اقتصاد۲۴-کلانشهر تهران در زمره‌ی پایتخت‌های آلوده جهان بشمار می‌آید. امروزه این شهر با مسائل و مشکلات فراوانی درگیر است که یکی از مهمترین آنها آلودگی هوا می‌باشد. اگرچه در حوزه محیط زیست اقداماتی انجام شده است ولی به نظر اندک و ناچیز می‌باشد. استفاده از انرژی‌های تجدید ناپذیر باعث تشدید آلودگی‌های زیست محیطی گردیده است. بدیهی است فائق آمدن بر این مشکلات، مستلزم برنامه ریزی جامع، علمی و استقرار و توسعه نظام حکمرانی مؤثر و مناسب است؛ که این امر بدون شناخت وضع موجود و تبیین وضع مطلوب در آینده امکانپذیر نیست. اکنون با نگاهی به استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی و با مشاهده وضعیت موجود سیستم هوای کلانشهر تهران، مجموعه جهت گیری‌ها و اقداماتی برای بهبود وضعیت محیط زیست شهر تهران پیشنهاد می‌گردد.
اساسا نیروگاه‌های خورشیدی مناسب نصب در محل مصرف و توسعه بصورت توزیع شده هستند و در حال حاضر در بسیاری از کشور‌های جهان از آنها برای تولید برق استفاده می‌شود.
بعنوان مثال در کشور آلمان بیش از ۵۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی نصب شده است (معادل ۷۰ درصد کل ظرفیت برق کشور ما فقط خورشیدی نصب کرده‌اند). در حالیکه این کشور بیشتر فصول سال ابری و بارانی می‌باشد. ۹۰ درصد این نیروگاه‌ها بر بام و دیواره ساختمان‌ها و کارگاه‌ها و مراکز مصرف نصب شده است. تنها ۱۰ درصد آن به صورت نیروگاه‌های متمرکز ساخته شده است که آن هم بیشتر در قالب نیروگاه‌های تا ۳۰ مگاوات است که نیروگاه بزرگی محسوب نشده و آنها هم در سطح شبکه توزیع شده محسوب می‌شوند.
براین اساس توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در کشور ما و از جمله در شهر تهران می‌بایستی بصورت توزیع شده و بر بام و دیواره ساختمان‌ها و کارگاه‌ها و کارخانجات نصب شود.
شهر تهران بدلیل تراکم جمعیتی زیاد و ساختمان‌های آپارتمانی و بلند مرتبه فضای کمتری برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی نسبت به شهرستان‌های با تراکم کم می‌توانند در اختیار نیروگاه‌های خورشیدی قرار دهند. ولی خوشبختانه با افزایش ظرفیت و بازده پانل‌های خورشیدی، همین فضای موجود برای تامین برق ساختمان‌های آپارتمانی کفایت می‌کند.
توضیح آنکه صفحات خورشیدی که ۱۰ سال پیش حدود ۲۰۰ وات ظرفیت تولید برق داشتند اکنون بیش از ۵۰۰ وات ظرفیت تولید برق دارند که برای تامین برق ساختمان‌های آپارتمانی تهران هم کفایت می‌کنند.
بکارگیری صفحات خورشیدی در کنار واحد‌های ذخیره سازی برق بخصوص باتری‌های لیتیومی و سدیمی بسیار کارآمد خواهد شد. ذخیره سازی برق این امکان را فراهم می‌کند که در زمان تابش خورشید برق مازاد بر مصرف ذخیره شده و در ساعات کم تابش یا بدون تابش همچون شب‌ها و یا اوقات ابرناکی، از برق ذخیره شده استفاده شود.
امکان ذخیره سازی برق مورد نیاز یک هفته ساختمان‌ها در این ذخیره ساز‌ها فراهم است که می‌تواند برق بسیار مطمئنی را برای مصرف کنندگان فراهم کند.
در صورت استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی به همراه ذخیره ساز‌ها می‌توان تمامی برق مورد نیاز مصرف کنندگان را بصورت پاک تامین نمود و از مازوت سوزی در نیروگاه‌ها بخصوص نیروگاه‌های همجوار با تهران که آلودگی آنها به تهران سرایت می‌کند جلوگیری کرد. بدین ترتیب تهران هوای پاک با آسمان آبی را تجربه خواهد کرد.
از دیدگاه اقتصادی بایستی گفت که خوشبختانه طی ۱۰ سال اخیر هزینه انرژی خورشیدی بیش از ۳ برابر و هزینه ذخیره سازی باتری لیتیومی و سدیمی بیش از ۲۰ برابر کاهش یافته است. بدین ترتیب هزینه متوسط تامین برق مطمئن از خورشید به کمتر از ۲ سنت (هزار و چهار صد تومان) بر کیلو وات ساعت کاهش یافته و تا ۵ سال آینده این رقم به کمتر از ۱ سنت (هفتصد تومان فعلی) بر کیلو وات ساعت باز هم کاهش می‌یابد.
