سحر گلی‌زاده، اقتصاد24 - اصلاح سیستم بانکی چندی است که از سوی برخی نهادها و کارشناسان مورد بررسی و پیگیری قرار می گیرد اما هر بار با چالش های بیشتری روبه رو می شود. برخی از کارشناسان اصلاح سیستم بانکی را در گرو استقلال بانک مرکزی می دانند اما برخی دیگر در گرو وصول مطالبات غیر جاری، آزادسازی دارایی‌های غیرنقدی، بالا ماندن نرخ سود بانکی، انتقال عقود مشارکتی به بازار سرمایه و ... می دانند که البته مهمترین آنها این است که بانک مرکزی استقلال کافی ندارد. برخی از کارشناسان می گویند بانک مرکزی استقلال لازم را دارد و برخی دیگر به طور کلی این بحث را قبول ندارند.
اخیرا هم وزیر امور اقتصاد و دارایی گفت که اصلاح نظام بانکی یکی از اولویت‌های وزارت اقتصاد است اما آیا با روند فعلی می توان امیدوار به این اصلاح بود؟
پاشنه آشیل اصلاح سیستم بانکی کجاست؟
در همین رابطه هادی حق شناس، کارشناس مسائل اقتصادی درباره پاشنه آشیل اصلاح سیستم بانکی به خبرنگار اقتصاد 24 گفت: در اقتصاد کشور ما چهار نوع بازار کار، کالا، سرمایه و پول وجود دارد. بین این چند نوع بازار مهمترین بازار، بازار پول است. همان نقشی که خون در بدن انسان دارد، پول هم بر اقتصاد دارد. اگر خون آلوده باشد بدن انسان دچار مشکل و اخلال می شود. همچنین اگر پول ناسالمی وارد اقتصاد کشور شود، آن پول آلوده هم همه پیکر اقتصاد را ناسالم و دچار اخلال می کند.
وی افزود: اگر در بازار کار و کالا هزاران متولی وجود داشته باشد اما در بازار پول، متولی یک نفر است و آن هم بانک مرکزی است. وقتی به هر دلیلی هیچ تناسبی بین رشد پول، نقدینگی و یا تولید در اقتصاد وجود نداشته باشد یعنی آن که اقتصاد کشور با تورم روبه‌رو است.
حق شناس در ادامه اظهار کرد: حدود 200 کشور در جهان فقط کمتر از 10 درصد از تورم 2 رقمی را تجربه کرده اند که هیچ کدام از این کشورها نه تنها توسعه یافته نیستند بلکه در حال توسعه هم نیستند. امروزه برخی از کشورهای عقب مانده دچار تورم دو رقمی هستند؛ این نشان دهنده این است که یک نوع سیاست ناکارآمد در بازار پول وجود دارد و متولی بازار پول با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می کند.
این کارشناس بانکی گفت: اگر بپذیریم که سیاست های متولی پول ما در کشور دچار مشکل است آنگاه می توانیم در خصوص اصلاح ساختار پول صحبت کنیم. ممکن است متولی بازار پول که همان بانک مرکزی است بگوید که از استقلال لازم برخوردار نیست، پس سیاست باید این باشد که دولت، مجلس و سایر ارکان نظام به متولی پول، استقلال کافی را بدهند.
حق شناس خاطرنشان کرد: ممکن است گفته شود که بازار پول سیاست های تکلیفی دولت و مجلس را اجرا می‌کند لذا بخش اقتصاد باید به دولت و مجلس فشار بیاورد که سیاست های تکلیفی را به متولی پول و بانک مرکزی، تحمیل نکند.
این کارشناس مسائل اقتصادی اصلی ترین مشکل بازار پول در کشور ما را نبود استقلال بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: بانک مرکزی در کشور ما از استقلال کافی برخوردار نیست و مداخله های مختلفی در بازار پول انجام می شود و به متولی پول که همان بانک مرکزی است گفته می شود که خرید تضمینی برخی از کالاها را تامین کند که در گرو این کارها استقلال بانک مرکزی از بین می رود.
وی افزود: امروزه در کشورهای اروپایی و آسیای جنوب شرقی، نرخ سود بانکی، منفی است اما در اقتصاد ایران نرخ سود بانکی چند برابر استاندارد جهانی است. البته که علت افزایش نرخ سود بانکی در کشور، رشد نقدینگی و افزایش پایه پول و شبه پول است.
حق شناس خاطرنشان کرد: تا زمانی که بانک مرکزی و متولی بازار پول نتواند پول و شبه پول را کنترل کند، نرخ تورم، سود بانکی، رشد نقدینگی و مطالبات معوقه بانک ها، مهمان های دائمی اقتصاد ایران هستند.
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که به اعتقاد شما مهمترین الزامات اصلاح سیستم بانکی در چیست؟ بیان کرد: اولین مورد درباره اصلاح سیستم بانکی این است که بانک مرکزی به معنی واقعی استقلال داشته باشد یعنی وقتی بانک مرکزی می گوید توان ایجاد خط اعتباری برای حوزه مسکن را ندارد، این کار را نباید انجام دهد نه اینکه تحت فشار این کار را انجام دهد. وقتی بانک مرکزی بتواند جلوی رشد نقدینگی در کشور را بگیرد، پس از آن ما شاهد کاهش نرخ تورم در کشور خواهیم بود. وقتی نرخ تورم در کشور به کمتر از 5 تا 10 درصد برسد، نظام بانکی برای حفظ بقا، خود را اصلاح می کند.
حق شناس افزود: امروزه برخی از بانک های ما ناکارآمد هستند اما به دلیل تورم، دارایی آنها چند برابر می شود. از محل دارایی ها یا به دلیل افزایش نرخ تورم، آنها هم نرخ تسهیلات را بالا می برند و ناکارآمدی خود را پنهان می کنند.
وی تاکید کرد: اولین بخشی که در اصلاح سیستم بانکی موثر است استقلال بانک مرکزی در راستای کنترل رشد نقدینگی، عدم پرداخت تسهیلات تکلیفی، عدم ایجاد خط اعتباری بدون پشتوانه، ساماندهی بانک های خصوصی و دولتی است.