اقتصاد۲۴- دونالد ترامپ، رییسجمهور ایالاتمتحده طی هفتهای که گذشت نشان داد مصمم است دشمنان و متحدانش را تحت هر شرایطی به پشت میز مذاکره بکشاند، حال چه با تحت فشار قرار دادن اوکراین از طریق قطع کمکهای تسلیحاتی، چه با گفتوگوهای مستقیم با حماس. اکنون سوال اصلی این است که آیا اشتیاق رییسجمهوری امریکا برای نمایش تمایلش به مذاکره و همزمان وادار کردن طرفهای مختلف برای پذیرش رویکرد دیپلماتیک پر سر و صدایش واقعا به نتیجه میرسد یا نه.
نشریه وال استریت ژورنال با انتشار یادداشتی در باب استراتژی مشخص دونالد ترامپ در دولت دومش و روشهای اجرای آن نوشته است: واقعیت این است که ترامپ با دو چالش فوری و همزمان مواجه است که میتواند هر رییسجمهوری را به دردسر بیندازد: اول پایان دادن به جنگ در اوکراین درحالیکه درصدد است از حملات گستردهتر روسیه جلوگیری کند و دوم بازگرداندن اسرای اسراییلی از غزه آنهم بدون آغاز دور جدیدی از درگیریها بین اسراییل و حماس. حال به نظر میرسد ترامپ به سرعت در هر دو مورد توان دیپلماتیک خود را آزمایش کرده و با ترکیبی از اهرمهای فشار و امتیاز، طرفها را در باب ضرورت مذاکرات متقاعد کرده است، به گونهای که طی یکی، دو روز آینده مقامات ارشد امریکایی با همتایان اوکراینی خود در ریاض دیدار خواهند کرد؛ آنهم تنها چند روز پس از آنکه ترامپ کمک نظامی به کی یف را متوقف کرده و از ولودیمیر زلنسکی رییسجمهور اوکراین خواست به خاطر دیدار پرتنشی که در دفتر بیضی شکل کاخ سفید انجام شده عذرخواهی کند. از سویی دیگر نیز حماس باید تصمیم بگیرد که آیا پس از تهدیدات ترامپ به اقدام نظامی، همه اسرای تلآویو را آزاد خواهد کرد یا نه؛ آنهم در شرایطی که مذاکرات پراکنده میان اسراییل و حماس مراحل بعدی انتقال اسرا را در هالهای از ابهام قرار داده است.
در همین راستا برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی طی گفتوگویی با وال استریت ژورنال به گونهای وانمود میکند که سوابق گذشته ترامپ در کاخ سفید نیز به خوبی بیانگر عملکرد او است. هیوز در گفتوگویش به مواردی از جمله توافقنامههای موسوم به ابراهیم، شکست داعش و کمپین ادعایی فشار حداکثری علیه ایران (که البته به شکست منجر شد) اشاره میکند. به ادعای هیوز مشخصا درباره غزه ترامپ حتی پیش از مراسم تحلیف و ورود رسمیاش به کاخ سفید به دولت بایدن کمک کرد تا آتش بس بین اسراییل و حماس را برقرار کند.
سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در ادامه در بخشهای دیگری از اظهاراتش نیز در رابطه با مسکو مدعی شد روسیه هم در دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ به هیچ یک از همسایگان خود حمله نکرد؛ هر چند که به ادعای ناظران جنگ روسیه در شرق اوکراین که از سال ۲۰۱۴ آغاز شد تا دولت اول ترامپ نیز ادامه داشت... حال نیز گروهی از تحلیلگران بر این باورند که ترامپ در همان زمان یعنی در دولت اولش همچنان با برخی چالشهایی در حوزه دیپلماسی عمومی مواجه بود.
بیشتر بخوانید:ترامپ: دو راه برای برخورد با ایران وجود دارد
گفتنی است در این راستا هشدارهای او درباره هولوکاست هستهای قریب الوقوع برجسته بود که درنهایت منجر به انجام سه ملاقات با کیم جونگ اون، رهبر کرهشمالی شد؛ هر چند که ترامپ در زمینه برچیدن برنامه تسلیحات پیونگ یانگ به نتیجهای نرسید. در موردی دیگر نیز ترامپ در طول دولت اولش با طالبان به توافقی رسید تا به مداخلات ایالاتمتحده در جنگ افغانستان پایان دهد، اما درنهایت نحوه خروج نیروهای امریکایی و پس از آن فروپاشی دولت تحت حمایت غرب در کابل را به جانشین خود یعنی جو بایدن، رییسجمهور وقت واگذار کرد!
