اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: سیستم‌های پولی جهانی در دهه‌های اخیر شاهد تغییرات و تحولات بسیاری بوده‌اند. از رشد ارزهای دیجیتالی تا افزایش رقابت‌های بین‌المللی و تحولات فناوری، این سامانه‌ها دستخوش دگرگونی‌های عمیقی شده‌اند و روند تغییرات در آینده‌ای نزدیک به شتاب بیشتری خواهد رسید. در این مقاله، به بررسی آینده سامانه‌های پولی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن می‌پردازیم.
دیجیتال‌سازی و ارزهای دیجیتال
در سال‌های اخیر، ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین، اتریوم و دیگر ارزهای غیرمادی توجه سرمایه‌گذاران و مقامات مالی را به خود جلب کرده‌اند. رشد سریع ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین، به معنای تحول اساسی در نحوه انتقال، نگهداری و مدیریت پول است.
یکی از ویژگی‌های بارز ارزهای غیرمادی این است که بسیاری غیرمتمرکز هستند و بدون نیاز به میانجی‌های سنتی مانند بانک‌ها عمل می‌کنند. این موضوع باعث شده تا برخی تحلیل‌گران پیش‌بینی کنند در آینده شاید سیستم‌های مالی سنتی تدریجاً جای خود را به ارزهای دیجیتال و فناوری‌های مرتبط بدهند.
ارزهای دیجیتال توانایی ایفای نقش برجسته‌ای در تجارت بین‌المللی را در آینده‌ای نزدیک دارند. یکی از مزایای آن‌ها نسبت به ارزهای سنتی، سرعت و هزینه‌های پایین‌تر در تراکنش‌هاست که می‌تواند در تجارت بین‌المللی، بسیار مؤثر باشد.
به افزودن به آن، بانک‌های مرکزی نیز شروع به آزمایش ارزهای دیجیتال خاص خود (CBDC) کرده‌اند. چین با پروژه یوان دیجیتال خود، اولین گام را در این باب برداشت و سایر کشورهای جهان نیز در حال برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی ارزهای دیجیتال ملی هستند. با ادامه این روند، ممکن است شاهد تغییرات گسترده‌ای در الگوها و عملکرد ساختارهای مالی باشیم.
هوش مصنوعی و یادگیری خودکار
هوش مصنوعی (AI) و یادگیری خودکار (Machine Learning) در حال حاضر نقش مهمی در تجزیه و تحلیل داده‌های مالی، پیش‌بینی بازارها و شناسایی الگوهای مختلف دارند. این فناوری‌ها با سرعت در حال تکامل هستند و به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک نقش آن‌ها در سامانه‌های مالی به مراتب بیشتر خواهد شد.
بیشتر بخوانید: نقش دولت ها در توسعه اقتصاد دیجیتال چیست؟
بانک‌ها و نهادهای مالی از هوش مصنوعی برای انجام تجزیه و تحلیل‌های پیچیده، پیش‌بینی رفتار مشتریان، حتی اجرای عملیات خودکار مانند معاملات استفاده می‌کنند. در آینده، این ابزارها می‌توانند به شکل چشمگیری فرآیندهای مالی را بهینه کنند، خطرات را کاهش دهند و سرعت انجام تراکنش‌ها را افزایش دهند. همچنین، الگوریتم‌های یادگیری خودکار قادر خواهند بود تا به صورت خودکار مسائل و مشکلات موجود در بازار را شبیه‌سازی و تجزیه و تحلیل کنند و تصمیمات بهینه‌ای برای مقابله با بحران‌ها اتخاذ نمایند.
همچنین، در بخش خدمات مشتری، هوش مصنوعی قادر خواهد بود با ارائه مشاوره‌های مالی شخصی‌سازی شده، به بهبود تجربه مشتریان کمک کند. این سامانه‌ها می‌توانند بر اساس تجزیه و تحلیل داده‌های مالی مشتریان، پیشنهادات مناسب برای سرمایه‌گذاری و مدیریت مالی ارائه دهند.
بانکداری باز و سامانه‌های مالی غیرمتمرکز
یکی از ویژگی‌های برجسته مدل‌های آینده سامانه‌های مالی، گسترش مدل‌های "بانکداری باز" (Open Banking) و خدمات مالی غیرمتمرکز (DeFi) است. بانکداری باز به سامانه‌های مالی اطلاق می‌شود که در آن مشتریان می‌توانند با راحتی داده‌های مالی خود را با سایر شرکت‌ها به اشتراک بگذارند تا از خدمات مالی متنوعی بهره‌مند شوند.
