سحر گلی‌زاده، اقتصاد24 - معافیت مالیاتی بیمه های زندگی اگرچه در صنعت بیمه کشورهای پیشرفته امری رایج بوده اما در ایران غریب است. البته عمر این الزام در اخذ مالیات بر ارزش افزوده از بیمه های زندگی بسیار کوتاه است اما همین مسئله باعث شده توسعه بیمه های زندگی و در مجموع ضریب نفوذ بیمه در ایران تکان فاحشی نخورد و تقریبا ثابت بماند در حالی که با رونق این نوع از بیمه، می توان امید داشت که صنعت بیمه در کشور متحول شود.
در عین حال اخیرا رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس وعده پیگیری حذف مالیات بر ارزش افزوده از بیمه های زندگی را داده است، هرچند که مشخص نیست این وعده تا چه میزان در حد شعار باقی بماند. در نقطه مقابل مالیات‌چی ها با این مسئله مخالفند به طوری که اخیرا رئیس سازمان امور مالیاتی مخالفت خود را با حذف مالیات بر ارزش افزوده بیمه های عمر و زندگی اعلام کرده است.
در همین رابطه امیر صفری مدیرکل نظارت بر بیمه های زندگی بیمه مرکزی به خبرنگار اقتصاد24 گفت: اهداف نظارت در تعارض با رشد و توسعه است. به عنوان مثال مقررات مربوط به سهم نگهداری، مقررات مربوط به قبولی اتکایی، مقررات مربوط به توانگری مالی، مقررات حداقل سرمایه تاسیس، وضع سقف سرمایه بیمه نامه های زندگی، مالیات (بر حق بیمه و خسارت زندگی) و مواردی از این قبیل همگی نشان می دهند که کنترل و وضع مقررات بر بازار بیمه به خصوص بیمه های زندگی بر مسیر توسعه بیمه محدودیت ایجاد می کنند؛ از سوی دیگر سهل گیری در مقررات منجر به توسعه بازار می شود اما همین سهل گیری، ریسک بازار را افزایش می دهد، لذا توسعه ریسک دارد.
وی افزود: فقط تحت شرایطی، وضع مقررات نسبت به بازار آزاد بهتر می تواند منجر به توسعه شود. اگر وضع مقررات به انضباط بازار و جلوگیری از شکست بازار منجر شود و مشوق هایی را ارائه کند می تواند به توسعه بازار بیانجامد. به طور مثال کاهش حداقل سرمایه تاسیس و در عین حال افزایش سرمایه توانگری مالی می تواند به نوعی منجر به توسعه بازار بیمه شود. منظور از به کاربردن توسعه، مفهوم رشد، یعنی بزرگتر شدن حق بیمه ها در صنعت بیمه و افزایش تعداد شرکت ها یا نمایندگی ها است، اما توسعه با رشد تفاوت دارد. رشد شامل افزایش تعداد شرکت ها و افزایش حق بیمه ها است. توسعه شامل تکامل بازار، بلوغ بازار، آگاهی عرضه کننده و تقاضاکننده، تنوع نهادهای بازار و تنوع محصولات است و بر این مبنا رشد با ابعاد کمّی و توسعه با ابعاد کیفی سروکار دارد.
صفری با بیان اینکه نظارت و مقررات در شرایط خاص منجر به توسعه بیمه های زندگی می شود، اظهار کرد: هنگامی که این نظارت و مقررات به حفظ حقوق بیمه گزار بیمه های زندگی بیانجامد، منجر به توسعه بیمه های عمر و زندگی می شود.
مهمترین مقررات توسعه بیمه های زندگی
امیر صفری خاطرنشان کرد: اولین مقررات موثر، حذف معافیت های مالیاتی بیمه های زندگی است که در پیش نویس لایحه قانون مالیات های مستقیم (شامل مالیات بر حق بیمه و مزایا) که اخیراً تهیه شده به آن اشاره شده است. البته حذف معافیت ها فعلاً در حد پیشنهاد است و هنوز هیچ جا تصویب نشده و قطعی نیست؛ ضمن اینکه بیمه مرکزی در تلاش است معافیت ها بر بیمه های زندگی و درمان حذف نشوند و به دنبال حذف مالیات از سایر رشته های بیمه ای هستیم.
مدیرکل نظارت بر بیمه های زندگی بیمه مرکزی یکی دیگر از مقررات مهم و موثر بر توسعه بیمه های زندگی را اینگونه بیان کرد: از دیگر مقررات، موضوع تفکیک حساب های بیمه های زندگی از سایر رشته های بیمه ای است که با اصلاح آیین نامه 60 و تصویب آیین نامه 97 (آیین نامه سرمایه گذاری شرکت‌های بیمه) گامی روبه جلو تلقی می شود. ماده 1 آیین نامه 60، بدون تفکیک ذخایر ریاضی از سایر منابع به طور کلی به منابع سرمایه گذاری ابتدای دوره اشاره کرده است. ماده 1 آیین نامه 97 نیز به همین ترتیب به منابع ناشی از حقوق صاحبان سهام، ذخایر ریاضی و سایر ذخایر فنی سهم نگهداری ابتدای دوره اشاره کرده است لذا در آیین نامه جدید، منابع سرمایه گذاری تفکیک شده اند. ماده 2 نیز به انواع سرمایه گذاری های مجاز از محل ذخایر ریاضی و نصاب های هر یک اشاره کرده است.
