اقتصاد 24- بسیاری از کارشناسان معتقدند برخی سیاست‌های حمایتی دولت منجر به رکود صادرات و از دست دادن بازارهای هدف محصولاتی چون سیمان شده و این صنعت را محکوم به کاهش تولید کرده است. فعالان این صنعت سیمان معتقدند با توجه به تقاضای محدود بازار داخل، بسیاری از شرکت‌هایی که نزدیک به مبادی صادراتی بودند، رو به توسعه فعالیت در حوزه صادرات آورده اند.
از سوی دیگر با توجه به رکودی که در بازار مسکن وجود دارد، صنعت سیمان هم در رکود به‌سر برد و با وجود افزایش قیمت مسکن، اما شاهد تحریکی در بخش ساخت‌وساز نیستیم. از سوی دیگر اگرچه مواد اولیه شرکت‌های سیمانی چندان به ارز مربوط نمی‌شود، اما هزینه‌های دیگر این صنعت از جمله در زمینه تعمیرات، دستمزد‌های کارگری، حمل‌ونقل، خدمات و هزینه‌های تولید افزایش چشمگیری داشته است.
بازارهای صادراتی سیمان در معرض تهدید
مابه‌التفاوت ظرفیت واقعی تولید سیمان و کلینکر کشور و مصرف داخلی، در سال‌های گذشته به خارج از کشور صادر شده است که با توجه به ظرفیت بازارهای صادراتی در دو سال گذشته حدود ۱۲ میلیون تن در سال بوده است. متاسفانه امروز ظرفیت صادراتی کشور نیز به دلیل تحریم‌ها و افزایش هزینه‌های صادراتی و محدود شدن صادرات سیمان به کشورهای همسایه به ویژه عراق دچار افت شدیدی شده است. در سال ۱۳۹۳، میزان صادرات سالانه سیمان و کلینکر کشور ۱۹ میلیون تن بوده است که هم‌اکنون به ۷/ ۱۲ میلیون تن کاهش یافته است.
در آن زمان، عراق یکی از بزرگترین مقاصد صادراتی سیمان و کلینکر ایران بود. در حالی‌که هم‌اکنون، حجم صادرات به این کشور با اعمال محدودیت از طرف دولت عراق کاهش چشمگیری داشته است. با توجه به ورود عربستان به بازارهای صادراتی از ابتدای سال ۲۰۱۹، به نظر می‌رسد با توجه به روابط سیاسی حاکم بر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، از دست رفتن بازارهای بزرگ صادراتی از جمله کویت به‌عنوان یک تهدید جدی تلقی شود.
رقابت با رقیبان در بازار سیمان
به گفته کارشناسان صنعت سیمان، محدودیت‌های تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای برای محصولات ایرانی، تعرفه ترجیحی بین عراق و ترکیه و کشورهای عربی استراتژی حمایت از تولید داخل در عراق نظیر سیمان، عدم حمایت از صادرات سیمان در ایران متناسب با رقیبانی نظیر ترکیه در بازار عراق از جمله چالش‌های بازار عراق است.
در همین زمینه نادر غفاری، معاون فنی انجمن سیمان ایران در گفت و گو با اقتصاد 24 با اشاره به ظرفیت تولید سیمان در کشور گفت: امروز در شرایط رکود، سیمان بیش از ظرفیت نیاز تولید می شود، تا جایی که علاوه بر تامین نیاز داخل کشور می تواند بیش از نیاز و در راستای توسعه صادرات نیز تولید شود.
معاون فنی انجمن سیمان ایران در پاسخ به این سوال که در راستای حمایت از صنعت سیمان و نیاز کشور به این محصول نیاز به راه اندازی چه تعداد واحد تولیدی جدید است؟ گفت: ما توانستیم طبق برنامه ششم میزان ظرفیت تولیدی سیمان کشور را به هدفگذاری سال 1404 برسانیم و به همین خاطر تاسیس واحدهای جدید تولیدی برای تولید سیمان نه تنها صرفه اقتصادی ندارند بلکه نیازی به تولید آنها هم نیست چراکه برای تقویت این صنعت باید مسیرها و هدف گذاری های جدید صادراتی تبیین و از سوی دیگر بخش مصارف داخلی نیز تقویت شود .
معاون فنی انجمن سیمان ایران ادامه داد: در حالی که ظرفیت مازاد تولید سیمان سال گذشته ۳۵ میلیون تن بود تنها حدود ۱۲ میلیون تن از این میزان صادر شد. محدودیت‌هایی در صادرات سیمان به عراق نسبت به سایر کشورهای همسایه وجود دارد که بخشی از این محدودیت‌ها به دلیل ارزان‌فروشی محصول در کشورهای همسایه و ناشی از مشکلات مالی کارخانه‌ها رخ می‌دهد و منجر به شکل گیری رقابت منفی بین تولید‌کنندگان برای صادرات شده است.
