اقتصاد24 - حرکت و پویایی واحدهای صنعتی بزرگ فولاد در هرمزگان نشان می‌دهد که دولت اجازه نداده چرخ این واحدها در شرایط سخت اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه امریکا از حرکت بازبماند و رونق تولید بر آنان حکمفرما است.
تیرماه امسال تفاهمنامه توسعه و افزایش ظرفیت تولید فولاد تا سقف سالانه 10 میلیون تن در منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس در استان هرمزگان با مشارکت بخش خصوصی به امضا رسید.
با امضای تفاهمنامه همکاری و ایجاد کنسرسیوم توسعه بین ایمیدرو، شرکت ملی فولاد ایران با گل گهر و شرکت‌های فولادی مستقر در منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس زمینه لازم برای توسعه و افزایش سالانه 10 میلیون تن فولاد در این منطقه فراهم شد.
هم اکنون چهار شرکت بزرگ تولیدکننده فولاد شامل شرکت فولاد جنوب، مجتمع فولاد هرمزگان، مجتمع فولاد کاوه جنوب کیش و شرکت صبا فولاد خلیج‌فارس با ظرفیت هشت میلیون تن در منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس فعالیت دارند.
معافیت‌های گمرکی، مجاورت با آبهای بین‌المللی خلیج‌فارس، اسکله اختصاصی منطقه با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه 12میلیون تن مواد فله معدنی، دسترسی آسان به بندر شهید رجایی با فاصله کمتر از 5 کیلومتر، راه آهن، فرودگاه بین‌المللی بندرعباس، خط لوله گاز، نیروگاه برق، وجودآب شیرین کن برای استحصال آب دریا، نزدیکی و همجواری با صنایع همگون و مولد انرژی از جمله مزیتهای عمومی استقرار در این مناطق است.
هرمزگان، استانی فولادی
استان هرمزگان در جنوب ایران به عنوان قطب اقتصادی ایران بواسطه نزدیکی به دریا و دسترسی به آبهای بین‌المللی و همسایگی به سه کشور حوزه خلیج‌فارس، از مزیتهای راهبردی این منطقه برای اجرای طرح‌های توسعه تولید فولاد است.
هرمزگان از نظر زمین شناختی در حوزه برخورداری از معادن و کانی‌ها به طور طبیعی استانی پرظرفیت و مستعد به شمار می‌رود که تاکنون آنگونه که باید و شاید بخش‌های مربوطه نتوانسته‌اند با شکوفایی و بهره‌برداری بهینه از این ظرفیت، ثروت آفرینی کنند.
کرومیت، آهن و منگنز کانی‌های فلزی و سنگ گچ، سنگ آهن، سنگ نمک، سنگ های تزیینی و مصالح ساختمانی به عنوان کانی های غیرفلزی از مهم‌ترین مواد معدنی شناسایی شده در استان هرمزگان هستند.
فولادی‌ها در هرمزگان با وجود فراهم بودن شرایط طبیعی برای توسعه این صنعت، فعالیت خود را سه دهه بعد از انقلاب شروع کردند و به نوعی موتور قطار توسعه فولاد در هرمزگان در مقایسه با برخی استان‌های برخوردار کشور دیر به حرکت درآمده است.
اما با این وجود در یک دهه اخیر به ویژه در سال‌های اخیر فعالیت دولت تدبیر و امید طرح‌های خوبی در جهت توسعه صنعت فولاد در هرمزگان به اجرا درآمده و هم اکنون طرح‌های توسعه تولید فولاد در این استان برای رسیدن به چشم‌انداز 10 میلیون تن تولید در این حوزه در دست انجام است و سوت طلایی برای تحقق این مهم به صدا درآمده است.
بهره‌برداری ازبزرگ‌ترین معدن سنگ آهن هرمزگان
همانطور که می‌دانید برای تحقق اهداف پیش‌بینی شده در حوزه صنعت فولاد، باید سنگ آهن مورد نیاز تامین شود و استان هرمزگان ازاین حیث هم یکی از نادرترین استانها بوده که توانسته مواد اولیه سنگ آهن درخود داشته باشد.
