اقتصاد۲۴- اخیرا کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه بودجه ۹۹ مصوبه عجیبی درباره مالیات پلکانی حقوق کارمندان داشته که باعث شگفتی کارشناسان شده است.
*در جریان تصویب قوانین بودجه ۹۷ و ۹۸ چه اتفاقی در مجلس افتاد؟
مطابق ماده ۸۵ قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب سال ۹۴)، نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر میزان معافیت مالیات بردرآمد سالانه و تا هفت برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۰ درصد و نسبت به مازاد آن ۲۰ درصد است.
با وجود اصرار دولت بر اجرای مدل دوپله‌ای (مدلی مشابه ماده ۸۵ قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم) در بند «الف» تبصره ۶ لوایح بودجه ۹۷ و ۹۸، با تلاش نمایندگان مجلس بخصوص اعضای کمیسیون تلفیق، مدل پله‌های مالیات بر درآمد کارمندان در این بند از قوانین بودجه ۹۷ و ۹۸ تغییر یافت و به صورت مدل پنج پله‌ای (از ۱۰ درصد تا ۳۵ درصد) درآمد. به عبارت دقیق تر، نرخ مالیات برکل درآمد کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه تا یک و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۰ درصد و نسبت به مازاد یک و نیم برابر تا دو و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۵ درصد و نسبت به مازاد دو و نیم برابر تا چهار برابر آن مشمول مالیات سالانه ۲۰ درصد و نسبت به مازاد چهار برابر تا شش برابر مشمول مالیات ۲۵ درصد و نسبت به مازاد شش برابر ۳۵ درصد شد.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، مزایای اصلاح مدل مالیات بر درآمد حقوق کارمندان در قوانین بودجه ۹۷ و ۹۸ توسط مجلس عبارتند از:
الف- بهبود بازتوزیع درآمد و عادلانه‌تر بودن: مدل مصوب مجلس در مقایسه با مدل پیشنهادی دولت (ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم)، تبعات بازتوزیعی بهتری دارد و عادلانه‌تر است. به عبارت دیگر، طبق این الگو کسانی که حقوق پایین‌تری دارند، مالیات کمتری خواهند پرداخت و در مقابل افراد با حقوق بالا مشمول مالیات بالاتری خواهند بود.
ب- امکان افزایش درآمد‌های دولت همزمان با افزایش سقف معافیت مالیات بر درآمد: با توجه به اینکه در مدل مصوب مجلس، طبقات بالای درآمدی مشمول نرخ‌های مالیاتی بالاتری می‌شوند، امکان افزایش سقف معافیت مالیات بر درآمد که به نفع کسانی است که حقوق پایین تری دارند همزمان با حفظ یا حتی افزایش درآمد‌های دولت از محل این مالیات فراهم می‌شود.
ج- کاهش انگیزه فرار مالیاتی شرکت‌های خصوصی: یکی از روش‌های برخی شرکت‌های خصوصی برای فرار مالیاتی، ثبت بخشی از سود در قالب حقوق‌های بالاست. درواقع، مالیات حقوق همواره زیر ۲۰ درصد است درحالی که مالیات عملکرد شرکت‌ها ۲۵ درصد است. با ثبت بخشی از سود به‌صورت دستمزد، این شرکت‌ها هم می‌توانند از کاهش ۵ درصدی مالیات منتفع شوند هم اینکه حقوق‌های ثبت شده را به‌عنوان هزینه‌های قابل قبول به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
با توجه به آنچه گفته شد، مهمترین بازندگان مدل پنج پله‌ای مالیات بر درآمد کارمندان، افرادی بودند که حقوق‌های نجومی می‌گرفتند و براساس این مدل، مجبور می‌شدند مالیات بیشتری پرداخت کنند.
*پیشنهاد دولت برای مالیات بر درآمد کارمندان در لایحه بودجه ۹۹ چه بود؟
به گزارش فارس، دولت در بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹ برای اولین بار پله‌های مالیات بر درآمد کارکنان دولتی و غیردولتی را مطابق با قوانین بودجه سال‌های ۹۷ و ۹۸ یعنی به صورت مدل پنج پله‌ای (از ۱۰ درصد تا ۳۵ درصد) ارائه داد. علاوه بر این، دولت کارانه پزشکان (اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی) را مشابه بند «الف» تبصره ۶ قانون بودجه ۹۸، مشمول مالیات پلکانی با مدل مذکور کرد.
