اقتصاد24- تردد واگن ۶۲ ساله در خطوط ریلی کشور صحت دارد؟ بر‌اساس برنامه چهارم توسعه قرار بود با خارج کردن ناوگان مسافری ریلی بالای ۳۰ سال از فعالیت عملیاتی در حملونقل مسافر، سن این ناوگان به ۱۵ سال کاهش یابد. ضمن اینکه برنامه‌ریزی شده بود تا با وارد شدن چهار هزار دستگاه واگن جدید، این میانگین سنی در شاخص ۱۵ سال حفظ شود اما این اتفاق هرگز رخ نداد و همواره میانگین سنی ناوگان مسافری در حول و حوش ۳۰ سال بوده است.
قراردادهای پسابرجامی نوسازی ناوگان ریلی با سه کشور که هیچ‌گاه عملی نشد
با آغاز دوره پسابرجام در سپهر اقتصادی کشور، شرکت راه‌آهن در زمان وزارت عباس آخوندی چندین قرارداد نوسازی ناوگان ریلی اعم از باری، مسافری و لوکوموتیو با کشورهای کره جنوبی، چین و روسیه به امضا رساند که بر‌اساس این قراردادها، شرکت‌های تولیدکننده واگن در این کشورها، اقدام به همکاری با واگن‌سازان ایرانی در زمینه تولید ناوگان ریلی می‌کردند که علاوه بر نوسازی ناوگان مسافری و باری ریلی داخل، به تولیدکننده‌های ایرانی نیز در زمینه توسعه فناوری و نوسازی تکنولوژی تولید واگن کمک می‌کرد.
خروج ۴۰۰ واگن مسافری بالای ۳۰ سال از ناوگان بدون ورود واگن نوساز
اگرچه این قراردادها هیچ‌گاه به دلیل بازگشت تحریم‌ها در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ عملی نشد، اما در همان زمان تصمیم گرفته شد با توجه به انعقاد قراردادهای تولید واگن مسافری و باری به روش مشارکتی با روسیه، چین و کره‌جنوبی، حدود ۴۰۰ دستگاه ناوگان مسافری بالای ۳۰ سال تا پایان تیرماه ۹۷ از رده خارج شود.
مدیرعامل رجاء در همان زمان اعلام کرد این شرکت کارخانجات اختصاصی نوسازی و اوورهال کردن واگن مسافری را داراست و نیازی به از رده خارج کردن ناوگان فرسوده صرفا با ملاک و معیار سنی (بالای ۳۰ سال بودن نیست) و اگر واگنی با اوورهال‌سازی بتواند همه فاکتورهای ایمنی و استانداردهای مورد نظر جهانی را کسب کند، می‌تواند بار دیگر در شبکه ریلی سیر داشته باشد که این درخواست رجاء با مخالفت روبه‌رو شد.
با بازگشت تحریم‌ها، بار دیگر شرکت راه‌آهن از دستورالعمل از رده خارج کردن ناوگان مسافری ریلی بالای ۳۰ سال عدول کرد و ممنوعیت سیر ناوگان فرسوده در شبکه ریلی به مدت یک سال تا پایان تیرماه امسال لغو شد که در نتیجه هنوز هم ناوگان مسن در شبکه ریلی تردد دارد.
واگن مسافری ۶۲ ساله هم داریم!
اکنون در پایان لغو ممنوعیت تردد ناوگان بالای ۳۰ سال، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی در خصوص ناوگان ریلی آورده است: نیاز واقعی ناوگان حملونقل ریلی در دو بخش نوسازی ناوگان فرسوده و افزایش تعداد ناوگان به منظور توسعه حملونقل ریلی قابل طرح است. بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین عمر بیش از ۲۲ هزار ناوگان باری ایران تقریبا ۲۷ سال است.
بر‌اساس آنچه مرکز پژوهش‌های اعلام کرده، کمترین و بیشترین سن ناوگان مسافری به ترتیب برابر نوساز و ۶۲ سال است.
در این گزارش آمده: همچنین حدود ۴۵ درصد از لوکوموتیوهای موجود، بیش از ۴۰ سال عمر دارند که با توجه به طراحی ناوگان برای عمر ۳۰ سال که با تعمیرات مناسب قابل افزایش تا ۴۰ سال نیز هست، بخشی از ناوگان موجود فرسوده محسوب می‌شوند و نیاز به جایگزینی دارند.
مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید: این در حالی است که با افزایش بهره‌وری می‌توان با ناوگان و بار قابل حمل ریلی موجود به اهداف رسید و صرفا برای نوسازی ناوگان باری نیاز به ناوگان نو است.
بر‌اساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، اگرچه بهره‌وری از ناوگان مسافری مناسب بوده، ولی متاسفانه حملونقل مسافر ریلی بین‌شهری برای شرکت‌های خصوصی سودآور نبوده و پیش‌بینی نیاز ۶۵۰ دستگاه واگن مسافری تا سال ۱۴۰۰ واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد.
همچنین نتایج بررسی‌های کارشناسان و پژوهشگران این مرکز نشان می‌دهد پیش‌بینی‌های انجام شده در اسناد بالادستی جهت تعیین نیاز ناوگان حملونقل ریلی باید به صورت واقع‌بینانه و با توجه به تجربه‌های قبلی مورد بازنگری قرار گیرد.
