اقتصاد 24- فعالان اقتصادی صنعت سیمان کشور با انتقاد از شرایط موجود معتقدند افزایش بیش از 70 درصدی هزینه ها در سال جاری و پیش بینی افزایش بیش از ۴۰ درصدی در سال آتی، بسیاری از شرکت ها و کارخانه های سیمانی را زمین‌گیر خواهد کرد.
سیمان اکنون با سه عارضه جدی دست و پنجه نرم می کند؛ نخست آنکه قیمت تمام شده محصول به دلیل تغییر قیمت ارز و شرایط ارزی جدید کشور افزایش یافته است، دوم آنکه بازار مصرف داخلی سیمان کوچک شده و سوم اینکه هزینه حمل و نقل این محصول در حالی که پرحجم ترین کالای دنیا در جابه‌جایی بشمار می آید، افزایش یافته است.
رکود صنعت ساختمان که به کاهش مصرف داخلی انجامیده است، اولین و مهمترین عارضه سیمان در سال های اخیر بوده است. به دلیل سیاست گذاری نادرست در صنعت ساختمان و مشکلات همیشگی مثل افزایش هزینه حمل و نقل و دیگر مسائل همیشه در ابهام این بخش، در سال گذشته نیز مصرف سیمان در داخل کشور نزولی بود و امسال نیز مصرف آن به زیر 50 میلیون تن خواهد رسید.
یکی از صنایع تولیدی که در روزهای پایانی سال 97 مورد اقبال سرمایه گذاران واقع شده بود، صنعت سیمان بود. اگرچه مازاد تولید این محصول استراتژیک، چند سالی است که بازار کارخانه های سیمانی را کساد کرده؛ ولی به نظر می رسید مواردی همچون ارزش جایگزینی بالا، افزایش 37 درصدی قیمت سیمان و نیاز به سیمان جهت بازسازی مناطق سیل زده و نیز آغاز بازسازی سوریه و تعامل مثبت ایران با این کشور، چشم انداز سال ۹۸ صنعت سیمان را مثبت تر از سال ۹۷ نشان می داد اما متاسفانه بی توجهی مسئولان به اهمیت این موضوع، معضلات صنعت سیمان را تشدید کرد و باعث شد چشم انداز تصاحب بازار منطقه تنها در حد سراب باقی بماند.
در ۶ ماهه اول سال ۹۸ میزان صادرات کلینکر ۳ میلیون و ۷۸۵ هزار تن و میزان صادرات سیمان ۲ میلیون و ۸۵۸ هزار تن بوده که در مجموع ۶ میلیون و ۶۴۳ هزار تن سیمان و کلینکر صادر شده است.
نمی توان بازار صادراتی سیمان را به راحتی از دست داد
یکی از مباحثی که می توانست کارخانه های سیمانی را تا حدودی سرپا نگه دارد، حفظ بازارهای صادراتی بود، چرا که با توجه به تقاضای محدود بازار داخل، بسیاری از شرکت هایی که نزدیک به مبادی صادراتی بودند، رو به توسعه فعالیت در حوزه صادرات آوردند. روند افزایشی صادرات سیمان و کلینکر در اوایل سال ۹۷، این تصور را ایجاد کرد که ادامه روند افزایشی صادرات سیمان بالاخص با بالاتر رفتن نرخ ارز و جذاب شدن فروش های صادراتی به خصوص از بنادر جنوبی در مقایسه با قیمت های داخلی، منجی صنعت سیمان خواهد بود، به طوری که حتی شرکت‌های نیمه شمالی کشور هم به فکر ارسال محصولات خود به بنادر جنوبی افتادند، اما با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها، این ابر رویایی نیز به بخار تبدیل شد.
