اقتصاد۲۴- اگر عنوان «موسسه مهاجرتی» را در گوگل جست‌و‌جو کنید، با تعداد پرشماری لینک رو‌به‌رو می‌شوید که شما را به موسساتی در سراسر کشور هدایت می‌کنند. اگر کلمه کلاهبرداری را هم کنار این دو واژه بنویسید، به لینک‌های زیادی می‌رسید که اتفاقا بعضی از آنها به سایت موسسه‌های کلاهبردار می‌رسد. جایی که خود موسسه برای بیشتر دیده شدن مطلبی با عنوان «چطور موسسه مهاجرتی کلاهبردار را بشناسیم» نوشته و خودش را تبلیغ کرده است. اگر اهل جستجوی بیشتر باشید، به خبر‌ها و گزارش‌هایی درباره‌ی شکایت قربانی‌ها و شاکی‌ها و از دست رفتن اموال می‌رسید.
وعده‌های دروغین و قرارداد‌های چند هزار دلاری
یکی از دلایل رشد قارچ‌گونه‌ی موسسه‌های مهاجرتی و کلاهبرداری در این شرکت‌ها، سودآوری بی‌خطر است. هزینه و پول را به دلار و به نرخ روز از مردم می‌گیرند و البته تضمینی برای نتیجه نمی‌دهند. شرکت‌ها پس از نوشتن قرارداد هزینه را به‌صورت یک‌جا یا در چند قسط به دلار می‌گیرند. مثلا یکی از معروف‌ترین آنها که در تهران، اصفهان و مشهد شعبه دارد برای گرفتن ویزای تحصیلی و اپلای کارشناسی ارشد در کانادا در مرحله‌ی اول بیش از ۵۰۰۰ دلار می‌گیرد.
لعیا یکی از کسانی است که بیش از ۲ سال برای مهاجرت به استرالیا تلاش کرد و یکی از همین موسسات به او قول موفقیت داده بود. لعیا متاهل است و یک دختر ۷ ساله دارد. سال گذشته آن‌قدر از انجام کارش مطمئن بود که تا پایان مهرماه دخترش را در مدرسه ثبت‌نام نکرد ولی خبری نشد. او می‌خواست ویزای کار بگیرد ولی، چون سنش بالای ۴۰ است و رشته تحصلی و شغلش امتیاز کافی ندارد، باید نمره زبان بالا می‌گرفت، دو بار امتحان داد، امتیازش را بالا برد، بیش از ۱ میلیارد هزینه کرد ولی در آخر پرونده‌اش رد شد.
او می‌گوید احتمالا موسسه از اول هم می‌دانست من شانس بالایی برای پذیرش ندارم ولی گفتند اگر نمره زبان بگیرم، برایم کار پیدا می‌کنند تا امتیازم بالا برود. حالا می‌گویند رزومه‌ام برای کار در استرالیا مناسب نیست، من معلم هستم و سابقه‌ی کار در رشته‌های هنری دارم. همسرم در یک فروشگاه کار می‌کند. اگر به من می‌گفتند که شانس‌مان خیلی کم است، این‌قدر هزینه نمی‌کردم
وعده ایجاد بیزنس و اقامت کاری در ازای تمام دارایی
محسن قربانی مشتری یکی از بزرگ‌ترین موسسات مهاجرتی تهران است. او متاهل است، دو فرزند دارد و ۲ سال پیش تصمیم گرفته است برای تضمین آینده‌ی فرزندانش به کانادا مهاجرت کند. او در اینستاگرام یک موسسه‌ی معروف را پیدا می‌کند که دفتر آن در سعادت‌آباد است و بیش از ۲۰۰ کارمند دارد. در این موسسه به او قول مهاجرت کاری و سرمایه‌گذاری داده می‌شود، خانه‌اش را در مقابل قرارداد به نام یکی از مدیران میانی موسسه می‌زند تا زودتر ویزای خانوادگی بگیرد.
اما پس از دو سال و واریز بیش از ۱۲ هزار دلار (غیر از ۷.۵ میلیارد خانه) هیچ نتیجه‌ای نگرفته و موسسه او را به دلیل پایبند نبودن به قرارداد تهدید کرده است. محسن از موسسه شکایت کرده ولی هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است. با این‌که وکیل شرکت او را تهدید کرده، محسن کنار نکشیده است و تصمیم دارد هر طور که می‌تواند برای گرفتن حقش تلاش کند. معلوم نیست پرونده‌ی شکایت او چه زمان به نتیجه برسد و چه مقدار از دارایی‌اش را پس بگیرد؟ در حالی‌که خانه‌اش هم از دست رفته است.
بیشتر بخوانید:زندگی در تعلیق ۷۰ درصد ایرانی‌ها؛ فقط ۱۶ درصد افراد یک جامعه آماری ۱۲ هزارنفری به مهاجرت فکر نمی‌کنند
البته لعیا نمی‌تواند شکایت کند، در ظاهر کلاهبرداری نشده ولی او تمام پس‌انداز و بخشی از دارایی‌اش هزینه کرده و به نتیجه نرسیده است.