در سند چشم‌انداز 1404، ظرفیت فولاد کشور 55 میلیون تن پیش‌بینی شده که مهم‌ترین نکته آن تامین سالیانه 164 میلیون تن سنگ آهن است اما اکنون در این بخش رقمی در حدود 50 میلیون تن ظرفیت وجود دارد.
البته این نکته هم باید توجه شود که چنانچه در آینده معادن سنگ آهن جدیدی کشف نشود، بعد از افق 1404 یعنی در 10 تا 15 سال آینده با کمبود منابع سنگ آهن روبه‌رو می‌شویم و ناگزیر از واردات خواهیم شد.
براساس آنچه گفته شد، تامین سنگ آهن یکی از مهم‌ترین ملزومات در حوزه فولاد است که مردادماه امسال بزرگترین معدن سنگ آهن هرمزگان (سنگ آهن رضوان) به بهره‌برداری رسیدو استان ازاین نظر هم خودکفا شد.
سنگ آهن نوعی سنگ معدنی حاوی رگه‌های آهن است که با فرآیند ذوب و احیا، آهن آن جدا می‌شود، سنگ آهن یکی از فراوان‌ترین عناصر فلزی موجود در زمین است که اکسید آن حدود 5 درصد از پوسته‌ی زمین را شامل می‌شود.
کانی‌های معدنی رایج سنگ آهن شامل هماتیت با 70 درصد آهن و مگنتیت با 72 درصد آهن می‌باشد و میانگین عیار آن در یک کانی آهن حدود 60 تا 65 درصد است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت هرمزگان در این زمینه گفت: میزان سرمایه‌گذاری هزینه شده در معدن سنگ آهن رضوان که در 70کیلومتری شمال بندرعباس واقع شده، افزون بر 810 میلیارد ریال است که برای 39 نفر به طور مستقیم اشتغال ایجاد کرده است.
خلیل قاسمی افزود: با عملیات پی جویی میزان ذخیره معدن سنگ آهن رضوان از 2.5میلیون تن به 20 میلیون تن افزایش پیدا کرده و موجب شده تا به‌عنوان بزرگترین معدن سنگ آهن در استان هرمزگان شناخته شود.
قاسمی ادامه داد: با وجود تحریم‌های بین‌المللی وشرایط اقتصادی کشور، معدن سنگ آهن رضوان بندرعباس یکی از مهم‌ترین معادن تامین کننده‌ی سنگ آهن هرمزگان به شمار می‌رود.
وی تصریح کرد: شرکت پدیده کاوش ایرانیان در راستای تکمیل زنجیره فولادهرمزگان و رسیدن به 10 میلیون تن اقدام به احداث کنسانتره آهن در جوار معدن سنگ آهن رضوان کرده است.
آغاز عملیات بزرگترین کارخانه کنسانتره هماتیتی کشور
همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در کشور تامین منابع اصلی تولید فولاد به ویژه مواد اولیه‌ای همچون سنگ آهن و کنسانتره آهن بوده است که پس از سال‌ها این نیاز اساسی مردادماه امسال با راه‌اندازی بزرگترین کارخانه کنسانتره سنگ آهن هماتیتی در روستای رضوان استان هرمزگان تا حدودی برطرف شده است.
فرآوری و تولید یک میلیون تن کنسانتره آهن با عیار 62 و 65 درصد، تامین خوراک کارخانه‌های گندله‌سازی مادکوش هرمزگان و تولید محصولات صادرات محور از شاخص‌های مهم کارخانه کنسانتره سنگ آهن هماتیتی معدن رضوان است.
استاندار هرمزگان در آیین آغاز به کار این طرح بزرگ گفت: 8 میلیون یورو سرمایه‌گذاری ارزی و هزار و 500 میلیارد ریال سرمایه ریالی برای احداث این کارخانه بزرگ اختصاص یافته است.