از طرف دیگر، مصوبه دولت در خصوص بازگشت ارز به کشور و فروش آن در سامانه نیما که از سال گذشته اجرایی شده و همچنین بخشنامه های متعدد بانک مرکزی در خصوص تعهدات ارزی، صادرات به عراق و افغانستان را که به صورت ریالی انجام می‌شد را با مشکل اساسی مواجه کرد که آثار آن هنوز هم موجود است. ضمن اینکه شرایط گفته شده منجر به کاهش شدید قیمت های صادراتی شده است.
هدف از تشریح مشکلات صادرات این است که با توجه به عدم امکان کمک دولت به صنعت در حوزه تقاضا، این انتظار وجود دارد که دولت بتواند با تسهیلات شرایط، به صادرات سیمان کمک کند.
افزایش هزینه های حمل ریلی معضل جدید سیمان
در کنار همه مشکلات صنعت سیمان اما به تازگی افزایش هزینه های حمل ریلی به معضلات این حوزه افزوده است به طوری که عملا حمل و صادرات این محصول را از صرفه اقتصادی خارج کرده است.
در همین رابطه علی اصغر گرشاسبی مدیر عامل شرکت سیمان آبیک با گلایه از مصوبه جدید افزایش هزینه های حمل و نقل ریلی و تاثیر آن بر صنعت سیمان به خبرنگار اقتصاد 24 گفت: حمل و نقل یکی از اصلی‌ترین مشکلات در زمینه سیمان است. مدتی است که کرایه حمل و نقل داخلی و دریایی و در نهایت ریلی افزایش یافته و منجر به بروز مشکلاتی شده است؛ این امر رقابت بین کشورهای صادرکننده سیمان را نیز از بین برده است. در حالی که برای صادرات سیمان و کلینکر شرکت های سیمانی به ویژه سیمان آبیک باید از طریق حمل بار ریلی محصولات را به بندر عباس برسانند که طبق مصوبه جدید راه آهن 80 درصد نسبت به سال گذشته با افزایش هزینه حمل ریلی مواجه شده ایم.
وی تصریح کرد: سیاست کشور، حفظ و توسعه حمل و نقل ریلی برای تقویت صادرات است در حالی که در حال حاضر شرایطی که برای حمل ریلی سیمان در حال اجراست با این سیاست ها منافات دارد. هفته گذشته شرکت های سیمانی در شرکت راه آهن جلسه داشتند که طبق اظهارات مقامات راه آهن شیب صادرات از شرکت های تولید سیمان و کلینکر کاهش چشمگیری داشته است.
مدیر عامل شرکت سیمان آبیک با بیان اینکه حمل و نقل و بارگیری ماهانه ریلی در صنعت سیمان به شدت پایین آمده است، ادامه داد: میزان حمل و بارگیری ریلی این محصول از 150 هزار تن در ماه به 19 هزار تن رسیده است که متاسفانه برای آذر ماه جاری نیز هیچ گونه بارگیری و حمل سیمان و کلینکر متصور نیستیم.
گرشاسبی افزود: به دلیل اینکه سیمان یک کالای حجیم و کم ارزش است دولت برای حمل دریایی و ریلی باید به جابه جایی سیمان یارانه اختصاص دهد زیرا سیمان، یک کالای تجاری نیست و در حوزه داخلی هم باید مانند کالایی سرمایه ای در نظر گرفته شود و حمل ویژه‌ای برای آن در نظر گرفت.
مدیر عامل شرکت سیمان آبیک تصریح کرد: سیمان تنها بخشی نیست که با افزایش هزینه های حمل ریلی، بخش زیادی از صادرات آن مختل شده است. موضوع دیگر گرانی حمل مربوط به داخل بندر است که در این زمینه شاهد افزایش 70 درصدی هزینه ها هستیم.
وی همچنین اظهار کرد: طبق بخشنامه جدید سازمان بنادر، در حوزه انبارداری در بندر و نیز بارگیری با 140 درصد افزایش نسبت به سال گذشته مواجه شده ایم که این ارقام و این نوع گرانی ها بسیار جای تعجب و همچنین تاسف دارد.
