اقتصاد۲۴- محمد آیتی: «سازمان ملی زمین و مسکن» یکی از نهادهای زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی است که با هدف اصلی مدیریت اراضی دولتی و تأمین مسکن پایدار برای اقشار مختلف جامعه فعالیت میکند. این سازمان با برنامهریزی و اجرای طرحهای مختلف، نقش مهمی در ساماندهی بازار مسکن و توسعه شهری و روستایی دارد.
سازمان ملی زمین و مسکن چیست؟
سازمان ملی زمین و مسکن نهادی دولتی و وابسته به وزارت راه و شهرسازی است که مسئولیت مدیریت، نگهداری، حفاظت و بهرهبرداری بهینه از اراضی ملی و دولتی و همچنین تأمین زمین و مسکن برای اقشار مختلف جامعه را بر عهده دارد. این سازمان با هدف برنامهریزی و ساماندهی کاربری اراضی، توسعه شهری و روستایی، اجرای پروژههای مسکونی و حمایت از طرحهای ملی مسکن فعالیت میکند. وظایف آن شامل جلوگیری از تصرف غیرقانونی اراضی، واگذاری زمین به متقاضیان واجد شرایط، ایجاد زیرساختهای لازم برای ساختوساز و پشتیبانی از پروژههای عمرانی است. سازمان ملی زمین و مسکن، با اجرای سیاستهای کلان دولت در حوزه زمین و مسکن، نقش مهمی در کاهش بحران مسکن، ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و توسعه پایدار شهری و روستایی ایفا میکند.
تاریخچه سازمان ملی زمین و مسکن
تا پیش از ۱۵ شهریور ۱۳۷۲، این نهاد با عنوان «سازمان زمین شهری» و تحت نظارت وزارت مسکن و شهرسازی فعالیت میکرد. پس از تغییر نام به «سازمان ملی زمین و مسکن»، وابستگی آن به وزارت مسکن و شهرسازی ادامه داشت تا این که در سال ۱۳۹۰ با ادغام این وزارتخانه و وزارت راه و ترابری، وزارت راه و شهرسازی شکل گرفت و سازمان نیز زیرمجموعه آن قرار گرفت. در سال ۱۳۷۵، سه سال پس از تغییر نام، اساسنامه سازمان اصلاح و این نهاد به یک شرکت سهامی تبدیل شد و وظایف آن مورد بازنگری قرار گرفت. بر اساس این تغییرات، مهمترین مأموریتهای سازمان شامل اجرای قانون زمین شهری، تدوین برنامههای بخش مسکن، ایجاد بستر مناسب برای اجرای طرحها از طریق الگوسازی، سرمایهگذاری مستقل یا با مشارکت بخشهای عمومی و خصوصی، دریافت وام و همچنین مشارکت در ایجاد کارخانههای تولید مصالح ساختمانی است.
اهداف سازمان سازمان ملی زمین و مسکن
اهداف سازمان ملی زمین و مسکن را میتوان به صورت زیر بیان کرد:
۱. مدیریت و بهرهبرداری بهینه از اراضی ملی و دولتی
این سازمان وظیفه دارد زمینهای در اختیار دولت را بهصورت بهینه و با رویکرد توسعه پایدار مدیریت کند. این شامل شناسایی، ثبت، حفاظت، نگهداری و جلوگیری از تصرف یا استفاده غیرمجاز از اراضی ملی است تا منابع کشور به شکلی صحیح و هدفمند مورد استفاده قرار پذیرد.
۲. تأمین زمین و مسکن برای اقشار مختلف جامعه
یکی از اهداف اصلی سازمان، فراهمکردن زمین مناسب و اجرای پروژههای مسکونی برای تأمین نیاز مسکن همه اقشار، بهویژه خانوادههای کمدرآمد و فاقد مسکن است. این امر با برنامهریزی دقیق و تخصیص عادلانه منابع، در قالب طرحهای ملی مسکن و پروژههای حمایتی انجام میشود.
بیشتر بخوانید: معرفی سازمان شیلات ایران؛ آبزیپروری و حفاظت از منابع آبی کشور
۳. حمایت از توسعه شهری و روستایی
سازمان با واگذاری زمین و ایجاد زیرساختهای لازم، بستر اجرای طرحهای عمرانی و خدماتی را فراهم میکند تا شهرها و روستاها بهصورت متوازن توسعه یابند. این اقدامات شامل پیشبینی زمین برای ساخت مدارس، مراکز درمانی، راهها و سایر نیازهای عمومی است.