با توجه به مدل پیشنهادی دولت برای مالیات بر درآمد کارمندان در بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹ که کاملا مشابه وضعیت این بند در قوانین بودجه ۹۷ و بخصوص ۹۸ بود، انتظار می‌رفت این بند به راحتی به تصویب کمیسیون تلفیق مجلس برسد. اما این موضوع رخ نداد و در اتفاقی عجیب، کمیسیون تلفیق مجلس بازگشت به مدل دوپله‌ای مالیات بر درآمد کارمندان (همان مدل ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) را به تصویب رساند.
*در کمیسیون تلفیق مجلس چه اتفاقی رخ داد؟
در کنار نجومی بگیران، بزرگترین منتقدان مدل پنج پله‌ای مالیات بر درآمد، پزشکان بودند که در بند «الف» تبصره ۶ قانون بودجه ۹۸، کارانه آن‌ها مشمول این موضوع شده بود. در همین راستا، کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که عموما پزشک هستند در پاییز امسال تلاش کردند از طریق شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا، کارانه پزشکان را مجددا از پرداخت مالیات پلکانی معاف کنند (صرفا ۱۰ درصد مالیات بپردازند). اما این تلاش‌ها که کلیپی از آن هم رسانه‌ای شد، ناکام ماند و ادامه ماجرا به بررسی بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹ موکول شد.
همانطور که علی ادیانی عضو کمیسیون تلفیق مجلس در گفتگو با خبرگزاری فارس اعلام کرده است، در جریان بررسی بند مذکور در کمیسیون تلفیق مجلس، سه عضو منتخب کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در کمیسیون تلفیق (بهروز بنیادی، محمد نعیم امینی فرد و محسن علیجانی) با همکاری برخی دیگر از اعضای کمیسیون تلفیق که آن‌ها هم پزشک هستند، تلاش کردند پیشنهاد معافیت کارانه کل یا بخشی از پزشکان از مالیات پلکانی به تصویب برسد، اما این تلاش‌ها ناکام ماند و این پیشنهاد‌ها به تصویب کمیسیون تلفیق مجلس نرسید. در این شرایط که انتظار می‌رفت پیشنهاد دولت در این زمینه به راحتی به تصویب برسد، اشتباه عجیب غلامرضا تاجگردون رئیس کمیسیون تلفیق منجر به پیچیده شدن اوضاع و نهایتا بازگشت به عقب یعنی بازگشت به مدل دو پله‌ای مالیات بر درآمد کارمندان (مطابق با ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) شد.
*اشتباه عجیب تاجگردون در جریان رای گیری درباره مالیات بر درآمد کارمندان
همانطور که عباس گودرزی یکی از اعضای کمیسیون تلفیق مجلس در گفتگو با خبرگزاری فارس توضیح داده است، تاجگردون با استناد به ماده ۲ طرح اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس، اعلام کرد تصویب بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹، چون برخلاف یکی از قوانین دائمی (ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) است، برای تصویب نیازمند رای دوسوم نمایندگان کمیسیون تلفیق می‌باشد و با توجه به این موضوع که این بند نتوانست رای دوسوم نمایندگان این کمیسیون را کسب کند، این پیشنهاد دولت در جلسه سه شنبه شب (۱۰ دی) کمیسیون تلفیق مجلس به تصویب نرسید و نهایتا همانطور که هادی قوامی سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس در نشست خبری اعلام کرد، اعضای این کمیسیون در جلسه چهارشنبه صبح کمیسیون تلفیق به دریافت مالیات بر درآمد کارکنان مطابق ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم رای دادند. به عبارت دیگر، مقرر شد نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر میزان معافیت مالیات بردرآمد سالانه (۳ میلیون تومان) و تا هفت برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۰ درصد و نسبت به مازاد آن ۲۰ درصد است. این مصوبه به معنای کاهش چشمگیر مالیات حقوق‌های نجومی بود، زیرا صرفا کسانی بیشتر از ۱۰ درصد مالیات بر درآمد می‌دهند که بیشتر از ۲۱ میلیون تومان در ماه حقوق بگیرند.
