دو رئیس جمهور یکی در سایه و یکی در روشنایی/ خیز دلواپسان و تحرکات تیم سعید جلیلی برای انتخابات ۱۴۰۷

اقتصاد۲۴- وقتی دانشجویان دانشگاه تهران در آذرماه سال ۱۴۰۱ درباره علت غیبت سعید جلیلی در کابینه از ابراهیم رئیسی سؤال پرسیدند، او پاسخ داد: «من خودم شخصاً چند مسئولیت را به ایشان پیشنهاد دادم و ایشان نپذیرفتند. البته الان ایشان در سایه قرار دارند و به دولت کمک می‌کنند.» تأکید رئیس‌جمهور فقید بر «فقط از سایه» همان «دولت در سایه»‌ای بود که جلیلی بعد از شکست انتخاباتی‌اش از حسن روحانی تشکیل داد؛ دولتی در سایه با حضور سیاسیون تندرو و فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق.

حال ۱۲ سال از تشکیل دولت در سایه سعید جلیلی گذشته است؛ ۱۲ سالی که او برای رسیدن به صندلی پاستور تلاش کرده، اما هر بار که انتخابات برگزار شد، دست او هم از صندلی ریاست‌جمهوری کوتاه‌تر شد. گاهی مجبور به استعفا از انتخابات ریاست‌جمهوری در دقیقه ۹۰ (همانند خردادماه ۱۴۰۰) شد و گاهی هم شرایط را مساعد حضور در انتخابات (اردیبهشت ماه ۱۳۹۶) ندید. اما بعد از ۱۲ سال جلیلی تصمیم دیگری گرفته است؛ او که سال‌ها در پشت پرده قرار گرفته بود، این روز‌ها و بعد از شکست در انتخابات تیرماه ۱۴۰۳ از سایه بیرون آمد و تمام تلاش خود را برای رقابت با دولت مستقر به کار بسته است.

سعید جلیلی چطور خودش را رئیس‌جمهور می دانست؟

هرچند که سعید جلیلی به قرار سه‌شنبه‌های هر هفته به تالار سوره می‌رود یا هر از گاهی به روستا‌ها و دانشگاه‌هایی می‌رود و سخنرانی کرده و انتقاداتش را علیه دولت روحانی و دولت چهاردهم ابراز می‌کند، اما این روز‌ها به شکل ویژه‌تری فعالیت‌های سیاسی خود را از سر گرفته است. تقریباً هر دو روز یک‌بار، نه تنها اظهاراتی با مضامین تکراری، چون تأکید بر رشد ۸ درصدی اقتصادی و برنامه هفتم توسعه، حمله اسرائیل به فرماندهان نظامی و بازگشت تحریم‌ها بعد از خروج آمریکا از برجام مطرح می‌شود، بلکه آنچه سبب شده است این روز‌ها سعید جلیلی از چهره همیشه آرامی که از خود نشان می‌داد فاصله بگیرد، نه اظهارات تند و تیزش علیه حسن روحانی و دعوت او به مناظره بود و نه جلسات مکررش با طرفدارانش برای سخنرانی علیه دولت.

بیشتر بخوانید:آن‌ها که از پزشکیان می‌خواهند استعفا بدهد دنبال براندازی هستند

در واقع، آنچه این روز‌ها سعید جلیلی را متفاوت از هر زمان دیگری کرده، برداشت عمومی و تحلیل برخی کارشناسان است که او خود را رئیس‌جمهور می‌داند و به نظر می‌رسد برخلاف گفته‌هایش، مشروعیتی برای دولت مستقر مسعود پزشکیان قائل نیست. خاصه آنکه او در اولین واکنش خود پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، دولت چهاردهم را دولت رقیب خود خواند. گویی ۱۲ سال تلاش و، به تعبیر خودش، «زنبیل گذاشتن» برای رسیدن به صندلی پاستور از یک سو و ۱۳ میلیون رأی کسب شده از سوی اصولگرایان و حامیان ابراهیم رئیسی در تیرماه ۱۴۰۴، جلیلی را به این باور رسانده است که برای رسیدن به مقصود باید خود را آماده رقابت کند و به میدان سیاست قدم بگذارد.

از سوی دیگر، اقدام اخیر تیم رسانه‌ای او نیز جنجال‌برانگیز بوده است. به بیان دیگر، تیم رسانه‌ای سعید جلیلی در اقدامی عجیب برای طراحی پوستر تبلیغ سخنرانی‌اش، نه‌تنها از شمایل تصاویر نشست خبری حسن روحانی در زمان ریاست‌جمهوری استفاده کرد، بلکه حتی او را به نوعی رئیس‌جمهور خواند. هرچند که این اقدام در نوع خود تعجب‌برانگیز است، اما کاری مسبوق به سابقه است؛ او در اولین پوستر انتخاباتی‌اش در خرداد ۱۴۰۳، خود را «سعید جمهور» نامید؛ در حالی که پیش از آن عنوان «شهید جمهور» برای ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید، به کار برده می‌شد.

