اقتصاد24- جهش به معنای افزایش تولیدات است. سال 1400 شمسی یعنی یک سال و نیم دیگر، تولید محصولات پتروشیمی ایران از 65 میلیون تن کنونی به بیش از 100 میلیون تن در آن سال برسد. اما در این افزایش 35 میلیون تنی کدام محصولات به تولیدات ایران افزوده خواهد شد و چه تغییری در درآمدهای ارزی کشور از این صنعت رقم خواهد خورد؟
تولید 6 محصول پایین دستی
بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار است که در سال 1398 سه طرح، سال 1399 نیز 15 طرح و 1400 هم دو طرح به بهره‌برداری برسد. در میان، تولیدات این 20 طرح، 6 محصول پایین دستی و با ارزش افزوده بالاتر دیده می‌شود که برخی از آنها را برای نخستین بار است که ایران تولید می‌کند. بخشی هم صادراتی است و برای کشور ارزآوری خواهد شد. مفهوم آن رهایی از خام فروشی است. برای درک اهمیت توسعه صنایع پایین دستی کافی است که دو رقم را با هم مقایسه کنیم. متوسط ارزش هر تن محصول پتروشیمی در کشور ما حدود 650 دلار است، اما در دنیا که به سمت توسعه پایین دستی حرکت کرده‌اند، این رقم به 1000 دلار به ازای هر تن می‌رسد.
بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: «جهش دوم در صنعت پتروشیمی مصداق رونق تولید است. موضوع توسعه این پروژه‌ها برای دولت بسیار مهم است و به‌صورت منظم پیگیری می‌شود؛ تا در زمانبندی تعیین شده، به بهره‌برداری برسد و خام فروشی کم شود.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد که از 20 طرحی که شمارش معکوس برای بهره‌برداری آنها تا سال 1400 آغاز شده، 4 طرح میان دستی، 12 طرح بالا دستی و 5 طرح تأمین خوراک نیز به صنعت پتروشیمی ایران اضافه خواهد شد که برخی از آنها مقدمه ساز جهش سوم پتروشیمی هستند.
جهش سوم در راه است
معاون وزیر نفت درباره جهش سوم پتروشیمی توضیح می‌دهد: «در بخش توسعه 105 پروژه تعریف شده که از این تعداد 70 طرح در دست اجراست. از 70 پروژه در دست اجرا حدود 41 پروژه پیشرفت مستمر دارند و 20 طرح از آنها در سال 1400 به بهره‌برداری خواهند رسید. با عملیاتی شدن 70 طرح موجود در 1404 جهش سوم نیز رقم خواهد خورد و به بیش از 130 میلیون تن ظرفیت تولید می‌رسد که دو برابر ظرفیت کنونی خواهد شد و این جهش بسیار مهمی در صنعت پتروشمی کشور محسوب می‌شود.
40 درصد رشد درآمدهای صادراتی
سال 1400 ظرفیت تولید پتروشیمی 50 درصد بیشتر از امروز خواهد بود. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خصوص محصول نهایی قابل فروش از این ظرفیت‌های ایجاد شده، می‌گوید: «محصول نهایی قابل فروش ایران در این سال به 53میلیون تن می‌رسد. درحالی که اکنون 31 میلیون تن است. یعنی حدود 70 درصد رشد خواهد کرد.»
آمارها نشان می‌دهد در سال 1400 درآمد صنعت پتروشیمی نیز از 17 میلیارد دلار به 25 میلیارد دلار می‌رسد. به گفته محمدی از این 25 میلیارد دلار، تقریباً 17 میلیارد دلار درآمد ارزی حاصل از صادرات خواهد بود که بیش از 40 درصد بیشتر از درآمدهای فعلی صنعت از محل صادرات است. در حال حاضر پتروشیمی سالانه 12 میلیارد دلار برای ایران ارزآوری دارد که از صادرات22.5 میلیون تن محصول به دست می‌آید.
17 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای 1400
آمارهای به‌دست آمده از طرح‌های در حال توسعه پتروشیمی برای 1400 نشان می‌دهد که 16 میلیارد و 818 میلیون دلار برای این 20 طرح سرمایه‌گذاری در جریان است. بخشی از آنها از محل فاینانس‌های خارجی (تأمین مالی) و بخشی هم از محل صندوق توسعه ملی انجام می‌گیرد.
در این باره معاون وزیر نفت می‌گوید: «حدود 6 میلیارد دلار از منابع خارجی برای پروژه‌ها استفاده شده و تقریباً 5/7 میلیارد دلار هم از منابع مالی صندوق توسعه ملی است.»
تمام ظرفیت پتروشیمی به مدار تولید می‌آید
1400 دومین نقطه عطف در تاریخ پتروشیمی است. سالی که صنعت پتروشیمی به برنامه ششم توسعه می‌رسد و هدف تولید 100 میلیون تن در سال محقق خواهد شد. اما موضوع مهم دیگر بحث تأمین خوراک است. مجتمع‌های پتروشیمی با 92 درصد ظرفیت اسمی در حال تولید هستند، اما در این سال با طرح‌های تأمین خوراکی که به بهره‌برداری می‌رسد، بهره‌برداری از ظرفیت اسمی مجتمع‌های پتروشیمی تقریباً کامل می‌شود.
در این باره محمدی توضیح می‌دهد: «6 طرح تأمین خوراک در دست اجراست که با بهره‌برداری از 4 طرح آن بیش از 10 میلیون تن خوراک جدید تأمین خواهد شد. طرح تأمین خوراک شامل 3 طرح NGL3100، NGL3200 و خارکNGL و 3 طرح تولید خوراک شامل پالایش گازی بید بلند دو خلیج فارس، پتروپالایش کنگان و پارسیان سپهر است.»
توسعه دیرهنگام
با احتساب تولید ۴۱ میلیون تنی پتروشیمی در سال 1391 می‌توان گفت که دولت یازدهم و دوازدهم نقش مهمی در افزایش تولیدات پتروشیمی و رهایی از خام فروشی داشته‌اند اما این کافی نیست. ایران در حوزه مخازن گاز رتبه اول دنیا و حوزه مخازن نفت رتبه ۴ دنیا را دارد و باید در صنعت پتروشیمی جلوتر از بسیاری از کشورهای دنیا قرار می‌گرفت.
اما آمارها نشان می‌دهد، ارزش کل محصولات پتروشیمی جهان به 3 هزار و 800 میلیارد دلار می‌رسد و سهم ایران تنها 6 دهم از این ارزش است. راهی طولانی در پیش روی کشور ما قرار دارد و باید در بازاری رقابت کنیم که بیش از 40 درصد آن فقط در اختیار چین قرار دارد.
کارشناسان معتقدند که توسعه هاب خزر، هاب پارسیان در شرق عسلویه، هاب فاز 2 ماهشهر از جمله اقداماتی است که در صورت اجرا، می‌تواند در زمینه توسعه صنایع پتروشیمی راهگشا باشد. دولت هم این موضوع را در دستور کار قرار داده است، اما نباید از دستیابی به تکنولوژی‌های روز دنیا که بزرگترین مانع در سال‌های اخیر بوده نیز غافل شد. اگر دنیا به‌دنبال محروم کردن ایران از تکنولوژی‌ها و کاتالیست‌های مورد نیاز است، ایران باید راهی برای به دست آوردن آنها طراحی کند.
منبع: روزنامه ایران