*در جریان تصویب قوانین بودجه ۹۷ و ۹۸ چه اتفاقی در مجلس افتاد؟
مطابق ماده ۸۵ قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب سال ۹۴)، نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر میزان معافیت مالیات بردرآمد سالانه و تا هفت برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۰ درصد و نسبت به مازاد آن ۲۰ درصد است.
با وجود اصرار دولت بر اجرای مدل دوپله‌ای (مدلی مشابه ماده ۸۵ قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم) در بند «الف» تبصره ۶ لوایح بودجه ۹۷ و ۹۸، با تلاش نمایندگان مجلس بخصوص اعضای کمیسیون تلفیق، مدل پله‌های مالیات بر درآمد کارمندان در این بند از قوانین بودجه ۹۷ و ۹۸ تغییر یافت و به صورت مدل پنج پله‌ای (از ۱۰ درصد تا ۳۵ درصد) درآمد. به عبارت دقیق تر، نرخ مالیات برکل درآمد کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه تا یک و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۰ درصد و نسبت به مازاد یک و نیم برابر تا دو و نیم برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۵ درصد و نسبت به مازاد دو و نیم برابر تا چهار برابر آن مشمول مالیات سالانه ۲۰ درصد و نسبت به مازاد چهار برابر تا شش برابر مشمول مالیات ۲۵ درصد و نسبت به مازاد شش برابر ۳۵ درصد شد.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، مزایای اصلاح مدل مالیات بر درآمد حقوق کارمندان در قوانین بودجه ۹۷ و ۹۸ توسط مجلس عبارتند از:
الف- بهبود بازتوزیع درآمد و عادلانه‌تر بودن: مدل مصوب مجلس در مقایسه با مدل پیشنهادی دولت (ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم)، تبعات بازتوزیعی بهتری دارد و عادلانه‌تر است. به عبارت دیگر، طبق این الگو کسانی که حقوق پایین‌تری دارند، مالیات کمتری خواهند پرداخت و در مقابل افراد با حقوق بالا مشمول مالیات بالاتری خواهند بود.
ب- امکان افزایش درآمد‌های دولت همزمان با افزایش سقف معافیت مالیات بر درآمد: با توجه به اینکه در مدل مصوب مجلس، طبقات بالای درآمدی مشمول نرخ‌های مالیاتی بالاتری می‌شوند، امکان افزایش سقف معافیت مالیات بر درآمد که به نفع کسانی است که حقوق پایین تری دارند همزمان با حفظ یا حتی افزایش درآمد‌های دولت از محل این مالیات فراهم می‌شود.
ج- کاهش انگیزه فرار مالیاتی شرکت‌های خصوصی: یکی از روش‌های برخی شرکت‌های خصوصی برای فرار مالیاتی، ثبت بخشی از سود در قالب حقوق‌های بالاست. درواقع، مالیات حقوق همواره زیر ۲۰ درصد است درحالی که مالیات عملکرد شرکت‌ها ۲۵ درصد است. با ثبت بخشی از سود به‌صورت دستمزد، این شرکت‌ها هم می‌توانند از کاهش ۵ درصدی مالیات منتفع شوند هم اینکه حقوق‌های ثبت شده را به‌عنوان هزینه‌های قابل قبول به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
با توجه به آنچه گفته شد، مهمترین بازندگان مدل پنج پله‌ای مالیات بر درآمد کارمندان، افرادی بودند که حقوق‌های نجومی می‌گرفتند و براساس این مدل، مجبور می‌شدند مالیات بیشتری پرداخت کنند.
*پیشنهاد دولت برای مالیات بر درآمد کارمندان در لایحه بودجه ۹۹ چه بود؟
به گزارش فارس، دولت در بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹ برای اولین بار پله‌های مالیات بر درآمد کارکنان دولتی و غیردولتی را مطابق با قوانین بودجه سال‌های ۹۷ و ۹۸ یعنی به صورت مدل پنج پله‌ای (از ۱۰ درصد تا ۳۵ درصد) ارائه داد. علاوه بر این، دولت کارانه پزشکان (اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی) را مشابه بند «الف» تبصره ۶ قانون بودجه ۹۸، مشمول مالیات پلکانی با مدل مذکور کرد.
