اقتصاد24- انجام سرمایه گذاری خارجی و ورود سرمایه گذار به کشور طی چند دهه اخیر همواره با چالش های فراوانی همراه بوده است. متغیرهای فراوانی افت و خیز سرمایه گذاری خارجی در کشور را سبب شده اند که در این میان تحریم و تنش های بین المللی نقش پر رنگی را ایفا کرده است. چنانکه حتی آمارها نشان می دهد متحدان سیاسی ایران مانند چین و روسیه نیز بعد از تحریم افت قابل ملاحظه ای در سرمایه‌گذاری داشته اند.
با این همه اما کارشناسان معتقدند موضوع سرمایه گذاری خارجی تنها به عامل تحریم محدود نمی شود بلکه نقش عوامل موثر دیگر مانند فرهنگ سرمایه ستیزی و کارشکنی عده ای ذینفع در کم بودن سرمایه گذاری خارجی نقش دارد. این در حالی است که توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورها با عامل سرمایه گذاری خارجی سرعت گرفته است و ایران پتانسیل های فراوانی برای جذب سرمایه خارجی دارد. قابلیتی که همواره در مرداب فضای نامناسب کسب و کار در کشور غرق شده است.
موانع سرمایه گذاری خارجی در ایران
در این میان مرتضی عزتی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت و گو با اقتصاد24 چند دسته از عوامل را بر سرمایه گذاری خارجی اثرگذار دانسته و می گوید: بخشی از عوامل مربوط به فضای داخلی کشور و بخشی از آن به فضای خارجی بر می گردد که در نتیجه آن سرمایه گذاری خارجی را با مشکل روبرو کرده است.
وی می افزاید: اگر بخواهیم به عوامل اثرگذار در شرایط سیاسی فعلی کشور در سرمایه گذاری اشاره کنیم بخشی از آن به شخص سرمایه گذار بر می‌گردد. سرمایه گذار هر کجا که سود و منافع‌اش ایجاب کند آنجا را انتخاب می کند. سرمایه گذار خارجی نیز در کشوری که سود بیشتری برایش داشته باشد سرمایه گذاری می کند.
عزتی عامل مهمتر دیگر را ریسک پذیری و ریسک گریزی می داند و اظهار می کند: سرمایه دار به دنبال امنیت است و این امنیت نیز برای سرمایه گذار مهم است. در ایران برخی فعالیت ها دارای سود مناسبی هستند که توانایی تحریک سرمایه گذار را دارد اما تنها این عامل برای سرمایه گذار مهم نیست. شرایط بین المللی و نگاهی که به ایران می شود عامل دیگری است که برای سرمایه گذار اهمیت دارد.
آمریکا، سرمایه گذاران در ایران را مجازات می کنند
این اقتصاددان تصریح می کند: در سطح بین الملل، موقعیت، جایگاه، اعتبار و بدون دردسر بودن برای حرکت به سمت ایران دارای اهمیت است که در این زمینه شرایط مناسبی بر کشور حاکم نیست. شاخص های بین المللی ریسک سرمایه گذاری در ایران را بالا نشان می دهد و تحریم های بین المللی مانع از آن می شود که سرمایه‌گذار به آسانی سرمایه خود را به کشور آورده و یا سود خود را جابجا کند.
عزتی می افزاید: سرمایه گذارها به دلیل اینکه آمریکا در صورت سرمایه گذاری در ایران آنها را مجازات می کند ترجیح می‌دهند خود را در این دردسر نیندازند.
وی می گوید: سرمایه گذاری که سرمایه بزرگ دارد احتمالاً ارتباطاتی با آمریکا به صورت مستقیم یا غیر مستقیم دارد بنابراین آمریکا از کانال های خود سرمایه گذار را مجازات می کند. بنابراین در این شرایط ممکن است سرمایه گذار این ریسک را قبول نکند.