صفری در ادامه عنوان کرد: نکته پر اهمیت این است که هدف از تفکیک حساب های رشته های بیمه ای زندگی، عدم پرداخت سوبسید متقاطع از سوی بیمه های بلند مدت یعنی بیمه های زندگی به بیمه های کوتاه مدت است. لذا ممکن است درآمد سرمایه گذاری ها از محل این منابع، عملاً مخلوط شده و مورد استفاده برای پرداخت خسارات بیمه های ثالث و درمان شود. ماده 14 آیین نامه جدید شرکت را موظف کرده که بازدهی سرمایه گذاری ها را به تفکیک منابع سرمایه گذاری در صورت های مالی منعکس کند اما به نحوه مصرف درآمد سرمایه گذاری ها اشاره نشده است. نکته مهم هم همین است لذا عملاً هدف تفکیک حساب ها تحقق نمی یابد.
وی خاطرنشان کرد: در ماده 11 و ماده 12 اجازه داده شده است که شرکت از محل ذخایر ریاضی و سایر منابع به نمایندگان خود یا کارکنان خود وام و تسهیلات دهد. آیا بیمه گذار زندگی از این موضوع آگاهی دارد و راضی است که ذخایر ریاضی به صورت وام تشویقی پرداخت شود؟ البته در اینجا نرخ سود وام تعیین کننده است و اعطای وام ارزان را نباید به عنوان نوعی سرمایه گذاری محسوب کرد.
مدیرکل نظارت بر بیمه های زندگی بیمه مرکزی گفت: ابلاغ بخشنامه پیاده سازی ایجاد سهولت در دسترسی بیمه گزاران بیمه های زندگی به اطلاعات خود روی سایت شرکت ها در مورد وضعیت و عملکرد بیمه های زندگی آنان یکی دیگر از مقررات موثری است که منجر به شفافیت برای بیمه گزار می شود. حداقل اقلام اطلاعاتی مورد نیاز بیمه گزاران بیمه های عمر و سرمایه گذاری که می بایست به صورت برخط در اختیار آنها قرار گیرد، بر اساس بخشنامه شماره 123685/100/96 مورخ 1396/12/14 از سوی بیمه مرکزی به کلیه شرکت های بیمه ابلاغ شد و ما پیگیر رفع نواقص و اجرای کامل و صحیح مفاد این بخشنامه هستیم.
صفری یکی از مشوق ها برای رشد بیمه های زندگی در آیین نامه 96 را اینگونه عنوان کرد: عدم الزام نماینده فروش بیمه زندگی به داشتن محل کار در ماده 11 یکی از مشوق ها برای رشد بیمه های زندگی در آیین نامه 96 است هرچند این آیین نامه ایرادات زیادی دارد. آیین نامه 68 یعنی آیین نامه بیمه های زندگی و مستمری از مهمترین آیین نامه های حوزه بیمه های زندگی است. ماده 7 آیین نامه 68، جلب نظر بیمه مرکزی برای اخذ تاییدیه سرمایه فوت بیش از 2 میلیارد ریال را با هدف جلوگیری از پولشویی الزامی کرده است اما به هرحال این سقف یک محدودیت موثر است. البته این رقم تا 5 میلیارد ریال توسط بیمه مرکزی افزایش یافته است.
مدیرکل نظارت بر بیمه های زندگی بیمه مرکزی عنوان کرد: طبق تبصره 2 ماده 2 آیین نامه 68، قبول تعهد پرداخت سرمايه يا مستمري در صورت نقص عضو بيمه‌شده يا هزينه معالجات در بيمه‌نامه‌هاي زندگي ممنوع است. اما در آیین نامه 3/68 این محدودیت حذف و پوشش های دیگری به بیمه های زندگی افزوده شد. بر اساس آیین نامه جدید، موسسات بيمه زندگي و مستمري مي توانند تعهد پرداخت سرمايه يا مستمري اضافي در صورت فوت يا نقص عضو ناشي از حادثه، پرداخت سرمايه و يا معافيت از پرداخت حق‌بيمه در صورت از كار افتادگي دائم (اعم از كلي يا جزئي) به هر علت، پرداخت بخشي از سرمايه فوت در صورت ابتلا به بيماري‌هاي خاص و جبران هزينه‌هاي پزشكي ناشي از حادثه را به عنوان پوشش تكميلي انواع بيمه‌هاي زندگي و مستمري عرضه کنند.
وی با بیان اینکه نرخ سود فنی علی الحساب نیز بر تصمیمات بیمه گزار بیمه های زندگی اثرگذار است، اظهار کرد: طبق ماده 3 آیین نامه 68 حداكثر نرخ سود فني در بيمه نامه هاي با مدت حداكثر 10 سال، 15 درصد و در بيمه نامه هاي با مدت بيش از 10 سال، 15 درصد براي 10 سال اول و 10 درصد براي مدت مازاد بر 10 سال است. البته بيمه مركزي موظف است، هر دو سال يكبار نرخ سود فني را مورد بازنگري قرار دهد و پيشنهاد لازم را به شوراي عالي بيمه ارائه كند که این ماده در آیین نامه 3/68 اصلاح شد و حداکثر نرخ سود فنی برای دو سال اول 16 درصد، دو سال بعد 13 درصد و دوره مازاد 10 درصد به نفع بیمه گزار زندگی افزایش یافت. در ماده ۱۱ آیین نامه 68 نیز مؤسسات بيمه مكلفند در انواع بيمه‌هاي زندگي جز در بيمه‌هاي خطر فوت زماني، بيمه‌گذاران بيمه هاي زندگي خود را در حداقل ۸۵ درصد منافع حاصل از مجموع معاملات بيمه‌هاي مذكور سهيم کنند. مقدار مشارکت در منافع هرچه بیشتر باشد بهتر می تواند بیمه گزار را راضی به پذیرش این بیمه نامه کند.