فریدون همتی بیان کرد: کارخانه تولید کنسانتره سنگ آهن هماتیتی شرکت پدیده کاوش ایرانیان رضوان بندرعباس دارای ظرفیت ورودی 2 میلیون تن سنگ آهن خام و خروجی محصول یک میلیون تن با عیار آهن 62 و 65 درصد است.
همتی ادامه داد: یکی از اقدام‌های مهم کارخانه یادشده، انشعاب آب و آغاز عملیات احداث خط لوله انتقال آب به طول 9 و نیم کیلومتر با ظرفیت یک میلیون مترمکعب درسال بود که با هزینه 110میلیارد ریال انجام شد.
همتی بیان کرد: با بهره‌برداری کامل از این کارخانه زمینه اشتغال مستقیم 430 نفر فراهم می‌شود و طول دوره احداث کارخانه کنسانتره هماتیتی به همراه باطله برداری و آماده‌سازی معدن سنگ آهن رضوان 18 ماه طول می‌کشد.
بهره‌برداری ازمرحله دوم فولاد کاوه کیش سال آینده
همانطور که در این گزارش عنوان شد، صنعت فولاد در هرمزگان روی مدار توسعه است و در آینده‌ای نزدیک شاهد بهره‌برداری از طرح‌های مهمی در این بخش از جمله فاز دوم شرکت فولاد کاوه جنوب کیش خواهیم بود.
شرکت فولاد کاوه جنوب کیش یکی از بزرگترین سرمایه گذاری‌های بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی در حوزه صنایع مادر است که از سال 1391 در زمینی به مساحت 170 هکتار در منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس (بندرعباس) وارد فاز اجرایی شده است.
مهرماه سال 95 با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری بهره‌برداری رسمی از مرحله نخست پروژه فولادسازی شرکت کاوه جنوب کیش با ظرفیت تولید سالانه یک میلیون و 200 هزار تن فولاد در بندرعباس آغاز شد.
این شرکت در منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس با هدف تولید 5/5 میلیون تن فولاد با رویکرد تکمیل زنجیره کامل تولید فولاد تعریف شده که از نظر موقعیت مکانی نیز دارای مزیتهای متعددی برای رقابت در بازار است.
بنیاد مستضعفان در سال 1391 شرکت فولاد کاوه جنوب کیش را به منظور ایجاد رقابت در جمع سه تولیدکننده برتر فولاد کشور با بکارگیری فن آوری روز دنیا و با انگیزه تولید مستمر و پایدار ایجاد کرد.
تکمیل زنجیره تولید فولاد از معدن تا مقاطع مختلف مصرف، ایجاد واحدهای جانبی، پایین دستی و بالادستی در دستور کار این شرکت فولادسازی در جنوب کشور است.
رئیس بنیاد مستضعفان که روز چهارشنبه هفته گذشته به هرمزگان سفر کرده بود، گفت: مرحله دوم فولاد کاوه کیش در نیمه اول سال 99 به بهره‌برداری می‌رسد و حدود 10 درصد نیاز کشور به فولاد در این کارخانه تامین می‌شود.
سید پرویز فتاح در جریان بازدید از کارخانه فولاد کاوه جنوب کیش اظهارکرد: در کارخانه فولاد کاوه اثری از تحریم، محدودیت و ناتوانی را نمی‌بینیم و این مجموعه نماد اقتصاد مقاومتی و کار و تلاش جوانان ایرانی است.
وی با اشاره به اشتغالزایی این طرح در استان هرمزگان افزود: با تکمیل این کارخانه برای حدود 2 هزار و پانصد نفر از اهالی بومی به‌صورت مستقیم و 20 هزار نفر به‌صورت غیرمستقیم اشتغالزایی می‌شود.
رئیس بنیاد مستضعفان یاداوری کرد: فاز اول مجموعه فولاد جنوب کیش در سال 95 به بهره‌برداری رسید و موجب کاهش 24 درصدی بیکاری در استان هرمزگان شد و پیش‌بینی می‌شود که با راه‌اندازی فاز دوم نیز نزدیک به همین نسبت نرخ بیکاری در این استان محروم کاهش یابد.