همزمان گروهی از ناظران با اشاره به برخی از فعل و انفعالهای پرهزینه دولت نخست ترامپ براین باورند که رییسجمهوری وقت امریکا چهار سال گذشته از توافق هستهای با ایران خارج شد؛ توافقی که در قابش قرار برآن شد ایران در ازای محدودیتهای تعریف شده بر برنامه هستهایاش، از تحریمها رها شود. باراک اوباما به واسطه این توافق تلاش کرد تا با توسل به اهرم دیپلماسی پیشرفت برنامه هستهای را متوقف کند، اما ترامپ این توافق را پاره کرد و به جای آن سیاست فشار حداکثری را در پیش گرفت و درنهایت به اعتراف مقامات ایالاتمتحده سیاست فشار حداکثریاش شکست خورد. همین گروه اذعان دارند که حتی برجستهترین و در عین حال دشوارترین توافق ترامپ یعنی پروژه عادیسازی نیز محدودیتهای خود را داشت. توافقنامههای موسوم به ابراهیم که پس از سالها دشمنی، روابط اسراییل و کشورهای عربی را در مسیر عادیسازی قرار داد، مقوله مناقشه اسراییل و فلسطین را به صورت کلی کنار گذاشت، به گونهای که بعد از عملیات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تلاشها برای متقاعد کردن عربستان جهت پیوستن به این پروژه و برقراری روابط رسمی با تلآویو، به دلیل ادامه درگیریهای غزه متوقف شده است. با این حال به نظر میرسد ترامپ همچنان به تلاشهای خود برای معاملهگری در خاورمیانه ادامه میدهد، طوری که او روز جمعه مدعی شد نامهای خطاب به مقام معظم رهبری نوشته و طی آن درخواست ازسرگیری مذاکرات هستهای با ایران را مطرح نموده، نامهای که با واکنش قاطع تهران روبهرو شد. در همین راستا عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کرد که ایران تا زمانی که ترامپ کمپین تحریمها علیه جمهوری اسلامی را معکوس نکند، در مذاکرات هستهای با ایالاتمتحده شرکت نخواهد کرد.
گروهی از تحلیلگران به طور مشخص در رابطه با استراتژی رییسجمهور امریکا در قبال مسکو و جنگ اوکراین براین باورند که تلاشهای ترامپ برای نزدیک شدن به پوتین و همزمان تحت فشار قرار دادن ولودیمیر زلنسکی برای کشاندن طرفین درگیری به پشت میز مذاکره نیز تاکنون نتیجه عکس داده است، به گونهای که روسیه با استفاده از فرصت به دست آمده ناشی از توقف حمایتهای نظامی ایالاتمتحده از کییف، زیرساختهای انرژی اوکراین را هدف حملات گستردهای قرار داد. این درحالی است که ترامپ در شبکههای اجتماعی اعلام کرد که تا زمان برقراری آتش بس و رسیدن توافق نهایی صلح، تعرفهها و تحریمهایی را علیه روسیه اعمال خواهد کرد! این درحالی است ترامپ به فاصلهای کوتاهی بعد از اعلام اعمال تحریمهایی بر مسکو، مدعی شد که همچنان معتقد است روسیه به دنبال توافق است و مانع اصلی صلح کی یف است! ترامپ همچنین گفت: «کار کردن با اوکراین برایم دشوارتر شده است. نمیدانم آنها میخواهند به توافق برسند یا نه.» با این همه طی روزهای آینده مذاکرات ایالاتمتحده و اوکراین در ریاض برگزار خواهد شد؛ هر چند که هیچ مسیر مشخصی برای محافظت از کی یف در برابر حملات احتمالی روسیه وجود ندارد. از طرفی ترامپ از حمایت از طرح اروپایی برای اعزام نیروهای حافظ صلح به اوکراین تا پس از آتش بس امتناع کرده است، درحالی که روسیه نیز در اقدامی مشابه به طور مکرر چشمانداز حضور نیروهای خارجی در اوکراین را رد کرده است. ازسویی دیگر زلنسکی نیز اصرار دارد که میخواهد توافق صلح امضا کند، اما مشروط به آنکه تحت فشار هیچ طرفی از جمله واشنگتن قرار نگیرد. این گزاره که ممکن است ترامپ بعد از دیدار دوجانبه نمایندگانش با مقامات اوکراینی در ریاض برنامهای برای حمایت از کییف نداشته باشد، اروپاییها را نگران کرده است، به گونهای که یکی از مقامات ارشد اروپایی گفت که گفتوگوهای پشت درهای بسته در مورد آینده اوکراین احتمالا بیشتر با هدف اطمینان دادن واشنگتن به متحدانشان است که ترامپ مثلا یک معامله گر است، اما به نظر میرسد هیچ برنامه ریزی جامعی در این زمینه وجود ندارد.
