اقتصاد24- بازی های رایانه ای، عنوانی که برای عده ای والدین تداعی کننده مخاطرات و تهدیدات و برای عده ای دیگر تداعی تفریحی سالم برای فرزندانشان است. بازی این واژه چهار حرفی، برای هر کدام از ما براساس تاریخی که متولد شده است، یادآور هیجانات، شادی و خاطرات متفاوتی است از هفت سنگ گرفته تا دعواهای خاله بازی، ولی در سال های اخیر این واژه چهار حرفی با سرعت چشمگیری در حال تغییر است. شاید زمانی که آتاری به ایران آمد، هیچ یک از والدین فکر نمی کردند که صنعت بازی های رایانه ای تا این حد رشد کند و علاوه بر کودکان حتی بزرگسالان را مخاطب خود قرار دهد.
صنعت بازی رایانه ای امروز به یکی از صنعت های پردرآمد و پر مخاطب جهان تبدیل شده است و در ایران همچون سایر کشورها روز به روز در حال افزایش مخاطبان خود است، به گونه ای که مرکز تحقیقات بازی های دیجیتال (دایرِک) که چند سالی است به جمع‌آوری آمار مختلف در رابطه با حوزه بازی‌های ویدیویی در کشور مشغول به فعالیت است، در آخرین گزارش حود در سال ۱۳۹۶ گزارش داد: «بیشترین سهم سن گیمرها با ۳۶ درصد در اختیار نوجوانان و سپس ۳۱ درصد کودکان در رده سنی بعدی گیمرها قرار دارند. همچنین این مرکز گزارش داد در سال ۱۳۹۴، بازیکنان زیر ۲۰ سال، ۵۸ درصد گیمرها را تشکیل داده اند که این آمار در سال ۱۳۹۶ به ۶۷ درصد رسیده است». از این رو ایسنا در گزارش پیش رو با توجه به ایام تعطیلی تابستان و اوقات فراغت بیشتر کودکان و نوجوان به بررسی دلایل علاقه مندی کودکان و نوجوان برای خرید بازی های رایانه ای و کارکردهای مثبت و منفی این دسته از بازی ها از نگاه والدین، مخاطبان این بازی پرداخته است.
اینجا یکی از مراکز پخش و فروش بازی های رایانه ای در شهر اصفهان است، بازاری که بر خلاف تصور، مخاطبان آن فقط کودکان و نوجوانان نیستند و از هر سنی برای خرید بازی یا کنسول بازی مورد علاقه در آن حضور یافته اند، با ورود به یکی مغازه ها شاهد هستم مادری همراه با پسر نوجوانش در حال خرید کنسول بازی است، مادر با گلایه از مغازه دار نسبت به قیمت بالای کنسول و عدم تخفیف آن در پاسخ به سوال ما می گوید، چه کار کنم؟ تا چه حد در برابر خواسته او مقاومت کنم؟ نزدیک به شش ماه است تمام فکر و ذکر فرزندم خرید این کنسول بازی است و از من قول گرفته اگر نتیجه قابل قبولی در امتحانات پایان ترمش به دست آید، آن را خریداری کنم.
وی ادامه می دهد: نمی دانم با وجودی که سال قبل آخرین مدل کامپیوتر را برای او خریداری کرده ام، چرا مایل است این کنسول بازی داشته باشد؟ ولی با همه این نقدها و گلایه هایی که دارم، حداقل مطمئنم او اوقات فراغت خود را در محیط سالم و کم خطر می گذراند.
لذت بازی های رایانه ای با هیچ بازی دیگر قابل مقایسه نیست
ارشان صحبت مادر خود را قطع می کند و از دلیل علاقه خود به کنسول بازی می گوید که کنسول های بازی هیجان گرافیکی بالایی نسبت به بازی های کامپیوتری دارد و حتی بعضی از نسخه های بازی ها منحصر به آن کنسول بوده و برای کامپیوتر ارائه نمی شود.
وی ادامه می دهد: بازی های کامپیوتری نوعی لذت به او می دهد، لذتی که با فوتبال بازی کردن یا هر بازی دیگر به دست نمی آید و گذر زمان را متوجه نمی شوم. به نظر من بازی های رایانه‌ای هیچ ضرری ندارد و تنها ضرر آن این است که مجبور هستم برای خرید بازی های بیشتر، هزینه بیشتری پرداخت کنم.
ناکامی والدین در برابر میل شدید کودکان برای خرید بازی ها
پدر و مادری که به همراه پسر بچه 9 ساله خود برای خرید این بازی ها به بازار آمده اند، این نوع بازی ها را یک ابزار مثبت قلمداد می کنند و بنا به گفته مادر خانواده، بازی های رایانه ای باعث شده فرزندم در آرامش بیشتری به تنهایی در حال تفریح و سرگرمی باشد.
