اقتصاد۲۴- تحولات جنگ پس از حمله آمریکا به تاسیسات هستهای ایران وارد مرحله جدیدی شده است. پس از حمله، واکنشها و بازتابهای آن آغاز شده و نگاه آمریکا و اسرائیل به چگونگی پاسخ ایران است. رییسجمهور آمریکا در همان ساعات نخستین تهدید کرده بود که اگر ایران به مواضع آمریکا حمله کند، پاسخ شدیدتری دریافت خواهد کرد. وزیر دفاع این کشور، اما در نشستی درباره عملیات حمله به ایران گفت که آمریکا به دنبال جنگ با ایران یا «تغییر حکومت این کشور» نیست. موضعی که نشان میدهد آمریکاییها نیز از پیامدهای احتمالی حمله خود علیه ایران نگرانی دارند. اما پس از حمله بامدادی آمریکا تا شبانگاه یکشنبه، چه تحولاتی رخ داده است؟ روسیه و چین چه نقشی در تحولات دارند؟ در این گزارش همه آنچه باید از روز یکشنبه بدانید را مرور کردهایم.
از ورود یمن به جنگ تا تلاش روسیه و چین برای ارائه قطعنامه آتشبس
حوثیهای یمن پس از حمله آمریکا به ایران اعلام کردند که وارد جنگ خواهند شد. در حالی که آنها در توافقی با آمریکا پیش از حمله اسرائیل به ایران حمله ناوها و کشتیها دریای سرخ متوقف کرده بود.
چین و روسیه نیز با محکوم کردن حملات آمریکا به تاسیسات هستهای ایران آن را نقش آشکار حقوق بینالملل، منشور سازمان ملل متحد و قطعنامههای شورای امنیت دانستند. چین، روسیه و پاکستان قطعنامهای را برای توقف فوری و بدون قید و شرط درگیریها در خاورمیانه و توقف و پایان تجاوز رژیم اسرائیل به شورای امنیت سازمان ملل ارائه میدهند. طبق گزارشها جلسه شورای امنیت به درخواست ایران تشکیل خواهد شد. اما نکته اینجاست که در صورت مخالفت اسرائیل و آمریکا، آمریکا میتواند این قطعنامه را وتو کند. از سوی دیگر به نظر نمیرسد که آمریکا و اسرائیل به نظام حقوقی بینالملل پایبندی و اعتنایی داشته باشند.
کشورهای اروپایی، اما بدون محکومیت آمریکا، حمایت تلویحی خود را از آمریکا و اسرائیل نشان دادند. در حالی که سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان جمعه گذشته در ژنو با وزیر خارجه ایران گفتوگو کردند و خواستار تداوم این گفتوگوها برای یافتن راهی برای توافق شده بودند. این سه کشور در بیانیه خود مدعی شدند که «ما از ایران میخواهیم که در مذاکراتی که منجر به توافقی میشود که به همه نگرانیهای مرتبط با برنامه هستهایاش میپردازد، شرکت کند.»
امانوئل مکرون رییسجمهور فرانسه نیز که این روزها تماسهای زیادی با تهران دارد، با مسعود پزشکیان رییسجمهور تلفنی صحبت کرد. مکرون خواستار خویشتنداری ایران شد، اما پزشکیان در پاسخ به او گفت: «آمریکا به ما حمله کرده است؛ اگر شما در چنین شرایطی بودید، چه میکردید؟ طبیعتاً آنها باید پاسخ تجاوز خود را دریافت کنند.»
مسعود پزشکیان رییسجمهور ایران در بحبوحه پس از حمله آمریکا در تجمع مردمی در میدان انقلاب نیز حضور پیدا کرد. حضور پزشکیان با استقبال مردم همراه شد.
تا اینجا واکنش کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در ابزار نگرانی و درخواست برای کاهش تنش بوده است. گفته شده که لبنان و عراق که گروههای نظامی نزدیک به ایران در آنها حضور دارند نیز تلاش گستردهای برای جلوگیری از ورود این گروهها به جنگ را آغاز کردهاند.