بیشتر بخوانید:آیا ترامپ به دنبال جنگ با ایران است؟
ترامپ در غزه، اما با چالش متفاوتی روبه رو است؛ همان جایی که ایالاتمتحده اخیرا تهدیدهایش علیه حماس را پس از اینکه تلاشها برای برقراری ارتباط مستقیم با این گروه به نتیجه نرسید، افزایش داده است. گفتنی است ترامپ آدام بوهلر، نماینده اسرای امریکایی را به منظور گفتوگوی مستقیم با حماس فرستاد، اقدامی که به نظر میرسد در ظاهر میانجیهای قطری و مصری را نادیده گرفت و ممکن است حماس را به این نتیجه برساند که مذاکرات آینده به صورت دوجانبه با واشنگتن ادامه پیدا کند. همچنین استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه، روز پنجشنبه در جمع خبرنگاران مدعی شد: «فکر میکنم اگر حماس از تحویل اسرا امتناع کند اقداماتی انجام خواهد شد و این اقدام ممکن است بهطور مشترک با اسراییلیها انجام شود.» ترامپ در پاسخ به این سوال که آیا هدف ویتکاف این است که ایالاتمتحده در اقدامی نظامی با اسراییل مشارکت خواهد کرد، پاسخ داد: خواهیم دید!
گفتنی است ویتکاف پس از شرکت در نشست مشترک امریکا و اوکراین در عربستان، از ریاض راهی دوحه خواهد شد.
به ادعای منابع امریکایی، اما هنوز مشخص نیست که نماینده ترامپ با نمایندگان حماس دیدار خواهد کرد یا صرفا با مذاکره کنندگان اسراییلی یا صرفا میانجیها رایزنی خواهد داشت. این گمانهزنیها در شرایطی مطرح است که آتش بس موقت میان اسراییل و حماس در پایان هفته گذشته منقضی شد و این گزاره تلاشهای ایالاتمتحده برای میانجیگری در جهت دستیابی به صلح دایمی و آزادسازی باقی اسرا را پیچیدهتر کرد. در عین حال اسراییل کمکهای بشردوستانه به غزه را پس از آنکه حماس پیشنهاد تلآویو برای تمدید آتش بس آنهم بدون تعهد به پایان دادن به جنگ یا عقبنشینی کامل نیروهایش را رد کرد، مسدود نمود. با این همه به ادعای وال استریت ژورنال و دیگر نشریههای غربی، حامیان ترامپ بر این باورند که او ثابت کرده که واداشتن بازیگران برای آمدن به پشت میز مذاکرات مهارتی جدی دارد.
متیو کرونیک، مدیر مرکز استراتژی و امنیت اسکوفکرفت در شورای آتلانتیک، در این رابطه به وال استریت ژورنال گفت: سبک مذاکره ترامپ اعمال تهدید و همزمان تلاش برای قبولاندن خواستههای افراطی است تا طرف مقابل را از تعادل خارج کرده و به پای میز مذاکره بکشاند تا درنهایت مشتاق به توافق شود. این همان کتابچه راهنمایی است که ترامپ سعی دارد بر اساس آن در اوکراین و غزه نیز عمل کند. اما سوالی که در این زمینه وجود دارد این است که آیا فقط آوردن طرفها به میز مذاکره و حتی دستیابی به یک توافق حداقل درمورد اوکراین میتواند اقدام دیپلماتیک موثری باشد؟!
مایکل سینگ، مقام ارشد شورای امنیت ملی در دولت دوم بوش در این راستا میگوید که ممکن است با تحت فشار قرار دادن بیشتر کی یف، احتمال توافق را بیشتر کرده باشیم، اما آیا آن توافق به واقع اهداف ایالاتمتحده را پیش خواهد برد؟ این مسالهای است که همچنان در هالهای از ابهام است، اما بسیار حیاتی است...