او می گوید: هر چند سعی مان این است، که بازی های فکری برای فرزندمان خریداری کنیم، ولی شاهد عطش شدید فرزندمان نسبت به بازی های رایانه ای هستیم و واقعا نمی دانیم با این عطش و میل شدید چه کنیم؟
پدر خانواده بر خلاف همسرش نسبت به این بازی ها کمی گلایه مند دارد و می گوید: مجبورم هفته ای یک بار این نوع بازی را خرید کنم، بنده در زمان نوجوانی خودم دستگاه بازی کامپیوتری داشتم، ولی شاید یک یا دو بازی را تا آخر فصل تابستان بارها بارها، استفاده می کردم، ولی نمی دانم پسرم چگونه در عرض یک هفته بازی را تمام می کند و تکرار آن برایش ناخوشایند است.
ایلیا در حالی که از میان بازی های رایانه ای مغازه در حال انتخاب است، می گوید: فقط بازی های جنگی و ماشین سواری حال می دهد و دوست دارم در آینده راننده ماشین فرمول یک شوم و در مسابقه شرکت کنم. بازی رایانه ای برایم خیلی جذاب است و باعث می شود درباره به اتمام رساندن آن وقت و فکر بیشتری بگذارم.
وی با بیان اینکه در بین دوستان و اقوام خود بهترین بازی را دارد، گلایه مند است که پدر و مادرش به او اجازه نمی دهند در گیم نت حضور یابد و با دوستان و سایر افراد به صورت آنلاین رقابت کند.
عدم توجه والدین به گروه سنی بازی های رایانه ای
از سوی دیگر احمدی یکی از فروشندگان کنسول ها و بازی های رایانه ای نظری متفاوت دارد و با بیان اینکه استقبال شدیدی از هر گروه سنی از بازی های رایانه ای می شود، اظهار می کند: برخلاف تصور عموم، جوانان بیشترین خریداران و مخاطبان این نوع بازی ها هستند و به همین منظور بازی های رایانه ای که تولید می شود بیشتر برای این سنین است، ولی متاسفانه والدین به رده سنی بازی ها توجهی ندارند و اکثر آنان در برابر اصرار شدید فرزند خود بازی را خریداری می کنند.
وی می گوید: بازی های رایانه ای در طول سال های اخیر به خصوص پنج سال اخیر با دگرگونی و جهش فوق العاده ای روبرو شده است، به گونه ای که در بازی های رایانه ای به ویژه بازی های انحصاری برخی از کنسول ها مرز واقعیت و تخیل شکسته شده و همین امر باعث شده سیل عظیمی از افراد به بازی های رایانه ای و کنسول های بازی روی آورند.
در حالی که صدای گریه پسر بچه ای فضای پاساز را برداشته، دلیل آن را از مادرش جویا می‌شویم که در پاسخ می گوید: اشکال از ماست که با قبول خواسته فرزندانمان آنها را لوس کرده‌ایم، ولی این بار دیگر این اشتباه را مرتکب نمی شوم.
او در ادامه می دهد: ماه گذشته برای او بازی مرد عنکوبتی را خریدم، ولی باورتان نمی شود پس از دو روز از انجام این بازی شاهد تغییر در رفتار فرزندم شدم. ابتدا شب ها در خواب ناله می کرد و از خواب با وحشت بیدار می شد، سپس شاهد بودم که در خانه حرکات نمایشی آن شخصیت بازی را انجام می دهد، از انجام حرکات نمایشی حرفی نداشتم، ولی متافانه با انجام برخی حرکات به خود صدمه وارد می کند، برای این بازی با کامپیوتر، تبلت و تلفن همراه را برای او ممنوع کردم.
در انتخاب بازی های رایانه ای تنها به سن اکتفا نشود
اما کیانوش امینی روانشناس بالینی در واکاوی مثبت بودن یا منفی بودن اثرات بازی های رایانه ای به خبرنگار ایسنا-منطقه اصفهان، توضیح می دهد: اگر بازی متناسب با سن کودک و نوجوان انتخاب شود، بازی کردن آنها هیچ اشکال و تهدیدی ندارد، اما متاسفانه خیلی والدین بدون اینکه این تناسب را در نظر بگیرند، برای فرزندان خود بازی را خریداری می کنند، این تناسب سنی در انتخاب بازی های رایانه ای مسئله بسیار مهمی است که والدین باید به آن توجه داشته باشند.
وی ادامه می دهد: در کنار بررسی تناسب سنی بازی، باید بررسی دقیقی نسبت به بازی توسط والدین صورت گیرد برخی بازی ها در مراحل بالاتر آن، دارای صحنه ها و تصاویری همچون روابط خاص، برهنگی و ... هستند که خارج از شناخت کودک و نوجوان است و منجر به آسیب و تهدیدات فراوانی همچون بلوغ زودرس، استرس و ... برای کودکان می شود.
وی تاکید می کند: مساله دیگر که والدین متاسفانه از آن غافل هستند میزان زمانی است که فرزند خود برای بازی های رایانه ای صرف می کند که باید برای کودکان و نوجوان ساعت مشخص و دقیقی برای انجام این بازی ها در نظر گرفته شود و آنچه مسلم است نباید این نوع بازی ها کل ساعات زندگی کودک و نوجوان را تحت الشعاع خود قرار دهد.
