سجاد خداکرمی ، اقتصاد 24- روزها و هفته‌ها است که عراق همسایه غربی کشورمان با ناآرامی‌های سیاسی گسترده روبرو شده و در پی آن اقتصاد این کشور نیز دچار تلاطم شده است، تلاطم‌هایی که دامن تجارت میان ایران و عراق را نیز گرفته و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد در پی این ناآرامی‌ها صادرات از مقصد ایران به عراق در برخی حوزه‌ها با چالش روبرو شده است. برای بررسی تأثیر وضعیت صادراتی ایران به عراق در پی وقایع سیاسی و تظاهرات‌های مردمی در این کشور با سید حمید حسینی، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق به گفتگو نشستیم.
این عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با اقتصاد24 از کاهش 30 درصدی صادرات ایران به عراق در پی ناآرامی‌های سیاسی این کشور خبر می‌دهد اما در کنار آن از افزایش صادرات برق و گاز و رونق صادرات با اقلیم کردستان عراق می‌گوید که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
*در پی تحولات سیاسی هفته‌های اخیر در عراق و تظاهرات‌های مردمی گسترده در این کشور، وضعیت صادرات ایران به عراق در چه شرایطی قرار گرفته است؟
- با توجه به اتفاقات سیاسی که در کشور عراق در جریان است و تظاهرات‌ها در این کشور که در پی خود منجر به ایجاد جو ناامن در این کشور شده، قطعاً صادرات کشورمان به عراق دچار مشکل شده است. در حال حاضر وضعیت به‌گونه‌ای است که در بعضی از مرزها همچون مرز چذابه و مرز مهران کامیون‌های عراقی حاضر نیستند به مرز بیایند و کالای صادراتی ایران را حمل کنند و به‌طور جدی در این دو مرز با مشکل مواجه هستیم.
البته این وضعیت در حالی است که صادرات ما از کردستان عراق همچنان ادامه دارد و چندی است که صادرات از مرز خسروی افزایش هم پیداکرده است. هرچند که این وضعیت منحصراً مربوط به منطقه کردستان عراق نمی‌شود و کماکان جریان صادراتی کشورمان به عراق از مرز شلمچه در جریان است.
در دیگر سو بندر ام‌القصر که مهم‌ترین بندر وارداتی کشور عراق است در پی تحولات اخیر دچار مشکل شده و تظاهرکنندگان در این بندر راه ورود و خروج کالاها را مسدود کرده‌اند و عملاً کالایی امکان بارگیری از این بندر به بازارهای داخلی عراق را ندارد. این موضوع با توجه به اینکه عراق مسیر بندری دیگری همچون بندر ام‌القصر ندارد و زمانی که این بندر دچار اختلال می‌شود مرز صفوان کویت نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد، قاعدتاً فرصتی برای بازرگانان ایرانی ایجاد می‌کند که بتوانند از مرزهایی که روابط کماکان برقرار است استفاده کرده و تا جایی که در توان است صادرات را ادامه دهند.
آخرینم تحولات مربوط به صادرات ایران به عراق
* در این شرایط آنچه که به زبان آمار در ارتباط با تحولات مربوط به صادرات ایران به عراق می‌توان بیان کرد چگونه است؟
رقم عمده‌ای از صادرات ایران به عراق در سال جاری که بیش از 30 درصد صادرات ما به این کشور را شامل می‌شود صادرات برق و گاز است، که وقایع اخیر در این کشور دراین‌ارتباط هیچ مشکلی ایجاد نکرده است. البته چشم‌انداز این است که صادرات گاز ما به عراق افزایش هم پیدا خواهد کرد. برای تأمین گاز نیروگاه نجف، خط لوله‌ای مابین بصره و نجف کشیده شده است و در هفته‌های آتی این خط لوله افتتاح خواهد شد و با این مسئله درخواست خرید گاز عراق از کشورمان نیز افزایش خواهد یافت.
هرچند که این‌همه در شرایطی است که در سوی دیگر می‌توان گفت با وقایع اخیر در عراق بیش از 30 درصد صادرات کشورمان به عراق نیز دچار افت شده است. می‌توان امید داشت که با صادرات انرژی اعم از برق و گاز و همچنین رونق تجارت با اقلیم کردستان آن وجه از صادرات ایران به عراق که به سبب وقایع اخیر دچار آسیب شده است تا حدودی جبران شود. هرچند که این امید بر پایه وضعیت حال حاضر است و در بلندمدت همه‌چیز بستگی به روند تحولات در این کشور و اینکه عراق چه زمان روی آرامش ببیند دارد.
