اقتصاد۲۴- هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه و احمد شراع (محمدبن جولانی)، رهبر جدید سوریه، رزو یکشنبه و پس از برگزاری کنفرانس خبری مشترک به بازدید از مکان‌های دیدنی پایتخت سوریه رفتند.
یورونیوز در گزارشی به حضور فیدان و احمد شراع پرداخته و نوشت: آن ها پس از غروب خورشید به دامنه مرتفع کوه قاسیون، مشرف به دمشق، رفتند و ضمن تماشای منظره شبانه پایتخت، با صرف چای شب‌نشینی سیاسی خود را سپری کردند.
کوه قاسیون که در شمال دمشق قرار دارد، به لحاظ مطرح بودن روایت‌های مختلف مذهبی، جایگاه ویژه‌ای در میان مردم سوریه و به‌ویژه پایتخت‌نشینان مذهبی دارد.
از یک سو گفته می‌شود که آدمِ پیامبر در دامنه این کوه سکونت داشته و از سویی دیگر گفته می‌شود که قتلگاه قابیل به دست هابیل بوده و روزگاری هم عیسی مسیح هم به همراه مادرش در آن پناه گرفته بودند.
این کوه، همچنین، دارای اهمیت تاریخی و استراتژیک در جنگ داخلی سوریه است.
در پی اعتراضات مردم مخالف در سال ۲۰۱۱، بخشی از نیروهای نظامی تحت امر ماهر، برادر بشار اسد، در دامنه‌های استراتژیک این کوه مستقر شدند تا از تسلط این کوه بر دمشق برای سرکوب اعتراضات بهره ببرند.
در آن دوران حضور غیرنظامیان در این منطقه ممنوع شده بود.
نوح ییلماز، معاون وزیر خارجه ترکیه با به اشتراک‌گذاری تصاویری از شب‌نشینی فیدان و جولانی در دامنه کوه قاسیون، بازدید آنها را از این جاذبه گردشگری، مذهبی، سیاسی و نظامی دمشق برجسته کرد.
اما پیش از این دیدار فیدان و جولانی یورونیوز در گزارشی تاکید کرده بود که ضمانت ترکیه برای حفاظت از زینبیه مانع اعزام نیروهای شیعه به سوریه شده بود. یورونیوز در گزارشی می نویسد:
لاوک غفوری، یک کارشناس عراقی روز یکشنبه ۲۲ دسامبر (دوم دیماه ۱۴۰۳) به نقل از یک مقام عراقی وقایع منتهی به سقوط دمشق را در یک رشته توئیت در شبکه اجتماعی ایکس به اشتراک گذاشت که بر نقش محوری عراق در یک تصمیم دیپلماتیک مهم دلالت دارد.
به گفته لاوک غفوری، ماجرا به شب قبل از سقوط پایتخت سوریه باز می‌گردد، شبی که آنکارا با پیشنهادی غیرمنتظره وارد عمل شد و باعث شد تا عراق از درگیر شدن بیشتر در جنگ داخلی سوریه اجتناب کند.
اولویت حفاظت از اماکن مذهبی
لاوک غفوری به نقل از این منبع ناشناس ادعا می‌کند که طی این گفتگوها، «تهران از عراق درخواست کرد که مرز‌های خود را باز کند تا به ۲۰ هزار شبه‌نظامی مورد حمایت ایران اجازه ورود به سوریه و حمایت از رژیم اسد را بدهد. اما عراق قاطعانه این درخواست را رد کرد.»
به گفته او، «با رسیدن نیروهای شورشی به دروازه‌های دمشق، وضعیت بدتر شد.»
در پاسخ، گروه موسوم به چارچوب هماهنگی گروه‌های سیاسی شیعی عراق «همان شب برای بررسی راه‌حل جایگزین» تشکیل جلسه داد. یکی از پیشنهاد‌ها اعزام ۲ هزار شبه‌نظامی کتائب حزب‌الله، با هدف «حفاظت از اماکن مقدس شیعیان در سوریه به جای کمک مستقیم به دولت اسد» بود.
بیشتر بخوانید: فیلم/ قهوه خوری جولانی و فیدان به نشانه پیروزی
به گفته این مقام عراقی، «این تصمیم عمدتاً تحت فشار شدید رهبران گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران بود که از تخریب این مکان‌های مقدس در صورت تسخیر دمشق به دست شورشیان نگران بودند. اولویت برای آنها حفاظت از میراث مذهبی بود، نه مبارزه برای بقای اسد.»