رئیس بنیاد مستضعفان در ادامه موقعیت فولاد کاوه در بحث صادرات را بی‌نظیر توصیف کرد و افزود: فولاد کاوه با توجه به موقعیت بی‌نظیر خود مازاد نیاز کشور به فولاد را به بازارهای جهانی صادر می‌کند که می‌تواند نقش مهمی در افزایش ارزآوری داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر بیش از 70 درصد تولیدات فولاد کاوه صادر می‌شود که نقش بسزایی در ارزآوری دارد.
فتاح، ایجاد اشتغال پایدار در مناطق محروم کشور را یکی از مهم‌ترین روش‌های محرومیت زدایی برشمرد و گفت: اینکه بنیاد مستضعفان در یک استان محروم سرمایه‌گذاری و برای جمعی از جوانان جویای کار شغل ایجاد کند؛ نقش مهمی در تحقق رویکردهای اقتصاد مقاومتی دارد که ما آن را با جدیت در سایر مناطق محروم کشور دنبال می‌کنیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه سیاست بنیاد مستضعفان عدم رقابت با بخش خصوصی است، تصریح کرد: این بنیاد در صنایعی سرمایه‌گذاری می‌کند که بخش خصوصی توان ورود به آنها را ندارد.
به گفته فتاح، بنیاد در فولاد کاوه جنوب کیش حدود ده هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده است و در راستای سیاست شفاف‌سازی خود سهام فولاد کاوه را به صورت خرد در بورس اوراق بهادار عرضه کرده است که صورت‌های مالی آن به صورت شفاف در سامانه کدال موجود است.
صادرات محصولات فولاد کاوه جنوب کیش
مدیرعامل شرکت فولاد کاوه جنوب کیش نیز ظرفیت فاز دوم این شرکت را یک میلیون و 200 هزار تن عنوان کرد و گفت: در سه ماه اول امسال حدود 300 هزار تن به ارزش 900 میلیون دلار صادرات صورت گرفته که در مقایسه با پارسال 19 درصد افزایش دارد.
علی دهاقین افزود: محصولات فولاد شرکت فولاد کاوه جنوب به کشورهای آسیای جنوب شرقی و همچنین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود.
مدیرعامل شرکت فولاد کاوه جنوب کیش افزود: اکنون شمار افراد شاغل در شرکت هزار و 340 نفر است که با بهره‌برداری از فاز دوم به بیش از دو هزار نفر می‌رسد.
حرکت پرسرعت قطار توسعه فولاد
صنعت فولاد با توجه به نقش آن در اشتغالزایی و توسعه و خودکفایی سایر بخش‌های صنعتی کشور، از جمله مهم‌ترین ارکان حوزه اقتصاد محسوب می‌شود و از همین رو نیز برنامه ریزان نظام همواره توجه ویژه‌ای به این بخش دارند.
صنعت فولاد از مهم‌ترین موتورهای محرکه اقتصاد است و بنا بر اظهار کارشناسان اقتصادی و فعالان عرصه صنعت، تولیدات فولادی کشور هزینه تمام شده بسیاری از محصولات صنعتی را کاهش داده و به نوعی زمینه خودکفایی کشور را در این بخش فراهم کرده است.
البته ناگفته نماند که در مسیر توسعه صنعت فولاد، دست‌اندازها و چالش‌های بسیاری وجود دارد که بنابر اظهار فعالان این عرصه، این روند را به نسبت کند و با مشکل مواجه کرده است.
در همایش عبور از بحران صنعت فولاد و متالورژی که شهریورماه امسال به میزبانی اصفهان برگزار شد، شماری از کارشناسان، نداشتن مناسبات با دنیا، به نتیجه نرسیدن طرح جامع فولاد، تامین سنگ آهن، حمایت کم، تصمیمات غیرکارشناسی و نداشتن افق روشن را از جمله مشکلات فراروی صنعت فولاد کشور عنوان کردند.