مجلس و احتمال بررسی خروج از انپیتی
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از موافقت اعضای این کمیسیون با خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) داد. این موضوع در برخی محافل داخلی پس از حمله اسرائیل مطرح شد و حالا با اضافهشدن آمریکا به جنگ و بمباران تاسیسات هستهای، طنین بیشتری گرفته است. رضایی از جلسه این کمیسیون گفته که بازنگری در پیمان انپیتی و عدم عضویت ایران در آن از مطالبات مشترک اعضا بود که قرار است در دستورکار مجلس قرار گیرد. برخی از نمایندگان مجلس نیز از بستن تنگه هرمز در پاسخ به حملات آمریکا گفتهاند. وزیر خارجه آمریکا مدعی شده که این اقدام یک «خودکشی اقتصادی» است.
عراقچی به مسکو میرود
سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران که در استانبول حضور دارد حمله آمریکا را تجاوزی آشکار به تاسیسات صلحآمیز هستهای ایران دانست. او در نامه به دبیر کل سازمان ملل نیز با درخواست تشکیل نشست شورای امنیت سازمان ملل نوشت: «انتظار میرود که نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل متحد که برای رسیدگی به این اقدام تجاوزکارانه درخواست شده است، محکومیتی صریح، قاطع و بدون ابهام علیه ایالات متحده بهعنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت صادر نماید. سازمان ملل متحد و ساختارهای چندجانبه در آستانه بحرانی خطرناک قرار دارند. از جنابعالی، بهعنوان حافظ نظام سازمان ملل متحد، انتظار میرود که در برابر این بیقانونی آشکار و صلحستیزانه با قاطعیت بایستید. جهان نظارهگر است؛ بیعملی، نهتنها این بحران را تشدید خواهد کرد، بلکه موجب وخامت بیشتر امنیت جهانی خواهد شد.»
براساس گزارشها عراقچی از ترکیه راهی مسکو میشود تا با ولادیمیر پوتین رییسجمهور این کشور دیدار کند. دیداری که با توجه به شرایط جنگ میتواند پیامدهای تعیینکنندهای داشته باشد.
حملات ایران به اسرائیل و تداوم تجاوز دشمن
همزمان با حملات آمریکا، ایران نیز به تلآویو و حیفا حملات موشکی-پهپادی کرد. حملاتی که اصابتهای متعدد داشت. براساس گزارشها، در این موج از حملات ایران برای نخستین بار از موشکهای چندکلاهکه خیبرشکن استفاده کرده است. اسرائیل نیز در ۲۴ ساعت گذشته به شهرهای تبریز، نطنز، اصفهان، فردو، قم، اهواز، کرمانشاه، بوشهر، قزوین، شاهرود، یزد و تهران حمله کرده است. به گفته استاندار تهران در ۱۰ روز گذشته، اسرائیل ۲۰۰ نقطه از شهر تهران را مورد حمله قرار داده.
یک بام و دوهوای آمریکا
رییسجمهور آمریکا پس از حمله بار دیگر مدعی صلح یا «تراژدی» برای ایران شد. پس از آن مارک روبیو وزیر خارجه این کشور نیز ادعا کرد که آمریکا آماده مذاکره با ایران است. روبیو گفت: «ما به دنبال جنگ با ایران نیستیم و تغییر حکومت ایران هدف اصلی ما نیست.» موضعی که وزیر دفاع این کشور نیز آن را تکرار کرد. با این همه، چگونگی و سطح پاسخ ایران به بمباران تاسیسات هستهای اصفهان، نطنز و فردو مشخص نیست. روز دوشنبه جنگ وارد دهمین روز میشود. حملات ایران به اسرائیل ادامه خواهد داشت، اما باید دید که جنگ با آمریکا چگونه ادامه پیدا میکند.