شکست تلخ سعید جلیلی در تیرماه ۱۴۰۳

تیرماه ۱۴۰۳، شکست تلخی را بر پرونده سعید جلیلی گذاشت؛ شکستی که آن‌چنان دلواپسان را در بهت قرار داد که حتی انگشت اتهام خود را به سوی آرای مردم گرفتند و تلاش کردند تا با حمله به رأی‌دهندگان در استان‌هایی، چون آذربایجان شرقی، اردبیل، کردستان و آذربایجان غربی و قومیتی خواندن آنها، علیه آرای رئیس جدید قوه مجریه شائبه سازی کنند. تلاشی که از سوی امیرحسین ثابتی، مشاور ارشد سعید جلیلی و نماینده تهران در مجلس دوازدهم آغاز شد؛ او در یادداشتی نوشت: «با انتشار آمار رأی‌های جلیلی و پزشکیان به تفکیک هر استان، نتیجه جالبی به دست آمد. اینکه طرفین تقریباً به صورت برابر فاتح استان‌ها شده‌اند (در ۱۶ استان پزشکیان رأی اول را آورده و در ۱۵ استان جلیلی)، اما به خاطر رأی قومیتی پررنگ در ۴ استان اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان، پزشکیان توانست با فاصله کمتر از ۳ میلیون رأی رئیس‌جمهور شود.»

هرچند که این تلاش برای شائبه سازی و اختلاف‌افکندن میان پزشکیان و سبد رأی او به درِ بسته خورد و حتی رسانه‌های اصولگرا هم به انتقاد از این نماینده مجلس پرداختند. اما یاران جلیلی گاهی پا را فراتر گذاشتند و گفتند: «مردم بی‌دقت افرادی را برای مجلس یا ریاست‌جمهوری یا شورا‌ها انتخاب می‌کنند.».

اما عصبانیت جلیلی و حامیانش از پزشکیان آن‌قدر شدید بود که در یک سال گذشته بار‌ها به سیاست‌های اتخاذی دولت —، چون عدم ابلاغ قانون عفاف و حجاب و تلاش برای رفع فیلترینگ — معترض شدند و نیروهایشان را به خیابان آوردند. این در حالی است که با طرح شایعه استعفای پزشکیان و طرح عدم کفایت سیاسی او در مجلس دوازدهم، تلاش کردند تا نشان دهند رئیس‌جمهور برنامه‌ای برای اداره کشور ندارد و به‌راحتی می‌تواند کنار رود. این در حالی است که دولت مستقر چندین بار مورد حمایت مقام معظم رهبری قرار گرفته است. همچنین، در صورتی که مجلس حکم به برکناری پزشکیان دهد، نیاز به تأیید رهبر انقلاب هم دارد که مواضع ایشان نشان از آن دارد که رهبری مخالف چنین اقداماتی هستند.

مسعود یا سعید؛ دو رئیس جمهور در یک اقلیم

اگرچه پروژه دلواپسان برای کنار گذاشتن مسعود پزشکیان از مسند ریاست‌جمهوری تاکنون به درِ بسته خورده است، اما در پی نفوذ و حضور تندرو‌ها و مخالفان دولت در نهاد‌های حاکمیتی، چون شورای‌عالی فضای مجازی، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، مجلس و... بی‌شک به سدی محکم در مقابل پزشکیان تبدیل شده‌اند و تلاش دارند تا چالش‌ها و هزینه‌های زیادی را در برابر او ایجاد کنند. آنان با ایجاد فشارهایی، چون مقابله با برداشته‌شدن فیلترینگ و حذف برخی از چهره‌ها و حلقه اولیه حامیان پزشکیان، چون عبدالناصر همتی و محمدجواد ظریف، از دولت، می‌خواهند چهره‌ای بی‌برنامه و ضعیف از دولت نشان دهند. برنامه‌ای که می‌تواند به تندرو‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۷ کمک کرده و پزشکیان را به یک رئیس‌جمهور تک‌دوره‌ای تبدیل کند.

اما تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۷، مسعود پزشکیان با حکم و رأی مردم، رئیس‌جمهور این کشور است و به قول سعدی در گلستان، باب اول، در سیرت پادشاهان: «ده درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی نگنجند.»