچار شکاف است. جنگ با اسرائیل این اختلافات را تشدید می‌کند. همانطور که جنگ داخلی وحشتناک ۱۵ ساله لبنان گواهی می‌دهد، جناح‌های کشور سابقه حل اختلافات خود را از طریق خشونت دارند. اما اگر جناح‌های سیاسی، از جمله حزب‌الله، گفت‌وگوی ملی را آغاز کنند تا مسیر پیش رو و چشم‌اندازی فراگیر برای کشور را ترسیم کنند، این کشور می‌تواند از طغیان جدید ناآرامی‌های داخلی جلوگیری کند.


بیشتر بخوانید:محمد عفیف مسئول رسانه‌ای حزب الله ترور شد


لبنان در میانه طوفان

اسرائیل و حزب‌الله از اکتبر ۲۰۲۳، زمانی که حزب‌الله در حمایت از غزه تل‌آویو را هدف قرار داد (استراتژی سایر گروه‌های همسو با حماس از آن پیروی کردند) با هم می‌جنگند. سال گذشته، این درگیری‌ها محدود بود. حزب‌الله موشک‌هایی را به سراسر مرز اسرائیل با لبنان شلیک کرد. در این مدت حدود ۴۳۰ نفر از اعضای حزب‌الله به همراه تعداد زیادی غیرنظامی عادی لبنانی از جمله سه روزنامه‌نگار کشته شدند. حدود ۶۰ هزار نفر از ساکنان شمال اسرائیل نیز مجبور به ترک منطقه شدند.

در لبنان، حدود ۹۰ هزار از بمباران شهر‌ها و روستا‌ها توسط اسرائیل فرار کردند. اما پس از ۱۱ ماه، جنگ به یک جنگ همه جانبه تبدیل شد، زیرا شرط حزب‌الله برای حفظ یک درگیری محدود را اسرائیل زیر پا گذاشت. این تغییر به سرعت اتفاق افتاد و تنش میان طرفین بعد از ترور شهید سیدحسن نصرالله به اوج رسید، پس از آن اسرائیل کمپین گسترده‌ای را برای بمباران‌های هوایی سراسر لبنان آغاز کرد. این بازیگر سربازان را به شمال منتقل کرد و در اول اکتبر، تهاجم زمینی به خاک لبنان را کلید زد.

حملات اسرائیل پیامد‌های ویرانگری داشته است. طی ماه گذشته، محله‌های مسکونی پرجمعیت و عمدتا شیعه نشین در حومه جنوبی بیروت بار‌ها بمباران شده است. تقریباً ۱۰۰ هزار واحد مسکونی به طور جزئی یا کامل ویران شده‌اند و تخمین زده می‌شود که ۳۷ شهر و روستا در جنوب لبنان با بمباران‌های مداوم به ویرانه تبدیل شده‌اند. اسرائیل از فسفر سفید استفاده کرده است، یک ماده شیمیایی بسیار قابل اشتعال که در اثر تماس با اکسیژن مشتعل می‌شود، برخلاف قوانین بین‌المللی، محیط زیست و زمین‌های کشاورزی این بازیگر بدین طریق می‌تواند منطقه را ویران کند.

اتاق بازرگانی بیروت تخمین می‌زند که تولید ناخالص داخلی لبنان در سال جاری حدود ۹ درصد کاهش می‌یابد و بانک جهانی تخمین می‌زند که زیان اقتصادی مستقیم حاصل از حملات اسرائیل به این کشور (شامل هزینه خسارت فیزیکی) به ۸.۵ میلیارد دلار می‌رسد. حدود ۱۶۶ هزار نفر شغل خود را از دست داده‌اند. تا ۱۸ نوامبر، نزدیک به ۳۴۸۱ نفر کشته و ۱۴ هزار و ۷۶۸ نفر مجروح شده‌اند. حدود ۱.۲ میلیون نفر، یا ۲۰ درصد از جمعیت لبنان، در عرض چهار روز آواره شدند. این وضعیت بحران انسانی عظیی را کلید زده است. تنها ۱۹ درصد از این آوارگان در پناهگاه‌های دولتی زندگی می‌کنند. سایرین یا در حمایت سازمان‌های غیردولتی هستند یا در خیابان می‌خوابند. با توجه به مقیاس ویرانی، اکثر این افراد در پایان درگیری نمی‌توانند به خانه برگردند و احتمالاً سال‌ها در بلاتکلیفی خواهند ماند و فشار بیشتری بر زیرساخت‌های لبنان، جوامع میزبان و منابع کلی تحمیل خواهند کرد.

ارسال نظر