با توجه به مدل پیشنهادی دولت برای مالیات بر درآمد کارمندان در بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹ که کاملا مشابه وضعیت این بند در قوانین بودجه ۹۷ و بخصوص ۹۸ بود، انتظار می‌رفت این بند به راحتی به تصویب کمیسیون تلفیق مجلس برسد. اما این موضوع رخ نداد و در اتفاقی عجیب، کمیسیون تلفیق مجلس بازگشت به مدل دوپله‌ای مالیات بر درآمد کارمندان (همان مدل ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) را به تصویب رساند.
*در کمیسیون تلفیق مجلس چه اتفاقی رخ داد؟
در کنار نجومی بگیران، بزرگترین منتقدان مدل پنج پله‌ای مالیات بر درآمد، پزشکان بودند که در بند «الف» تبصره ۶ قانون بودجه ۹۸، کارانه آن‌ها مشمول این موضوع شده بود. در همین راستا، کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که عموما پزشک هستند در پاییز امسال تلاش کردند از طریق شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا، کارانه پزشکان را مجددا از پرداخت مالیات پلکانی معاف کنند (صرفا ۱۰ درصد مالیات بپردازند). اما این تلاش‌ها که کلیپی از آن هم رسانه‌ای شد، ناکام ماند و ادامه ماجرا به بررسی بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹ موکول شد.
همانطور که علی ادیانی عضو کمیسیون تلفیق مجلس در گفتگو با خبرگزاری فارس اعلام کرده است، در جریان بررسی بند مذکور در کمیسیون تلفیق مجلس، سه عضو منتخب کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در کمیسیون تلفیق (بهروز بنیادی، محمد نعیم امینی فرد و محسن علیجانی) با همکاری برخی دیگر از اعضای کمیسیون تلفیق که آن‌ها هم پزشک هستند، تلاش کردند پیشنهاد معافیت کارانه کل یا بخشی از پزشکان از مالیات پلکانی به تصویب برسد، اما این تلاش‌ها ناکام ماند و این پیشنهاد‌ها به تصویب کمیسیون تلفیق مجلس نرسید. در این شرایط که انتظار می‌رفت پیشنهاد دولت در این زمینه به راحتی به تصویب برسد، اشتباه عجیب غلامرضا تاجگردون رئیس کمیسیون تلفیق منجر به پیچیده شدن اوضاع و نهایتا بازگشت به عقب یعنی بازگشت به مدل دو پله‌ای مالیات بر درآمد کارمندان (مطابق با ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) شد.
*اشتباه عجیب تاجگردون در جریان رای گیری درباره مالیات بر درآمد کارمندان
همانطور که عباس گودرزی یکی از اعضای کمیسیون تلفیق مجلس در گفتگو با خبرگزاری فارس توضیح داده است، تاجگردون با استناد به ماده ۲ طرح اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس، اعلام کرد تصویب بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹، چون برخلاف یکی از قوانین دائمی (ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) است، برای تصویب نیازمند رای دوسوم نمایندگان کمیسیون تلفیق می‌باشد و با توجه به این موضوع که این بند نتوانست رای دوسوم نمایندگان این کمیسیون را کسب کند، این پیشنهاد دولت در جلسه سه شنبه شب (۱۰ دی) کمیسیون تلفیق مجلس به تصویب نرسید و نهایتا همانطور که هادی قوامی سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس در نشست خبری اعلام کرد، اعضای این کمیسیون در جلسه چهارشنبه صبح کمیسیون تلفیق به دریافت مالیات بر درآمد کارکنان مطابق ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم رای دادند. به عبارت دیگر، مقرر شد نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر میزان معافیت مالیات بردرآمد سالانه (۳ میلیون تومان) و تا هفت برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۰ درصد و نسبت به مازاد آن ۲۰ درصد است. این مصوبه به معنای کاهش چشمگیر مالیات حقوق‌های نجومی بود، زیرا صرفا کسانی بیشتر از ۱۰ درصد مالیات بر درآمد می‌دهند که بیشتر از ۲۱ میلیون تومان در ماه حقوق بگیرند.