کارشناسان حاضر ضمن تاکید بر همه حمایت جانبه دولت برای حل مشکلات فولاد کشور، بیان کردند: از سال 92 طرح جامع فولاد برای رسیدن به سند جامع فولاد راه‌اندازی شد اما نیاز به واردات برای مواداولیه و دیگر مشکلات بر سر راه این سند وجود داشته است.
اما با وجود همه این مشکلات و نبود حمایت‌ها به گفته کارشناسان، بازهم قطار توسعه فولاد در حال حرکت است و همگان امید بر حل بخشی از مشکلات حوزه صنعت با رسیدن به سرمنزل مقصود این قطار دارند.
ثبت بیش از 5.8 میلیون تن صادرات در 6 ماهه نخست امسال
انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران میزان صادرات 6 ماهه نخست امسال را پنج میلیون و 897 هزار تن ثبت کرد که از این رقم 61.8 درصد اختصاص به فولاد خام (میانی) و 18.5 درصد میلگرد دارد.
بر پایه جداول آماری انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، صادرات تولیدات فولادی در دوره این گزارش به رقم یک میلیون و 876 هزار تن رسید که نسبت به 6 ماهه ابتدایی 97 رشد 37 درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین مجموع صادرات فولاد میانی (خام) برابر با چهار میلیون و 21 هزار تن بود که در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته 43 درصد افزایش دارد.
بر پایه این آمار در مدت زمان فروردین تا شهریورماه امسال تولید شمش فولادی در قالب بیلت و بلوم به رقم 2 میلیون و 967 هزار تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه پارسال 88 درصد افزایش نشان می‌دهد.
براساس آمار و ارقام، ایران درحال‌حاضر دهمین کشور فولاد ساز جهان است و در تازه‌ترین بررسی انجمن جهانی فولاد در نیمه نخست سال 2019 میلادی رشد تولید 5.6 درصدی را ثبت کرد که این رقم بالاترین میزان رشد در بین 63 کشور مورد بررسی بود.
پارسال کشورمان میزان تولید فولاد میانی (خام) را به رقم حدود 25 میلیون تن رساند و این درحالی است که ظرفیت این بخش به رقم 35 میلیون تن رسیده است.
قرار است در افق چشم‌انداز 1404 میزان ظرفیت فولاد کشور به رقم 55 میلیون تن برسد که از این میزان حدود 35 تا 40 درصد باید برای صادرات اختصاص یابد.
آمارها نشان می‌دهد که در بخش محصولات فولادی در دوره سه ماهه نخست امسال هم 11 مجموعه فولادی مورد بررسی به میزان سه میلیون و 116 هزار و 358 تن تولید داشتند که نسبت به دوره مشابه پارسال رشد هفت درصدی را به ثبت رساندند.
تازه‌ترین آمارهای امسال گویای آن است که در شهریورماه صادرات واحدهای بزرگ فولادی کشور به رقم 584 هزار و 520 تن رسید که در مقایسه با شهریور 97 رشد 60 درصدی را نشان می‌دهد و در واقع جهش صادراتی به ثبت رسیده و مجموع عملکرد 6 ماهه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال نیز از رشد سه درصدی صادرات حکایت دارد.
براساس آمارهای اعلام شده در هفت سال گذشته، ایران از یک کشور وارد‌کننده تولیدات فولادی، تبدیل به صادر‌کننده شده و روند صدور محصولات این بخش به گونه‌ای است که تا افق 1404 پیش‌بینی صادرات 20 میلیون تنی مورد انتظار است.
لزوم پیشگیری از خام فروشی سنگ آهن برای توسعه صنعت فولاد
یکی از مهم‌ترین مواد اولیه تولید فولاد، سنگ آهن است که متاسفانه در ماه‌های اخیر برخی از تولیدکنندگان فولاد برای تامین این ماده اولیه، به دلیل صادرات بی‌اندازه آن دچار مشکل شدند.
