اقتصاد24- سواد مالی ایرانی ها کم است؟ طبق آخرین آمار به دست آمده مردم ایران بیشتر، پس انداز خود را در بانک ها سرمایه گذاری می‌کنند، اما نکته قابل توجه در این داده های آماری این است که اساساً بیشتر مردم اصلاً پس اندازی ندارند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که حدود 37 درصد مردم فاقد پس انداز، حدود 25 درصد پس اندازشان در بانک، حدود 15 درصد در املاک، حدود 10 درصد در ایجاد شغل، حدود 9 درصد در سکه و طلا، 1.5 درصد در بورس و 1.2 درصد در بخش دلار و ارز سرمایه گذاری کردند. آنچه در این آمار جلب توجه می کند درصد بالای افراد بدون پس انداز و البته درصد بالای سرمایه گذاری در بانک است. شاید فکر کنید شرایط بد اقتصادی سبب می شود تا بیشتر افراد نتوانند پس انداز کنند.
هر چند این گزاره در نداشتن پس انداز برخی از مردم بی تاثیر نیست، اما آیا همه ماجرا به شرایط اقتصادی ربط دارد؟ کارشناسان معتقدند نداشتن سواد مالی معمولاً سبب بی انضباطی مالی در خانواده‌ها می شود. توانایی بهره برداری از دانش ها و مهارت ها برای مدیریت موثر منابع مالی در راستای ایجاد رفاه را سواد مالی می نامند، اما باید توجه داشت که بی سوادی مالی لزوماً به میزان درآمد ارتباط ندارد. گاهی افراد می توانند با درآمد محدود و البته با چند تغییر کوچک در سبک زندگی، روحیه پس انداز را در خود تقویت کنند، اما در عین حال این پس انداز توسط ما ایرانی ها به ساده ترین شکل سرمایه گذاری می شود. در واقع راحت ترین و البته امن ترین کار سپرده گذاری در بانک است.
یاسر فلاح مدیرعامل شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس گفته بود سواد مالی ایرانی ها از عراق و ازبکستان هم کمتر است. 20 درصد از بزرگسالان ما سواد مالی دارند.
وی همچنین گفته بود: ذائقه مالی مردم ایران بانک محور است. جایی جز بانک را برای سرمایه گذاری نمی‌شناسند و خیلی که پا را فراتر بگذارند پول خود را در ارز و سکه سرمایه گذاری می‌کنند.
ایرانی ها چقدر پس انداز می کنند؟
مرکز آمار ایران تازه‌ترین گزارش درباره بودجه خانوار را منتشر کرده که براساس آن، در سال گذشته متوسط هزینه و درآمد سالانه یک خانوار شهری به ترتیب ٣٩ و ٤٣ میلیون تومان بوده است. این نشان می‌دهد که یک خانوار شهری در سال گذشته توانست ۴ میلیون تومان پس‌انداز کند، اما آیا این عدد کمی برای پس انداز است؟ متوسط پس انداز در کشورهای اروپایی حدود 11 درصد است که در مقایسه با کشور ما حتی میزان کمتری است. طبق آخرین تخمین ها ما ایرانی ها به طور متوسط 15 درصد درآمدمان را پس انداز می کنیم و این عدد کمی برای پس انداز نیست، اما آیا از این پس انداز به درستی استفاده می کنیم؟
سواد مالی مان کم است؟
داشتن دانش و اطلاعات کافی جهت کسب درآمد و مصرف و پس انداز آن با بیشترین بهره‌وری ممکن را می توان تعریفی از سواد مالی دانست. در بسیاری از کشورها سواد مالی یکی از مهمترین فاکتورهای توسعه یافتگی است. در نمونه های موفق کشورهای توسعه یافته با همکاری بانک مرکزی، سازمان بورس ، وزارت علوم و وزارت و وزارت آموزش و پرورش به ارتقای سطح سواد مالی مردم اقدام می شود. ضعف نظام آموزشی در کشور ما البته دلیل اصلی ضعف سواد مالی است. با این همه اگر مردم بدانند که حفظ و مدیریت پول مهم‌تر از مقدار پولی است که به دست می‌آورند، تحول بزرگی در زندگی آن‌ها اتفاق می‌افتد، تحولی که به ثروتمند شدن آن‌ها منتهی می‌شود. البته منظور این نیست که تنها عامل ثروتمند شدن، حفظ پول است. مسئله اینجاست که تا زمانی که در حفظ پول، دانش و مهارت نداشته باشیم، افزایش پول هم امکانپذیر نیست. بیشتر افرادی که ثروتمند می‌شوند دانش و مهارت سواد مالی را دارند و اکثر افرادی که یک شبه پولدار می‌شوند، به همان سرعت پول خود را از دست می‌دهند، زیرا سواد مالی ندارند. بنابراین در نبود نظام آموزشی بهتر است حتما و به صورت شخصی در تقویت سواد مالی اقدام کنیم.
سرمایه گذاری در بانک بهترین انتخاب است؟
چند روز قبل نتایج یک نظرسنجی منتشر شده که نشان می داد حدود 34 درصد مردم پس اندازی ندارند، اما آنهایی که پس انداز دارند و در جایی غیر از کسب و کار سرمایه گذاری می کنند، عمدتا بانک را ترجیح می دهند. کمتر از 3 درصد مردم در بورس سرمایه گذاری می کنند. آنچه از این مقایسه پیداست، سهم اندک بورس در ایران و سهم بالای بانک است. چرا این گونه است؟ البته، اینکه سرمایه گذاری در بورس اینقدر کم و در بانک آن قدر زیاد است، اصلا عجیب نیست! اقتصاد ایران در حوزه های مختلف بسیار پرتلاطم است و در شرایط نااطمینانی، قطعا یک جای مطمئن و کم ریسک بر بازارهای متلاطم ارجحیت دارد. ضمنا بورس و بازار سهام در کشور ما بسیار کمتر از سایر کشورهای جهان، توسعه پیدا کرده است.
اما این همه ماجرا نیست؛ چرا که هرچه نوسانات بیشتر باشد، در کنار ریسک بیشتر، انتظار سود هم بیشتر است اما باید دانست که در برخی برهه ها(مثل دوره جهش تورمی سال گذشته) سپرده گذاری بانکی عملا ضرر است چرا که نرخ تورم بسیار بالاتر از نرخ سود بوده و سپرده گذاری عملا به معنی کاهش ارزش دارایی (سود منفی) است. در این شرایط باید علت نبود تنوع در سرمایه گذاری و تسلط بانک زدگی را در سطح سواد مالی خودمان و به خصوص نبود نهادها و موسسات مشاور سرمایه گذاری مطمئن جستجو کرد. با این حال بازار سرمایه توانسته رکوردهای عجیبی را بزند و البته شاید یکی از گزینه های مناسب برای سرمایه گذاری البته با مشاوره افراد آگاه باشد.