اما نکته مهم این بود که طرح اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس که از شهریورماه امسال تاکنون چندین بار بین مجلس و شورای نگهبان رفت و برگشت داشته است و آخرین بار در تاریخ ۴ دی ماه به شورای نگهبان ارسال شده است، هنوز به تایید نهایی این شورا نرسیده و توسط رئیس جمهور یا رئیس مجلس ابلاغ نشده و در نتیجه، «قانون» محسوب نمی‌شود. به همین دلیل، رای گیری صورت گرفته درباره بند «الف» تبصره ۶ لایحه بودجه ۹۹ برخلاف قانون بوده و باید تکرار شود. این موضوعی است که توسط برخی اعضای کمیسیون تلفیق مجلس مانند عباس گودرزی و علی ادیانی، رسانه‌ای شده است.
*تبعات بازگشت به عقب درباره محاسبه مالیات بر درآمد کارمندان
مهمترین تبعات بازگشت به عقب درباره محاسبه مالیات بر درآمد کارمندان عبارتست از:
الف- بدتر شدن بازتوزیع درآمد و غیرعادلانه‌تر بودن: مدل مصوب کمیسیون تلفیق مجلس (ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم) در مقایسه با مدل پیشنهادی دولت، تبعات بازتوزیعی بدتری دارد و غیرعادلانه‌تر است. به بیان دیگر، طبق این الگو کسانی که حقوق بالاتری دارند، مالیات کمتری خواهند پرداخت و عملا منفعت اصلی این مدل، به افرادی می‌رسد که حقوق‌های نجومی می‌گیرند. همانطور که اشاره شد، با توجه به اینکه در مدل مصوب کمیسیون تلفیق مجلس، پله دوم از ۷ برابر سقف معافیت مالیاتی یعنی از حقوق ماهیانه بالای ۲۱ میلیون تومان آغاز می‌شود، این مدل به نفع کسانی است که حقوق‌های نجومی می‌گیرند. به عنوان مثال، فرض کنید فردی ۱۰ میلیون تومان در ماه حقوق می‌گیرد. با توجه به اینکه سقف معافیت مالیاتی ۳ میلیون تومان است، این فرد با مدل پیشنهادی دولت (مدل پنج پله ای)، در پله سوم قرار می‌گیرد و باید ۱۰ درصد ۱.۵ میلیون تومان (۱۵۰ هزار تومان)، ۱۵ درصد ۳ میلیون تومان (۴۵۰ هزار تومان) و ۲۰ درصد ۲.۵ میلیون تومان (۵۰۰ هزار تومان) مالیات دهد. به عبارت دیگر، مجموع مالیات بر درآمد این فرد، ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان است. همین فرد با مدل مصوب کمیسیون تلفیق مجلس (مدل دو پله ای)، در پله اول قرار می‌گیرد و صرفا باید ۱۰ درصد ۷ میلیون تومان یعنی ۷۰۰ هزار تومان مالیات بر درآمد بپردازد.
ب- کاهش درآمد‌های دولت: همانطور که توضیح داده شد، در مدل مصوب کمیسیون تلفیق مجلس، طبقات بالای درآمدی مشمول نرخ‌های مالیاتی کمتری می‌شوند. در نتیجه، پیش بینی می‌شود، درآمد‌های دولت از محل این مالیات حدود ۵ هزار میلیارد تومان کاهش خواهد یافت.
*مالیات بر درآمد کارمندان در کشور‌های مختلف جهان
به گزارش فارس، در بسیاری از کشور‌های جهان مانند آمریکا، انگلستان، فرانسه، سوئد، نروژ، دانمارک و کره جنوبی، مدل دریافت مالیات از درآمد مشابه مدل پیشنهادی دولت یعنی چند پله‌ای (بالاتر از ۲ پله) است و نجومی بگیران یا همان پردرآمدترین افراد مشمول پرداخت مالیاتی حدود ۴۰ درصد و بالاتر از آن، می‌شوند.
حال باید دید آیا کمیسیون تلفیق مجلس بخصوص تاجگردون اشتباه خود را جبران خواهند کرد یا اینکه تعیین سرنوشت مصوبه عجیب این کمیسیون درباره کاهش چشمگیر مالیات حقوق‌های نجومی در صحن علنی مجلس مشخص خواهد شد؟
منبع: فارس