نباید از جنبه تفریحی بازی های رایانه ای غافل ماند
این روانشناس بالینی اظهار می کند: در بررسی معایب و مزایای بازی های رایانه ای باید به این نکته توجه داشت، که این بازی ها یا هر چیزی دیگر اگر دارای مزایایی نبود، این همه فروش و متقاضی نداشت. ابتدا باید بپذیریم که بازی همانطور که از اسمش مشخص است، همراه خود نشاط و تفریح خوشایند به همراه می آورد، اما به عنوان مثال فوتبال، بازی کودکان و ... حدی برای آن وجود دارد پس جنبه تفریحی آن را نمی توانیم در نظر نگیریم. البته بسیاری از خانواده‌ها از معایب و آسیب های بازی های رایانه ای حرف می زنند، در صورتی که جنبه مثبت بازی‌های رایانه ای که همان تفریح است را مورد توجه قرار نمی دهند.
امینی تصریح می کند: والدین مادام کودکان خود را از بازی های رایانه ای به دلیل آسیب ها احتمالی آن منع می کنند، ولی جایگزینی برای بازی های رایانه ای برای کودکان و نوجوانان خود مشخص نمی کنند و نبود جایگزین باعث آسیب های بیشتری برای کودک و نوجوان می‌شود. به عنوان مثال اگر کودک قرار است بازی رایانه ای انجام ندهد، ولی بخواهد سریال ماهواره ای مخصوص بزرگترها را مشاهده کند، قطعا بازی های رایانه ای آسیب کمتری نسبت به تماشای سریال ماهواره ای دارد. این مساله مهمی است که باید به بازی های رایانه ای به عنوان تفریح و خوش گذارانی آن توجه شود و باید بررسی کنیم این تفریح و خوش گذرانی چه میزان زمان کودک و نوجوان را در بر گیرد.
والدین مشارکت بیشتری در بازی های رایانه ای با کودکان داشته باشد
این روانشناس بالینی تاکید می کند: ما در بازی های غیر رایانه ای عنوان می کنیم که بازی ها دارای کارکرد هستند و بر روی هوش، مشارکت و ... کودک یا نوجوان تاثیر می گذارند. به عنوان مثال کارکرد بازی «لِی لِی» در هماهنگی مهارت های حسی و حرکتی است. والدین با مشارکت خود در بازی های رایانه ای می توانند کارکرد مشارکتی بازی های رایانه ای را برای کودکان و نوجوانان خود ارتقا دهند، یعنی والدین با مشارکت خود در بازی های رایانه ای می‌توانند فضای بازی را به فضای مشارکتی و ... تبدیل کنند.
امینی با اشاره به اینکه بازی های امروز با بازی های دهه های گذشته مقداری تغییر کرده و دارای چالش های بیشتر است، می گوید: در بازی های رایانه ای گذشته، فرد باید بررسی و فکر می کرد تا می توانست به مرحله بعدی برود، ولی هم اکنون امکانی به نام gem play وجود دارد که بچه ها نحوه به اتمام رسیدن مراحل هر بازی را از آنجا فرا می گیرند و سپس آن را در بازی خود به کار می برند و سریعتر از زمان معمول بازی به اتمام می رسد.
وی تصریح می کند: همین اتمام زودهنگام بازی های رایانه ای علاوه بر اینکه هزینه بالایی برای خرید بازی بعدی بر دوش والدین می گذارد، باعث می شود که کودک یا نوجوان برای خرید یا حتی کرایه بازی جدید در محیطی نا امن که متناسب با سن او نیست، قرار گیرد و متاسفانه برخی از والدین از قرار گرفتن فرزند خود در فضای خرید و کرایه بازی رایانه ای غافل هستند.
به بازی های رایانه ای سیاه نگاه نشود
این روانشناس بالینی تاکید می کند: نباید به بازی رایانه ای نگاهی سیاه داشت، چون شیوه نوین زندگی امروزی و لذت بردن کودکان عصر حاضر است و در عین حال اگر کودکان و نوجوانان از این gem play استفاده نکند، باعث می شود درباره آن بازی فکر، خلاقیت بیشتری داشته باشند.
امینی می گوید: متاسفانه مشکل جامعه این است که افراد بسیاری از چیزهایی که به نظرشان به نفع‌شان نیست را حذف می کنند و مایل هستند به شیوه سنتی از آن استفاده کنند که در سال های اخیر این امر برای بازی های رایانه ای اتفاق افتاده است.
او ادامه می دهد: والدین باید بپذیرند که بازی های رایانه ای بخشی از زندگی و نیازهای نوین کودک و نوجوانان عصر حاضر است و نمی توانند این ابزار را از آنها خود بگیرند، بلکه می‌توانند همچون ابزارهای تکنولوژی آن را مدیریت و نقاط ضعفش را تبدیل به قوت کنند، بنده در مراجعات به والدین توصیه می کنم خود آنها هم در بازی رایانه ای همراه کودک یا نوجوان خود باشند و سعی کنند بازی های گروهی برای او انتخاب کنند، این کار علاوه بر اینکه کودک یا نوجوان را از تهدیدات احتمالی دور نگه می دارد باعث تقویت و صمیمی شدن رابطه والدین با فرزندان می شود.