معرفی سازمان بنادر و دریانوردی؛ راهبرد توسعه حمل‌ونقل دریایی و ایمنی آبراه‌های کشور

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: «سازمان بنادر و دریانوردی» در ایران وظایف متعددی از جمله مدیریت امور بندری و دریایی بازرگانی، توسعه زیرساخت‌های بندری و دریایی، تنظیم مقررات و نظارت بر کشتیرانی و تأمین ایمنی آبراه‌ها را بر عهده دارد. این سازمان همچنین مسئولیت‌هایی در زمینه ثبت کشتی‌ها، اعطای گواهینامه‌های صلاحیت و توسعه حمل‌ونقل دریایی را نیز بر عهده دارد. 

سازمان بنادر و دریانوردی چیست؟

سازمان بنادر و دریانوردی یکی از نهاد‌های راهبردی زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی است که وظیفه اصلی آن مدیریت، توسعه و نظارت بر بنادر و آبراه‌های کشور است. این سازمان مأموریت دارد تا با ایجاد زیرساخت‌های استاندارد و ارائه خدمات تخصصی، زمینه رشد حمل‌ونقل دریایی، افزایش ظرفیت بنادر، ارتقای ایمنی دریانوردی و حمایت از تجارت بین‌المللی را فراهم سازد. 

علاوه بر این، سازمان در حوزه تنظیم مقررات دریایی، کنترل و هدایت کشتی‌ها، نظارت بر عملیات بارگیری و تخلیه، و اجرای استاندارد‌های ایمنی و زیست‌محیطی نقش‌آفرینی می‌کند. مأموریت سازمان نه‌تنها به پشتیبانی از اقتصاد ملی و تسهیل صادرات و واردات محدود نمی‌شود، بلکه در صیانت از محیط‌زیست دریایی، آموزش نیروی انسانی متخصص و تقویت جایگاه ایران در عرصه حمل‌ونقل دریایی منطقه و جهان نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

وظایف اصلی و عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی

وظایف اصلی و عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی گستره‌ای وسیع از فعالیت‌ها را شامل می‌شود که هدف آن توسعه، ایمنی و پایداری حمل‌ونقل دریایی کشور است.

۱. مدیریت و توسعه بنادر کشور

سازمان مسئولیت دارد بنادر تجاری، مسافری و نفتی کشور را مدیریت و زیرساخت‌های لازم برای تخلیه، بارگیری و نگهداری کالا و خدمات مسافری را فراهم کند. این وظیفه شامل احداث اسکله‌ها، پایانه‌ها، انبار‌ها و توسعه تجهیزات مدرن بندری است.

۲. ایمنی دریانوردی و هدایت کشتی‌ها

هدایت ایمن شناور‌ها در آبراه‌های کشور، نصب علائم کمک‌ناوبری دریایی (چراغ‌ها، بویه‌ها، رادارها) و ارائه خدمات راهنمایی کشتی‌ها (Pilotage) از مهم‌ترین وظایف سازمان است تا از بروز حوادث دریایی پیشگیری شود.

۳. تنظیم و اجرای مقررات دریایی

این سازمان وظیفه دارد قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی مرتبط با دریانوردی، بارگیری و تخلیه کالا، ایمنی کشتی‌ها و حفاظت محیط‌زیست دریایی را تدوین و اجرا کند و بر حسن اجرای آنها نظارت داشته باشد.

۴. حفاظت از محیط‌زیست دریایی

سازمان مسئول جلوگیری از آلودگی دریا‌ها ناشی از فعالیت‌های بندری و دریایی است. در این راستا با اجرای استاندارد‌های زیست‌محیطی، پایش مستمر منابع آلاینده و مدیریت پسماند کشتی‌ها، از اکوسیستم‌های آبی حفاظت می‌کند.

۵. توسعه حمل‌ونقل دریایی و تجارت بین‌المللی

با ایجاد بستر‌های مناسب برای افزایش ظرفیت جابه‌جایی کالا و مسافر، سازمان در جهت ارتقای جایگاه ایران در حمل‌ونقل بین‌المللی تلاش می‌کند. توسعه ترانزیت دریایی و اتصال بنادر به شبکه‌های ریلی و جاده‌ای بخشی از این وظیفه است.

۶. جذب سرمایه‌گذاری و همکاری با بخش خصوصی

سازمان با مشارکت دادن بخش خصوصی و خارجی در پروژه‌های بندری و دریایی، سرمایه‌گذاری را در این حوزه تقویت می‌کند. این اقدام علاوه بر افزایش ظرفیت و بهره‌وری، باعث رشد فناوری‌های نوین و ایجاد اشتغال نیز می‌شود.