افراد و نهادهایی که جلوی پای سرمایه گذار سنگ اندازی می کنند
عزتی همچنین با اشاره به فضای نامناسب کسب و کار در کشور می گوید: بخش دیگر مربوط به فضای کسب و کار در کشور است. اگر این فضا آماده باشد، سرمایه گذار به راحتی مجوز برای فعالیت اقتصادی کسب کرده و به راحتی افرادی را استخدام و یا اخراج می کند و هر زمان که خواست سرمایه خود را خارج می کند.
وی می افزاید: کندی صدور مجوزها و دردسرهایی که یک سرمایه گذار برای شروع کار دارد و یا موانع قانونی مانند استخدام ها و ... مانع دیگر بر سر سرمایه گذار است که حتی اگر سرمایه گذار با این موانع کنار بیاید، عوامل دیگری نیز پیش پای او وجود دارد.
این استاد دانشگاه تصریح می کند: گروه ها و افرادی عامدانه مانع سرمایه گذاری خارجی در کشور هستند. گروه هایی هستند که تمایل ندارند در ایران سرمایه گذاری خارجی انجام شود دلیل آن یا ایدئولوژیک است و یا دلایل دیگر در پشت پرده وجود دارد.
وی خاطرنشان می کند: این افراد اگر سرمایه گذار خارجی تصمیم به حضور در کشور داشته باشد تمایل دارند این ورود، منافع زیادی را نصیب آنها کند، موانعی را بر سر راه سرمایه گذار قرار می دهند و شرط رفع این موانع را به شراکت با سازمان یا نهاد خود قرار می دهند که در این صورت سرمایه گذار خارجی یا منصرف می‌شود و یا با تجربه این روند نه تنها خود از حضور در کشور انصراف می دهد که دیگران را نیز از سرمایه گذاری منصرف می کند.
عده ای عامدانه ترویج سرمایه ستیزی می کنند
عزتی عامل دیگر عدم سرمایه گذاری در کشور را توسعه و گسترش فرهنگ سرمایه ستیزی می داند و می گوید: اگر تولید کننده ای در کشور وجود داشته باشد که کارخانه بزرگی داشته باشد خیلی از افراد درصدد آزار و اذیت او بر می آیند. یا به دنبال باج خواهی از او می روند و یا ممکن است به عنوان یک عنصر نامطلوب در جامعه معرفی شود.
وی می افزاید: متاسفانه عده ای این فرهنگ را در کشور توسعه دادند که سرمایه دار و سرمایه گذار آدم خوبی نیست و این موضوع به رسانه های کشور نیز سرایت کرده است که عملاً این مسئله به سرمایه گذاری، تولید و اشتغال کشور لطمه می‌زند. بنابراین بسیاری از این سرمایه دارها رو به تجارت آن هم از نوع واردات می‌آورند. به همین دلیل بزرگترین سرمایه دارها در اقتصاد کشور واردکننده ها هستند و این افراد ترجیح می دهند به جای کارخانه تولیدی دست به واردات و واسطه گری بزنند.
این اقتصاددان با بیان اینکه این نوع از سرمایه داری به ضرر اقتصاد، منابع ارزی و حتی فرهنگ مالی جامعه است، می گوید: عده ای عامدانه این فرهنگ را توسعه می دهند و باعث می شود سرمایه گذار از تولید پرهیز می کند.
عزتی در پایان یادآور می شود: مجموعه این عوامل باعث می شود که یک سرمایه گذار حتی در صورت تمایل نتواند در ایران سرمایه گذاری کند که نتیجه آن وضع موجود است. کشور ما به تناسب شرایط و امکانات حداقل میزان سرمایه گذاری خارجی را دارد و این بیشتر ناشی از عوامل داخلی است. فضاهای مساعدی چون پتروشیمی، کشاورزی، خودرو و... قابلیت سرمایه گذاری خارجی را دارد که عده ای یا به خاطر منافع شان و یا دلایل دیگر اجازه ورود سرمایه گذار را نمی دهند.