کارخانه های سیمانی در معرض تعطیلی
گرشاسبی با اشاره به ارز آوری صادرات سیمان برای کشور، گفت: به ازای هر تن صادرات سیمان حدود ۳۰ دلار و صادرات کلینکر حدود ۱۸ دلار ارزآوری نصیب کشور می شود و ممکن است این رقم بیشتر هم شود که بستگی به این دارد از کدام مرز صادرات صورت گیرد.
به گفته مدیر عامل شرکت سیمان آبیک، بازارهای صادراتی جدید در نقاط جهان ایجاد شده و صادرات به آفریقا، بنگلادش و افغانستان افزایش یافته است، این در حالی است که هزینه حمل و نقل سیمان برای ما تا دستیابی به این بازارها بیشتر شده و در عمل نمی توان به صادرات این محصول به این بازارها امیدوار بود.
این فعال صنعت سیمان یادآور شد: سال گذشته میانگین حمل بار سیمان و کلینکر از درب کارخانه تا کشتی تنی 93 هزار تومان بود در حالی که این رقم امسال به 175 هزار تومان رسیده است. این تفاوت مغایرت کامل با شعار حمایت از تولید ملی دارد. با این وضعیت به زودی تمامی کارخانه های سیمانی در کشور به مرز ورشکستگی می رسند و هیچ روزنه امیدی برای حفظ بازارهای صادراتی باقی نمی ماند.
خداحافظی سیمان با بازارهای صادراتی
به گفته گرشاسبی، گرانی های حمل به ویژه حمل ریلی هیچ توجیه اقتصادی برای شرکت های تولید سیمان به جا نگذاشته است، از اینرو کارخانه های سیمانی دیگر قدرت صادرات نخواهند داشت. از یک سو بازار داخل در رکود بسر می برد و از سوی دیگر بازار صادراتی سیمان در حال از دست رفتن است، پس دیگر تولید را با چه انگیزه ای انجام دهند؟
وی ادامه داد: با افزایش هزینه های حمل ریلی میزان سودآوری شرکت های سیمانی نیز کاهش یافته است هرچند طبق گفته مقامات راه آهن، آنها نیز از این روش گلایه مندند و متضرر شده اند.
مدیر عامل شرکت سیمان آبیک با بیان اینکه در حال حاضر شاید بخش کوچکی از شرکت های سیمانی که نزدیک بندر هستند و ناوگان محدود جاده ای دارند بتوانند صادرات اندکی داشته باشند، گفت: باید این را هم در نظر گرفت که این شرکت ها ظرفیت محدودی در تولید دارند و نمی توانند جایگزین مناسبی برای سایر شرکت های تولید سیمان کشور باشند.
گرشاسبی در پاسخ به این سوال که چه راه حلی می تواند از تعطیلی کارخانه های سیمان جلوگیری کند، گفت: راه حل اصلی اصلاح تعرفه ها و روش محاسبه هزینه بار به بندر با تفکر صادراتی است. متاسفانه هیچ تفاوتی بین بخشنامه وارداتی با صادراتی قائل نیستند و همان سیاست واردات را برای صادرات اعمال می کنند و هیچ تفکر صادراتی در بنادر اجرا نمی شود.
این فعال صنعت سیمان در پایان گفت: از ابتدای سال ۹۰ ظرفیت کشور در زمینه تولید سیمان، از ۲۹ به ۸۸ میلیون تن رسیده که نشان‌دهنده افزایش توان تولید در این صنعت است؛ اما امروز کارخانه های سیمانی به دلیل رکود بازار با مازاد بیش از 20 میلیون تنی مواجه هستند که برای صادرات آنها هم مشکل دارند و با توجه به وضعیت تورم در کشور، مشکلات این صنعت نیز دوچندان شده است، لذا نباید با اتخاذ سیاست های نادرست و مضر مانند افزایش هزینه های حمل ریلی، به رقابت منفی بین تولیدکنندگان سیمان دامن زد و باعث کوچک شدن این بازار شد.