بانک‌ها و مؤسسات مالی به تدریج مدل‌هایی را می‌پذیرند که به مشتریان امکان می‌دهد تا از خدمات متنوع مالی مانند اعتبار، وام، بیمه و سرمایه‌گذاری بدون استفاده از واسطه‌های بزرگ بهره ببرند. این مدل‌ها باعث افزایش رقابت در سیستم‌های مالی و کاهش هزینه‌ها می‌شوند. در سوی دیگر، سیستم‌های مالی غیرمتمرکز به دنبال ایجاد شبکه‌های مالی مبتنی بر بلاکچین هستند که هیچ واسطه‌ای ندارند و کاربران می‌توانند بدون نیاز به بانک‌ها و مؤسسات مالی، به خدماتی مانند قرض‌دهی، پس‌انداز و تجارت دسترسی پیدا کنند. این مدل‌ها نه تنها باعث کاهش هزینه‌ها می‌شوند بلکه کنترل بیشتری را به کاربران می‌دهند.
یکی از دگرگونی‌های عمده در نظام‌های مالی، افزایش پرداخت‌های موبایلی و دیجیتال است. با پیشرفت فناوری‌های موبایل و اینترنت، پرداخت‌ها به تدریج از روش‌های سنتی مانند کارت‌های اعتباری و نقدی به سمت روش‌های دیجیتال و موبایلی حرکت کرده‌اند. در بسیاری از کشورها، پرداخت‌های دیجیتال به طور فزاینده‌ای جایگزین روش‌های قدیمی شده و این روند در آینده نزدیک ادامه خواهد داشت. با رشد استفاده از کیف پول‌های دیجیتال و اپلیکیشن‌های پرداخت، کاربران می‌توانند بدون نیاز به پول نقد یا کارت بانکی، معاملات خود را انجام دهند. همچنین، با فناوری‌هایی مانند پرداخت‌های QR و NFC، این روند حتی سریع‌تر از گذشته خواهد شد و در آینده نزدیک، بسیاری از تراکنش‌های مالی از طریق ابزارهای دیجیتال انجام خواهد شد.
امنیت و حریم خصوصی
با توجه به شتابانی و سرعت بی سابقه پیشرفت فناوری‌ها در بخش مالی، نگرانی‌ها در خصوص حفظ امنیت و حریم خصوصی افراد بشدت افزایش یافته است. هکرها و تهدیدات سایبری می توانند تهدیدی جدی برای سیستم‌های مالی بوجود آورند و از آنجایی که بخش مهمی از تراکنش‌ها بصورت آنلاین انجام می‌گیرد، محافظت از داده‌ها و اطلاعات شخصی و مالی مشتریان اهمیتی حیاتی پیدا می‌کند.
در آینده نزدیک، زیرساخت‌های فنی و امنیتی سیستم‌های مالی باید به شدت تقویت شوند. بکارگیری فناوری‌های پیشرفته ای چون رمزنگاری پیشرفته، شناسایی با خصوصیات بیولوژیکی، و سیستم‌های احراز هویت چندعاملی می‌تواند در محافظت از اطلاعات و جلوگیری از سرقت‌های مالی نقش موثری ایفا کند. علاوه بر این، تقویت قوانین حریم خصوصی و تدوین مقررات قانونی جدید برای نظارت بر فعالیت‌های مالی بسیار ضروری است.
سخن آخر
آینده نظام‌های مالی بدون شک تحت تاثیر فناوری‌های نوین قرار خواهد گرفت و تغییرات عمیقی را در ساختارهای موجود به وجود خواهد آورد. دیجیتالی شدن، ارزهای دیجیتال، هوش مصنوعی، سیستم‌های مالی غیرمتمرکز و پرداخت‌های موبایلی از جمله عوامل مهمی هستند که روند تحولات مالی را در دهه‌های آینده شکل خواهند داد. با این حال، این تحولات به همراه چالش‌هایی مانند امنیت، حریم خصوصی و قانون‌گذاری همراه خواهد بود و نیازمند واکنش و توجه بلافاصله خواهد بود.
فناوری‌های نوین می‌توانند به بهبود بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و افزایش دسترسی به خدمات مالی کمک کنند، اما این تغییرات باید به گونه‌ای طراحی شوند تا برای همه اقشار جامعه مفید باشد و از نظر اقتصادی و اجتماعی پایدار بمانند. در نهایت، آینده نظام‌های مالی باید با توجه به جوانب مختلف اقتصادی، اجتماعی و فناوری طراحی شود تا بهترین نتیجه ممکن برای همه ذینفعان حاصل گردد.