در صورتی که نوسازی ناوگان فعلی در اولویت قرار گیرد شرکت‌های داخلی توانمندی ساخت و تامین نیاز داخل را دارند. به نظر می‌رسد منظور مرکز پژوهش‌های مجلس از اسناد بالادستی، قانون برنامه توسعه چهارم باشد که اصرار بر نوسازی ناوگان ریلی و کاهش میانگین سنی این ناوگان به ۱۵ سال را دارد که باید این قانون مورد بازنگری قرار گیرد.
مدیرعامل راه‌آهن (اسفند ۹۷): ۱۰۰ دستگاه واگن مسافری بالای ۳۰ سال از رده خارج شد
با وجود نبود بهره‌وری مناسب در ناوگان ریلی اعم از مسافری و باری، با این حال سعید رسولی مدیرعامل شرکت راه‌آهن در ماه‌های پایانی سال گذشته اعلام کرد این شرکت اقدام به از رده خارج کردن ۱۰۰ دستگاه ناوگان مسافری بالای ۳۰ سال کرده است.
این در حالی است که پیش از آن بارها از سوی مسوولان شرکت راه‌آهن اعلام شده بود که کلیه ناوگان بالای ۴۰ سال از رده خارج شده‌اند.
اینک اما مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید دارد که در ناوگان ریلی مسافری، همچنان ناوگان بالای ۶۲ سال نیز سیر و حرکت دارد.
مشخص نیست آیا منابع پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس نتوانسته آمار دقیقی از سن ناوگان ریلی ارائه کند یا تعریف مسوولان شرکت راه‌آهن از ناوگان فرسوده متفاوت است؟
دبیر انجمن شرکت‌های ریلی: معیار فرسودگی ناوگان، سلامت و ایمنی واگن است نه عمر و سن ناوگان
مهرداد تقی‌زاده، دبیر شورای تخصصی حملونقل مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با مهر در خصوص نوسازی ناوگان ریلی اظهار کرد: با وجود آنکه در کشور ما هر از چندی جوی راه می‌افتد که اعلام می‌شود ناوگان بالای ۳۰ یا ۴۰ سال از رده خارج می‌شود، اما در کشورهای پیشرفته و دارایGDP بسیار مناسب ملاک و معیار آنها برای امکان سیر و تردد ناوگان در شبکه ریلی، سن و عمر ناوگان نیست.
وی ادامه داد: در کانادا واگن‌های ۴۰ تا ۴۵ سال و بالاتر هم در شبکه سیر می‌کند که نشان می‌دهد ملاک آنها سن واگن نیست بلکه داشتن تعمیرات اساسی و اوورهال شده بودن واگن است وقتی واگن تعمیر اساسی داده می‌شود، کلیه مشخصات واگن نو را دارا خواهد شد.
دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حملونقل ریلی افزود: یکی از کارشناسان و متخصصان ریلی در کانادا نیز چندی پیش خبر نوسازی ناوگان ریلی ایران با ملاک سن و عمر واگن را شنیده بود و به من اعلام کرد در کانادا ما واگن‌های با سن بالای ۴۵ سال هم داریم اما نوسازی شده‌اند. بنابراین ملاک، سلامت ناوگانی است که در حال سیر است نه عمر ناوگان.
کارشناس ریلی: احتمال اشتباه بودن منابع مرکز پژوهش‌ها وجود دارد. واگن مسافری ۶۲ ساله نداریم
سید‌میثم لاجوردی، کارشناس صنعت ریلی نیز در گفت‌وگو با مهر درباره تناقض در ادعای مدیران راه‌آهن در خصوص سن ناوگان با آنچه مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده است، اظهار کرد: این احتمال وجود دارد که شرکت راه‌آهن در گزارش‌های خود در خصوص از رده خارج کردن ناوگان، مجموع باری و مسافری باشد به خصوص که میانگین سن ناوگان باری زیر ۲۷ سال است که با گزارش مرکز پژوهش‌ها منطبق است.
وی افزود: شرکت راه‌آهن اعلام کرده کلیه واگن‌های بالای ۴۰ سال را حذف کرده است.
اما اینکه در عمل واگن ۶۲ ساله تردد داشته باشد، بعید می‌دانم و حق را به راه‌آهن می‌دهم.
کارشناس ریلی تصریح کرد: این احتمال هم وجود دارد که منبع مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارش‌های شرکت‌های خصوصی حملونقل ریلی باشد چون از نظر شرکت راه‌آهن، واگن‌های مسافری بالای ۳۰ سال حق سیر و تردد ندارند اما ممکن است برخی شرکت‌های خصوصی مجوز اختصاصی گرفته باشند که این مورد بیشتر برای واگن‌های باری قابل قبول است نه واگن‌های مسافری.
لاجوردی یادآور شد: واگن باری سیستم پیشرفته‌ای ندارد که نتوانیم آنها را در داخل اوورهال و تعمیر اساسی کنیم. اما واگن‌های مسافری به دلیل استانداردهای ایمنی بالاتری که دارند، از سیستم‌های ترمز پیشرفته‌ای برخوردارند بنابراین اوورهال آنها در داخل بسیار سخت است.
منبع:
جهان صنعت