با توجه به راهبرد کلان «سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی» در ایران و تأکید اسناد بالادستی بر جلوگیری از خام‌فروشی، انتظار می‌رود تا سیاست‌های اقتصادی، صنعتی و تجاری کشور در جهت حمایت از توسعه زنجیره ارزش محصولات معدنی و فلزی باشد، اما توجه به این نکته ضروری است که سیاست‌های حمایتی از توسعه زنجیره ارزش باید با در نظر گرفتن ظرفیت‌ها، شرایط و نیازهای کشور باشد.
نایب رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی مهرماه امسال در جمع خبرنگاران اظهارکرد: جلوگیری از خام فروشی همواره یکی از مباحث مهم مطرح در کشور است زیرا که خام فروشی در مقایسه با صادرات محصولات فراوری شده، سود کمتری برای کشور دارد.
رضا علیزاده بیان کرد: صادرات مواد آهنی خام بیشترین بخش صادرات مواد معدنی خام را تشکیل می‌دهد، به همین دلیل درآمد و فرصت‌های شغلی زیادی سهم سایر کشورها می‌شود.
وی تاکید کرد: منابع فولاد کشور محدود است، بنابراین نباید به دلیل نبود سنگ آهن از فرآوری آن چشم پوشی کرده و فولاد را به صورت خام صادر کنیم، این عملکرد موجب از دست رفتن منابع کشور می‌شود.
علیزاده با اشاره به وضع عوارض 25 درصدی بر صادرات مواد خام معدنی، گفت: هدف از وضع عوارض صادراتی، جلوگیری از خام فروشی، ایجاد ارزش افزوده بیشتر و تامین نیاز واحدهای داخل کشور است.
تصویب عوارض 25 درصدی بر صادرات مواد خام معدنی
به دنبال مشکلات تولیدکنندگان فولاد کشور از صادرات سنگ آهن، وزارت صنعت، معدن و تجارت کشور، از مهرماه امسال عوارض 25 درصدی را برای صادرات این محصول اعمال کرد.
به دنبال ابلاغ بخشنامه وزارت صنعت در مورد اخذ عوارض 25 درصدی صادرات مواد خام معدنی به گمرک، دریافت عوارض صادراتی از مواد معدنی به ویژه سنگ آهن از ابتدای مهرماه اجرایی شد.
بر این اساس صادرکنندگان سنگ آهن باید بابت صادرات محصولات خود به دولت عوارض پرداخت کنند.
شهریورماه امسال مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده بود: در صورت تصویب شورای اقتصاد و به منظور ایجاد ارزش افزوده بیشتر، از مهرماه امسال 25 درصد عوارض صادرات بر سنگ آهن اعمال می‌شود.
سیف الله امیری افزود: برای جلوگیری از خام فروشی، عوارض بر صادرات مواد معدنی و سنگ آهن بر حسب کد تعرفه چهار رقمی وضع می‌شود که برای امسال 25 درصد پیشنهاد شده است.
امیری با اشاره به نیاز نداشتن واحدهای تولیدی داخل به سنگ آهن هماتیت، خاطرنشان‌کرد: در این زمینه مدیریت خواهیم کرد و اگر سنگ آهن هماتیت در کشور مصرفی نداشته باشد تصمیم دیگری اخذ خواهد شد.
این مقام مسئول وزارت صنعت ادامه داد: با این تصمیم، خام فروشی سنگ آهن به کمتر از پنج میلیون تن خواهد رسید، این در حالی است که پارسال 8.5 میلیون تن سنگ آهن صادر شد.
امیری یادآورشد: در پنج ماه نخست امسال، 2.2 میلیون تن محصولات سنگ آهن به ارزش 542 میلیون دلار صادر شد که نشان از کاهش حدود 30 تا 40 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد.
به گفته وی، پارسال صادرات کنسانتره 5.5 میلیون تن، گندله 2.8 میلیون تن، آهن اسفنجی حدود 534 هزارتن، شمش 5.4 میلیون تن و محصولات فولادی سه میلیون تن بوده است.
منبع: ایرنا