تولید سیمان مطلوب، اما بازار نامطلوب
غفاری ادامه داد: دلیل آنکه امروز بیش از نیاز کشور تولید سیمان نداریم آن است که بازاری برای فروش تولیدات بیشتر وجود ندارد اما اگر فعالیت های ساختمانی گسترش یابد و به قول معروف بازار ساخت و ساز مسکن از رکود خارج شود می توانیم مازاد تولید نیز داشته باشیم. این در شرایطی است که با محدودیت های صادراتی و همچنین جذب بازار داخلی مواجه هستیم.
معاون فنی انجمن سیمان ایران گفت: در حال حاضر بیشترین مشکل در بخش تولید سیمان رکود در بخش پروژه های عمرانی کشور است و همانطور که تاکید کردم مشکلی در بخش صادرات نداریم و فعالان در این عرصه در تلاش هستند تا میزان صادرات سیمان را به کشورهایی که مورد هدف محصولات تولیدی است، گسترش و استمرار ببخشند.
این فعال صنعتی در حوزه سیمان گفت: یکی از موضوعاتی که فعالان این بخش صنعتی بر آن تاکید دارند خروج ساخت و ساز از رکود است. در صورت احیای پروژه های عمرانی، فعالان صنعت سیمان با توجه به توان بالا در تولید این محصول، توانایی تامین سیمان مورد نیاز برای تکمیل تمامی این پروژه ها را دارند.
این مسئول در صنعت سیمان، با اشاره به اینکه صادرت در بخش سیمان کشور با تمامی مشکلاتی که بر سر راه این بخش از صادرات وجود دارد، همچنان تداوم در تولید داشته است، گفت: دوستان و همکاران ما در این حوزه در تلاش هستند تا بتوانند مشکلات موجود را حل کنند.
آخرین وضعیت صادرات سیمان
غفاری درباره میزان صادرات سیمان نیز گفت: امسال میزان صادرات سیمان از کشور تفاوت چندانی با سال گذشته نداشت، البته تا پیش از آنکه صادرات سیمان به عراق قطع شود؛ زیرا عراق واردات سیمان به کشور خود را به دلیل ایجاد کارخانه در عراق، ممنوع کرده است. از این رو عدد میزان صادرات سیمان کمی بیشتر بود و اکنون با کاهش صادرات مواجه هستیم.
معاون فنی انجمن سیمان ایران با توجه به نیاز کشور در راستای تقویت صادرات غیرنفتی گفت: البته حالا به جای صادرات سیمان، کلینکر به عراق صادر می شود و خود عراقی ها آنجا کلینکر را به سیمان تبدیل می کنند.
وی افزود: البته به جز عراق، کلینکر را به کشورهایی مانند کویت، قطر و برخی کشورهای آفریقایی نیز صادر می کنیم و مشکل خاصی نیز در این بخش وجود ندارد.
غفاری با اشاره به اینکه میزان صادرات سیمان نسبت به قبل به دلیل مشکلات حاصل از تحریم کمتر شده است گفت: با این وجود مشکل چندانی در حوزه صادرات سیمان نیست و فعالان این صنعت با تمام ظرفیت به دنبال توسعه تولید و صادرات این محصول هستند.
عوامل کاهش صادرات سیمان
به گزارش اقتصاد 24، به گفته کارشناسان صنعت سیمان میزان تولید و صادرات سیمان در 6 ماهه اول امسال ۳۰ میلیون و ۵۷۰ هزار تن مجموع تولید بوده است. عراق به عنوان بزرگترین بازار صادراتی سیمان ایران، امروز به دلیل تولید کارخانه‌های سیمان در این کشور دیگر خرید از ایران ندارد و این نیز یکی دیگر از عوامل کاهش صادرات سیمان بوده است.
این در حالی است که صنعت سیمان کشور با حدود 80 سال سابقه، 2 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. در ماه های اخیر صنعت سیمان دچار تلاطم و تغییرات بسیاری بوده که پیش بینی آینده بازار آن را مهم و ضروری کرده است.
از سوی دیگر حمل و نقل یکی از اصلی‌ترین مشکلات در صنعت سیمان است زیرا چند ماهی است که کرایه حمل و نقل داخلی و دریایی افزایش یافته و منجر به بروز مشکلاتی شده است؛ این امر رقابت بین کشورهای صادرکننده سیمان را نیز از بین برده است.