ناوگان و اقتصاد دریامحور سازمان بنادر و دریانوردی

ناوگان و اقتصاد دریامحور سازمان بنادر و دریانوردی نقش کلیدی در تقویت جایگاه ایران به‌عنوان کشوری دریایی ایفا می‌کند. این سازمان با مدیریت و ساماندهی ناوگان حمل‌ونقل دریایی، بستر لازم برای جابجایی کالا، انرژی و مسافر در سطح ملی و بین‌المللی را فراهم می‌آورد. توسعه بنادر و تجهیز آنها به امکانات مدرن، در کنار ارتقای خدمات کشتیرانی و دریانوردی، موجب شده است ایران بتواند سهم بیشتری از تجارت جهانی و ترانزیت منطقه‌ای را به خود اختصاص دهد. 

از سوی دیگر، سازمان بنادر و دریانوردی با تکیه بر اقتصاد دریامحور تلاش دارد تا فعالیت‌های مرتبط با دریا مانند حمل‌ونقل، صید و آبزی‌پروری، گردشگری دریایی و صنایع وابسته را به موتور محرک توسعه اقتصادی کشور تبدیل کند. این رویکرد نه‌تنها در تنوع‌بخشی به منابع درآمدی و کاهش وابستگی به نفت نقش دارد، بلکه با ایجاد اشتغال پایدار، تقویت مناطق ساحلی و افزایش حضور ایران در شبکه‌های تجارت جهانی، جایگاه کشور را در اقتصاد دریایی بین‌الملل ارتقا می‌دهد.

تعاملات و اسناد بین‌المللی و اجرای کنوانسیون کار دریایی 

تعاملات و اسناد بین‌المللی و اجرای کنوانسیون کار دریایی یکی از مهم‌ترین بخش‌های مأموریت سازمان بنادر و دریانوردی است که به‌طور مستقیم با جایگاه ایران در جامعه جهانی دریانوردی ارتباط دارد. این سازمان به‌عنوان مرجع ملی دریایی، وظیفه دارد اسناد، توافق‌نامه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی دریایی را که توسط نهاد‌هایی همچون سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) و سازمان بین‌المللی کار (ILO) تصویب می‌شوند، پیگیری و در داخل کشور اجرایی کند. یکی از اساسی‌ترین این اسناد، کنوانسیون کار دریایی (MLC ۲۰۰۶) است که به منشور حقوق دریانوردان شهرت دارد.

سازمان بنادر و دریانوردی با اجرای این کنوانسیون، تلاش می‌کند شرایط کاری دریانوردان شامل ایمنی شغلی، ساعات کار و استراحت، بیمه، حقوق عادلانه، بهداشت و درمان و استاندارد‌های رفاهی در کشتی‌ها را ارتقا دهد. این اقدام علاوه بر صیانت از حقوق دریانوردان ایرانی و خارجی، باعث افزایش اعتبار ناوگان دریایی کشور در سطح بین‌المللی و جلوگیری از اعمال محدودیت‌ها یا تحریم‌های دریایی می‌شود. همچنین از طریق تعامل فعال با سازمان‌های بین‌المللی، حضور در اجلاس‌ها و تبادل تجربیات با سایر کشورها، ایران می‌تواند جایگاه خود را در عرصه دریانوردی جهانی تقویت کرده و سهم بیشتری در تجارت بین‌المللی به دست آورد.

استعلام سوء پیشینه‌ها توسط سازمان بنادر و دریانوردی

استعلام سوءپیشینه‌ها توسط سازمان بنادر و دریانوردی یکی از اقدامات کلیدی این سازمان در راستای ارتقای ایمنی دریانوردی و صیانت از منافع ملی است. بر اساس ضوابط و مقررات بین‌المللی و ملی، تمامی افرادی که قصد فعالیت در حوزه‌های مرتبط با بنادر و دریانوردی را دارند، اعم از دریانوردان، کارکنان کشتی‌ها، نیرو‌های شاغل در بنادر و حتی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های پیمانکار باید از نظر سوابق کیفری و امنیتی بررسی شوند. این فرایند با همکاری مراجع قضایی و انتظامی کشور انجام می‌شود و هدف آن جلوگیری از ورود افراد دارای سوءپیشینه یا سوابق مخاطره‌آمیز به بخش‌های حساس و استراتژیک دریایی است.

این اقدام علاوه بر ایجاد امنیت شغلی و جانی برای دریانوردان و مسافران، به رعایت الزامات کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند ISPS Code (کد امنیتی کشتی‌ها و تأسیسات بندری) نیز کمک می‌کند. استعلام سوءپیشینه در عمل به‌عنوان یک ابزار نظارتی مؤثر عمل کرده و باعث می‌شود سازمان بنادر و دریانوردی بتواند اعتماد بین‌المللی به ناوگان و بنادر ایران را تقویت کرده و هم‌زمان سطح ایمنی، سلامت و کارآمدی فعالیت‌های دریایی کشور را افزایش دهد.