کلاهبرداری موسسه‌های مهاجرتی در نبود نظارت
ثبت و راه‌اندازی موسسه مهاجرتی کار خیلی ساده‌ای است، مثل تمامی شرکت‌های دیگر: مدارک شناسایی، گواهی عدم سوءپیشینه، مدارک تحصیلی، یک مدرک زبان، ثبت‌نام در سایت ثبت شرکت‌ها، تکمیل و تحویل فرم‌ها و.. فقط ۲ هفته تا ۱ ماه صبر کافی است تا مجوز رسمی و قانونی صادر شود و یک گروه کار خود را شروع کنند.
طبیعتا در طول فعالیت این شرکت‌ها هیچ نظارت و کنترلی وجود ندارد تا اگر کلاهبرداری یا کار غیرقانونی اتفاق افتاد، جلوی آن‌را بگیرد. موسسه به کار خودش ادامه می‌دهد و حتی اگر شاکی یا شاکیانی وجود داشته باشد، به تعطیلی آن منجر نمی‌شود تا وقتی تعداد شکایت‌ها بالا برود یا پرونده کثیرالشاکی تشکیل شود و دادستان دستوری صادر کند.
مرداد ۱۴۰۱ ایسنا از کلاهبرداری یک موسسه مجاز نوشته بود:«یک شرکت خدمات مسافرتی با نشانی پستی مشخص و دارای مجوز از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با عنوان ایجاد موقعیت کاری (جاب آفر) کانادا جعل اسناد و مدارک مهاجرتی کرده است. بیش از ۳۰۰ نفر تاکنون شاکی این پرونده هستند. شرکت از هر نفر برای ویزای کار بین ۸۰۰ تا ۱۴ هزار دلار گرفته و نزدیک سه سال افراد را فریب داده و در نهایت مشخص شده مدارک ارائه‌شده جعلی بوده است.»
آبان ۱۴۰۲ مهر از دستگیری یک کلاهبردار مهاجرتی نوشت:پلیس آگاهی تهران بزرگ از دستگیری کلاهبردار حرفه‌ای شرکت مهاجرتی در شمال غربی استان تهران خبر داد. شخصی با تاسیس شرکت مهاجرتی و وعده دروغ اخذ ویزا مبالغی به صورت ریالی و ارزی از شهروندان دریافت کرده است. متهم با صدور قرار قانونی از سوی مراجع قضایی، برای شناسایی سایر مال‌باختگان در اختیار اداره سیزدهم پلیس آگاهی قرار دارد.
فعالیت مشکوک و ادامه‌دار شرکت‌های کلاهبردار
اغلب موسسه‌های مهاجرتی با مجوز و قانونی تاسیس می‌شوند و در مراحل اولیه فعالیت قانونی ندارند. روش‌های کلاهبرداری آنها هم به یک شکل نیست و شناسایی و تشخیص شرکت‌های مهاجرتی کلاهبردار یا اقدام‌های کلاهبردارانه برای عموم مردم ساده نیست. به عنوان مثال وقتی یک موسسه دفتر فیزیکی با نشانی مشخص و ثبت‌شده دارد، قرارداد امضا می‌کند، مبالغ دریافتی را ثبت می‌کند و... به نظر نمی‌آید مشکلی وجود داشته باشد. موسسه‌های بزرگ‌تر قرارداد‌های واقعی و معمولی و تجربه‌های موفق مهاجرت هم معرفی می‌کنند تا مشتریان بیشتری بگیرند.
در حالی‌که مردم راهی برای شناسایی شرکت‌های کلاهبردار ندارند و همه برای جست‌و‌جو و تحقیق توامند نیستند، و دولت هم نمی‌تواند تمام مدت همه شرکت‌ها را زیر نظر داشته باشد، بعضی از رسانه‌ها بدون توجه به سوابق این شرکت‌ها و مدیران‌شان برای آنها رپورتاژ-آگهی منتشر می‌کنند.
پ. ک یکی از این شرکت‌های کلاهبردار است که محسن تلاش می‌کند از طریق مراجع قضایی پول خود را از آن پس بگیرد. نام مدیر و موسس این شرکت ۳ سال پیش به دلیل فروش مدرک تحصیلی جعلی به بیش از ۵۰۰ نفر در ایران شناخته شد. دانشگاهی که وجود خارجی نداشت و فقط یک سایت بود ولی م. ش مدرک ارشد و دکترای آن‌را در مقابل دریافت پول برای صد‌ها ایرانی صادر کرده بود. از آن‌جا که کار خریداران هم غیرقانونی بود، کسی به این دلیل از او شکایت نکرد و مدعی‌العموم هم اقدامی نکرد.
چند سال پیش و با اثبات جعلی و دروغین بودن مدارک و دانشگاه و حالا و پس از انتشار خبر‌هایی درمورد کلاهبرداری در مجموعه‌ی متعلق به این فرد، بعضی از رسانه‌ها برای او به‌عنوان کارآفرین موفق و برای شرکت او به‌عنوان یک مجموعه‌ی معتبر، رپورتاژ-آگهی منتشر می‌کنند. چنین گزارش‌هایی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در تبلیغ این افراد، فریب خوردن مردم و سوق آنها به سمت شرکت‌ها و افراد کلاهبردار نقش غیرقابل انکار دارند.