۴. اجرای سیاستهای کلان دولت در حوزه مسکن
تمامی فعالیتهای سازمان منطبق با سیاستها و برنامههای دولت در بخش زمین و مسکن است. این شامل پشتیبانی از طرحهای بزرگی مانند نهضت ملی مسکن، ساماندهی بافتهای فرسوده و بهسازی مناطق کمتر برخوردار میشود.
۵. سرمایهگذاری و مشارکت با بخش عمومی و خصوصی
برای افزایش توان مالی و اجرایی، سازمان از سرمایهگذاری داخلی و خارجی استقبال میکند و با بخش خصوصی و سایر نهادهای عمومی وارد مشارکت میشود. این همکاریها میتواند به ساخت سریعتر و ارزانتر پروژههای مسکونی و عمرانی منجر شود.
۶. تأمین مصالح و امکانات مورد نیاز ساختوساز
به منظور تسهیل اجرای پروژههای مسکن، سازمان در تأمین و تولید مصالح ساختمانی نقش ایفا میکند. این اقدام میتواند به شکل سرمایهگذاری مستقیم در کارخانههای تولید مصالح یا حمایت از بخش خصوصی برای تأمین تجهیزات و مواد مورد نیاز باشد.
اجرای سیاستهای کلان دولت در حوزه مسکن
اجرای سیاستهای کلان دولت در حوزه مسکن یکی از وظایف اصلی سازمان ملی زمین و مسکن است که با هدف همسویی کامل با برنامههای ملی توسعه و رفع نیاز اساسی مسکن در کشور انجام میشود. این مأموریت شامل پیادهسازی طرحهای بزرگ دولتی مانند نهضت ملی مسکن، حمایت از بازآفرینی و نوسازی بافتهای فرسوده، بهسازی سکونتگاههای غیررسمی و توسعه شهرهای جدید است. سازمان با استفاده از ظرفیتهای قانونی و منابع در اختیار خود، زمین مناسب برای پروژههای مسکونی را تأمین و شرایط را برای سرمایهگذاری بخش خصوصی، تعاونیها و نهادهای عمومی فراهم میکند. علاوه بر این، با تدوین و اجرای سیاستهای حمایتی همچون تسهیلات بانکی، قیمتگذاری عادلانه زمین و تسهیل فرآیند صدور مجوزها، اجرای طرحهای دولت در حوزه مسکن را تسریع میکند. این رویکرد نه تنها به کاهش شکاف عرضه و تقاضای مسکن کمک میکند، بلکه زمینهساز بهبود عدالت اجتماعی و توسعه پایدار شهری نیز میشود.
حمایت از توسعه شهری و روستایی
حمایت از توسعه شهری و روستایی یکی از مأموریتهای کلیدی سازمان ملی زمین و مسکن است که با هدف ایجاد تعادل و عدالت در توزیع امکانات و زیرساختها انجام میشود. این حمایت شامل تأمین و واگذاری زمین برای اجرای پروژههای عمرانی، خدماتی و مسکونی در شهرها و روستاها، ایجاد زیرساختهای اساسی مانند راهها، شبکه آب و برق، مدارس و مراکز درمانی، و همچنین ساماندهی و بهسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری است. سازمان تلاش میکند با برنامهریزی یکپارچه کاربری اراضی و هماهنگی با سایر دستگاههای اجرایی، زمینه رشد متوازن مناطق مختلف کشور را فراهم سازد و از مهاجرت بیرویه روستاییان به شهرها جلوگیری کند. این رویکرد نه تنها باعث ارتقای کیفیت زندگی ساکنان میشود، بلکه به پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی مناطق شهری و روستایی نیز کمک میکند.
قانون زمین شهری مصوب سال ۱۳۶۶
قانون زمین شهری مصوب سال ۱۳۶۶ یکی از قوانین اساسی ایران در زمینه مدیریت و بهرهبرداری از اراضی شهری است که با هدف حفاظت از اراضی ملی و دولتی و تنظیم بازار زمین در شهرها تدوین شد. این قانون نحوه تملک، واگذاری، کاربری و استفاده از زمینهای شهری را مشخص کرده و چارچوب قانونی برای کنترل تصرفات غیرقانونی، جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ حقوق دولت و مردم فراهم میکند.
براساس این قانون، وزارتخانهها و سازمانهای ذیربط موظفاند زمینهای ملی و دولتی را شناسایی، ثبت و برای طرحهای عمرانی، مسکن، خدمات عمومی و توسعه شهری برنامهریزی کنند. همچنین، قانون زمین شهری ۱۳۶۶ زمینه را برای تخصیص زمین به اقشار مختلف جامعه، اجرای طرحهای مسکن و ساماندهی اراضی شهری فراهم میسازد و با ایجاد مقررات شفاف، نقش مهمی در توسعه پایدار شهری و مدیریت بهینه منابع زمین ایفا میکند.