این ارقام بسیار اقتصادی است.
روش توسعه برق خورشیدی در کشور و در شهر تهران به کمک مصرف کنندگان و مردم و با سرمایه گذاری‌های خرد آنها میسر است. بدین ترتیب سهم دولت در تامین برق کاهش و سهم مردم افزایش می‌یابد. این سبب بهبود کارآمدی و همچنین رونق کسب و کار و اقتصاد کشور می‌شود.
مهمترین مانع دراین راه وجود انحصار دولتی بر بخش برق است. لازم است مجلس شورای اسلامی با تصویب قوانین متناسب نسب به شکستن انحصار دولتی و نیمه دولتی (خصولتی) و واحد‌های بزرگ نیروگاهی که طی دهه‌ها بر صنعت برق مستولی شده است پایان دهد و فضای حضور نیروگاه‌های کوچک و با تعداد زیاد مردمی را فراهم آورد.
استفاده از خودرو‌های برقی دومین اقدام برای نجات شهر تهران از آلودگی و رفع ناترازی بنزین و گازوئیل در کشور است. برای تامین برق شارژر‌های خودرو‌های برقی بایستی از نیروگاه‌های خورشیدی بصورت ترکیبی با ذخیره سازی برق به کمک باتری‌های لیتیومی و سدیمی بهره گرفت. یعنی هر جایگاه شارژ خودروی برقی مجهز به صفحات خورشیدی و باتری برای تامین برق پاک و مطمئن برای شارژ کردن خودرو‌های برقی باشد.
شارژ خودرو‌های برقی به دو صورت ۱- در جایگاه‌های شارژ سریع و ۲- بصورت آرام در منازل و محل‌های پارک خودرو، امکان پذیر است. تامین انرژی هر دو محل شارژ را می‌توان به کمک صفحات خورشیدی و باتری‌های لیتیومی و سدیمی فراهم آورد.
در این بخش هم مجلس و دولت بایستی از ایجاد انحصار دولتی و انحصار خصوصی بزرگ جلوگیری کرده و بستر فعال شدن عموم مردم را فراهم آورند. بدین ترتیب ظرف مدت یک دوره ۵ ساله بخش انرژی و حمل و نقل و محیط زیست کشور با سرمایه گذاری‌های خرد و گسترده مردمی متحول و اصلاح می‌شود. این همه در گروه رفع انحصار و سودجویی از بخش انرژی و استقبال از مشارکت گسترده مردمی است.
هم اکنون همه مسائل فنی نیروگاه‌های خورشیدی، ذخیره سازی برق و بکارگیری خودرو‌های برق برطرف شده است به گونه‌ای که نرخ رشد استفاده از آنها در بسیاری از کشور‌های دنیا بسیار بالاست. کشور ما هم از نظر آب و هوایی و اقلیمی بسیار مناسب توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، ذخیره سازی برق و بکارگیری خودرو‌های برقی است.
خودرو‌های برق فناوری بالغی دارند و در همه شهره‌های کشور از جمله شهر‌های سردسیر بدون محدودیت قابل بکارگیری هستند.
به نظر می‌رسد نیاز چندانی به کمک و مداخله دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی بزرگ نیست بلکه بایستی از ایجاد انحصار توسط آنها که تاکنون اصلی‌ترین مانع توسعه کشور در بخش انرژی خورشیدی، ذخیره سازی انرژی و خودرو‌های برقی بوده‌اند جلوگیری کرد.
بایستی درآمدزایی و سودجویی آنها را در بخش‌های مفید دیگری تعریف کرد.
برای این مهم نقش تصویب قوانین توسط مجلس شورای اسلامی و تصویب مقررات توسط هیئت وزیران بسیار کلیدی و ضروری است. در این راه بایستی از اعمال نفوذ دستگاه‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی بزرگ بر این دو نهاد قانون گذاری و مقررات گذاری پیشگیری نمود.
امید است با اجرای اقدامات پیشنهادی و بکار گیری افرادی کارآمد، متخصص و صاحب ایده و با استفاده از تجربیات سایر کشور‌ها بر مشکلات آلودگی هوای تهران فائق آمد و با ارائه الگویی از مدیریت علمی، خلاقانه و کوشا به بهبود محیط زیست در تهران کمک کرد.
خشایار نادی/ کارشناس معماری و شهری