حتی این راه‌حل تقلیل یافته نیز می‌توانست چالش‌های خاص خود را به دنبال داشته باشد.
ابومحمد جولانی، رهبر هیات تحریر شام، در پیامی خطاب به محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، خواستار بی‌طرفی بغداد در تحولات سوریه شد. او از سودانی درخواست کرد که مانع ورود نیروهای حشد شعبی به سوریه شود و تأکید کرد که درگیری‌های شمال سوریه به خاک عراق کشیده نخواهد شد.
تهران و مسکو نتوانستند ضمانت کنند
لاوک غفوری به نقل از مقام مطلع عراقی نوشت: «رهبران شیعه عراق از تهران و مسکو ضمانت‌هایی خواستند تا از امنیت این شبه‌نظامیان پس از استقرارشان اطمینان حاصل کنند. آنها از تلفات ویرانگر یا هرج و مرج در صورت سقوط دمشق یا در کمین افتادن شبه نظامیان [شیعی]در مسیر بیم داشتند.»
وی در ادامه توضیح داد که «نه تهران و نه مسکو نتوانستند تضمین‌هایی را که بغداد به دنبال آن بود ارائه دهند. روسیه که درگیر عملیات نظامی خود در سوریه بود سکوت کرد و تهران که از موقعیت در حال افول اسد غافلگیر شده بود، فاقد استراتژی منسجم بود و نمی‌توانست به نگرانی‌های عراق رسیدگی کند.»
ترکیه با پیشنهادی غیرمنتظره برای شیعیان وارد عمل شد
آقای غفوری به نقل از این مقام عراقی نوشت: «آنکارا در این مقطع حساس، از طریق میانجیگران آمریکایی با یک پیشنهاد غیرمنتظره وارد عمل شد: اگر عراق از اعزام جنگجویان طرفدار ایران به سوریه خودداری کند، در عوض ترکیه تضمین می‌کند که شورشیان سوری از تمام زیارتگاه‌های شیعیان در نزدیکی دمشق از جمله حرم سیده زینب محافظت خواهند کرد.»
رهبران شیعه عراق با یک معضل مواجه بودند و باید تجدید نظر می‌کردند. سوال این بود که «آیا آنها می‌توانند برای حفاظت از اماکن مقدس به هیات تحریر شام به عنوان گروهی که به طور سنتی توسط جناح‌های شیعه به عنوان دشمن تلقی می‌شود، تکیه و اعتماد کنند یا خیر؟»
بیشتر بخوانید: فیلم/ جولانی: حوادثی که ۱۴۰۰ سال پیش رخ داده است چه ارتباطی به ما دارد؟
وی در ادامه نوشت: «از سوی دیگر، استقرار شبه‌نظامیان عراقی بدون تضمین این خطر را به همراه داشت که عراق را به عمق درگیری‌های سوریه، آن هم بدون داشتن هیچگونه راهبرد مشخصی برای خروج این نیروها، بکشاند.»
به گفته او، چارچوب هماهنگی عراق پس از گفت‌و‌گو‌های فشرد، به یک تصمیم مهم رسید: این که «عراق هیچ شبه‌نظامی را به سوریه اعزام نخواهد کرد. طرح استقرار [نیروها در سوریه]به طور کامل کنار گذاشته شد، زیرا پیشنهاد آنکارا فرصت نادری را برای بغداد فراهم کرد تا از درگیر شدن در درگیری سوریه دوری کند.»
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در تاریخ ۱۴ دسامبر (۲۴ آذر) در مصاحبه‌ای که به‌صورت زنده از شبکه خصوصی ان‌تی‌وی ترکیه پخش شد، گفت: «مهم‌ترین کاری که باید انجام می‌دادیم، صحبت با روس‌ها و ایرانی‌ها بود تا مطمئن شویم که آنها با قدرت نظامی وارد معادله (سوریه) نمی‌شوند. ما با روس‌ها و ایرانی‌ها صحبت کردیم و آنها موضوع را درک کردند».
این مقام عراقی که یکی از مشاوران ارشد چارچوب هماهنگی عراق معرفی شده است با تأمل مجدد در مورد این تصمیم، آن را لحظه‌ای تعیین‌کننده خواند و گفت «وعده ترکیه به ما یک راه‌حل جایگزین داد و عراق را از اتخاذ تصمیمی که می‌توانست ما را به یک درگیری طولانی و پرهزینه بکشاند، بر حذر داشت.»