* بنا بر آنچه گفتید صادرات ایران به عراق از مرز اقلیم کردستان این کشور پابرجا است، آیا می‌توان به گسترش بازار صادراتی کشورمان به اقلیم در این شرایط امیدوار بود؟
- حتماً همین‌طور است و تلاش‌ها هم دراین‌ارتباط در جریان است. اساساً یکی از موضوعات مهمی که می‌تواند منتهی به افزایش صادرات ما به عراق شود از دروازه اقلیم کردستان است. این در شرایطی است که تحریم کالاهای ترکیه‌ای در اقلیم کردستان عراق که به سبب درگیری ارتش ترکیه با کردهای شمال سوریه و همچنین حمله به برخی نقاط در شمال عراق و در خاک اقلیم کردستان شکل‌گرفته، منتهی به ایجاد کمپین‌های زیادی به‌منظور عدم استفاده از کالاهای ترک و تحریم‌های جدی مردمی در برابر کالاهای این کشور در کردستان عراق شده است و این موضوع سبب شده که اشتیاق و علاقه به خرید کالای ایرانی در اقلیم به‌شدت افزایش پیدا کند، موضوعی که برای گسترش بازار صادراتی به عراق فرصت بسیار خوبی فراهم کرده است و در کنار دیگر عوامل می‌تواند منتهی به افزایش هرچه بیشتر صادرات ایران به عراق از دروازه اقلیم کردستان این کشور شود.
رقم صادرات ایران به عراق
* در حال حاضر آخرین رقم صادرات ایران به عراق چه میزان است؟
- رقم صادرات کالایی ایران به عراق در 6 ماهه اول امسال 4 میلیارد و 660 میلیون دلار بود، اما آمار 7 ماهه هنوز به‌دست نیامده است.
* اگر بخواهیم وضعیت تجارت با عراق را با عینک بدبینی ببینیم، صادرات ایران به عراق چه سمت و سویی خواهد گرفت؟
- اگر بخواهیم نسبت به وقایع جاری عراق در امر صادراتمان به این کشور بدبین باشیم و وضعیت به‌گونه‌ای پیش برود که مرزهای دیگر این کشور نخواهد به‌زودی روی آرامش ببیند مجبور هستیم بیشترین تکیه‌مان را به اقلیم کردستان عراق و مرزهای این منطقه داشته باشیم. از دیگر سو در حوزه‌هایی همچون گاز و برق که عراق به‌شدت بدان نیازمند است نیز مسیر صادرات حتی در شرایط بدبینانه پیش‌بینی می‌شود که ادامه داشته باشد.
البته به سبب ناامنی در عراق تبادلات تجاری این کشور با تمام دنیا و نه‌تنها با ایران دچار مشکل خواهد شد چون روند توسعه و آبادانی این کشور دچار اختلال می‌شود و باید امیدوار باشیم ضمن اینکه مردم عراق به حقوقشان می‌رسند وضعیت این کشور از این وضعیت نابسامان و بلاتکلیفی خارج شود و سروسامان بگیرد.
* جدای از گاز و برق آیا در دیگر محصولاتی که به عراق صادر می‌کنیم همچون سیمان که حجم قابل‌توجهی از صادرات ما به عراق را شامل می‌شود، رقبایی داریم که بتوانند جای ایران در صادرات این محصولات به عراق را بگیرند؟ و آیا کشورمان این امکان را دارد از اهرم فشار مزیت‌های صادراتی به عراق برای از دست ندادن چشمگیر بازار این کشور بهره‌مند شود؟
- مزیت‌های کالاهای ایرانی به عراق چشمگیر است و مسلماً در برخی کالاها اگر جایگزینی باشد برای عراق اقتصادی نیست. به‌طور مثال در مواردی چون محصولات کشاورزی، مواد غذایی و لوازم ساختمانی قطعاً رقبای ما هیچ‌کدام قدرت رقابت با ما را ندارند و به‌طور نمونه دو موضوع نزدیکی ما به این کشور و کرایه حمل ارزان به عراق، ما مزیت قابل‌توجهی داریم، ولی در مابقی اقلام قطعاً رقبایی از اردن، کویت و حتی ترکیه هستند که می‌توانند تأمین‌کننده کالا برای عراقی‌ها باشند.
* برخی عراق را دریچه‌ای برای دور زدن بخشی از تحریم‌های تحمیل‌شده به ایران می‌دانند، آیا تحولات سیاسی عراق این دریچه را به خطر می‌اندازد؟
- واقعیت این است که ما عملاً نتوانستیم خیلی از فضای عراق برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کنیم و تنها توانسته‌ایم بازارمان را در این کشور حفظ کنیم. ما در عراق به دلیل نداشتن قوانین لازم برای ترانزیت صدور مجدد در این کشور عملاً در موضع دور زدن تحریم‌ها دچار مشکل شدیم و نتوانستیم به آن صورت که باید استفاده جدی از این کشور بکنیم و بعید است با این وضعیت بتوانیم خیلی از عراق به‌عنوان مسیری برای دور زدن تحریم‌ها بهره ببریم.