اقتصاد۲۴- ایران در حالی با کنار زدن ایتالیا، تایوان و اوکراین به دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان در سال ۲۰۱۸ تبدیل شده است که به اعتقاد کارشناسان با چالش‌های تولید، چالش‌های ساختاری، چالش بازار و چالش صادرات مواجه شده است.
طرح جامع فولاد کشور در اواخر بهمن ماه سال ۹۳ رونمایی شد که به اعتقاد متولیان این صنعت باید از حالت عدم قطعیت در این نقشه راه خارج شد و جنبه اجرایی به آن داد. این طرح با هدف ترسیم مسیر توسعه برای دستیابی به هدف ۵۵ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد تا افق ۱۴۰۴ (۲۰۲۵میلادی) تدوین شده است. کارشناسان معتقدند طرح جامع فولاد ، با چالش‌های وضعیت فعلی فولاد و چالش‌های وضعیت فولاد در افق ۱۴۰۴ روبرو شده است.
نتایج بررسی‌های کارشناسان نشان داد که زنجیره فولاد کماکان در حلقه کنسانتره و سنگ‌آهن با کمبود مواجه است؛ بنابراین به اعتقاد آن‌ها اگر سیاست‌گذاری وزارت صنعت، معدن و تجارت برقراری توازن در زنجیره فولاد است، باید دو راهکار اساسی را مدنظر قرار دهد که شامل توسعه فعالیت‌های اکتشاف و استخراج مواد معدنی، همچنین سرمایه‌گذاری مشترک با سایر کشور‌ها به‌منظور تجهیز معادن و احداث واحد‌های معدنی است.
رقابت نابرابر با صنعت فولاد
بررسی‌های صورت گرفته در دنیا نشان می‌دهد ایران از ظرفیت خوبی در حوزه‌های انرژی، گاز و سنگ آهن برخوردار است به گونه‌ای که کشور ما به عنوان صادر کننده اصلی سنگ آهن در دنیا شناخته می‌شود. برخی کشور‌ها از نعمت گاز، انرژی و سنگ آهن به صورت یکجا برخوردار نیستند، از این رو باید برای پتانسیل‌های موجود سرمایه‌گذاری و برنامه ریزی صورت بگیرد و زیر ساخت‌ها فراهم شود. ایران به ۱۰ کشور اصلی از جمله عراق، امارات، ترکیه، هند، عمان و افغانستان صادرات اقلام پتروشیمی و معدنی انجام داده است.
با این اوصاف، عرصه بر صنعت فولاد به دلیل مشکلات و چالش‌ها به تنگ آمده، اما برای گذر از این بحران تبدیل تهدید به فرصت در زمان تحریم می‌تواند بهترین راه برای رسیدن به چشم انداز طراحی شده برای این صنعت باشد. هرچند بار‌ها بر این موضوع تاکید شده است که باید از مزایایی که در اختیار است، استفاده شود تا تحریم‌ها لطمه‌ای به صنعت و اقتصاد کشور وارد نکند، اما برخی سیاست‌ها متاسفانه با تصمیم‌های عجولانه و ناصحیح در حال لطمه زدن به صنایع فولاد و معادن است.
راهکار‌های موثر بر تقویت و توسعه صنعت فولاد
بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن اتاق بازرگانی ایران با اشاره به راهکار‌های موثر بر تقویت و توسعه صنعت فولاد به تشریح برخی از مشکلات این بخش پرداخت و در همین راستا به خبرنگار اقتصاد ۲۴ گفت: امروز توسعه صنعت فولاد در اولویت برنامه‌ها جهت توسعه صادرات غیر نفتی قرار گرفته است و نباید این توسعه قربانی مشکلاتی داخلی وارد شده به این صنعت شود، چراکه طرح جامع فولاد ۵۵ میلیون تن با ۱۰۰ درصد ظرفیت در نظر گرفته شده است که برای تحقق این هدف با تقویت تولید و توسعه در مبادلات می‌تواند گام‌های نخست برداشته شود.
شکوری با تاکید بر اینکه تسهیل در هر دو بخش داخلی و خارجی مرتبط با این بخش (صنعت فولاد) راهگشای حفظ صنعت و بازار آن است، گفت: برخی از تصمیماتی که از سوی دولت و مجلس برای رفع موانع تولید تصویب و ابلاغ شده است تا کنون در بهبود فضای کسب وکار به ویژه در بخش صنعت فولاد کشور به درستی قابل اجرا نبوده و در مواردی نیز اجرا نشده است. از این رو، صنعت فولاد همواره با تکان‌هایی روبروست که احتمال به مخاطره انداخته شدن آن بیش از هر زمان دیگری وجود دارد.
رئیس کمیسیون معادن اتاق ایران با تاکید برچالش‌های موجود بر سر راه صنعت فولاد ادامه داد: حمل‌و‌نقل، ظرفیت‌های بندری، کسری سنگ‌آهن، سختگیری‌های گمرک و وضع تعرفه‌های واردات دستگاه و ماشین آلات مورد نیاز این صنعت و از همه مهمتر تاثیر سیاست‌های خارجی بر مناسبات صنعت فولاد با سایر کشور‌ها و موارد دیگر باعث شده است که به جای تقویت و افزایش در راندمان تولید، صنعت فولاد به دنبال حل مشکلاتی باشد که از مسیر حرکت باز می‌دارد.
مشکلات فولاد قابل حل است
شکوری با تاکید بر اینکه دولت باید هزینه صنایع را تامین کند گفت: فولاد با مشکل سنگ آهن روبه‌رو شده است و اگر در این راستا، دولت حمایت نکند مشکلات متعددی را در این صنعت خواهیم داشت. دستورالعمل‌های متعدد، وضعیت صادرات فولاد را با مشکلات و چالش‌هایی جدید مواجه کرده است و همین امر باعث کاهش ارزآوری در این صنعت خواهد شد.
این فعال خصوصی در حوزه معادن مطرح کرد: با توجه به شرایط حاضر جهت تقویت بنیه صنعت فولاد چه در مسیر تولید چه صادرات باید برنامه ریزی‌ها به طور جد دنبال شود. برنامه‌ریزی‌ها در اکتشافات چه سطحی و چه در اعماق زیاد، تبیین برنامه‌های بلند مدت و طولانی مدت در تولید و صادرات، تجهیز معادن و استخراج مواد معدنی، حمایت و مشارکت از طرح‌های بخش خصوصی و موارد دیگر دراین زمینه باید پشتوانه پایداری صنعت فولاد باشد، نه اینکه کمبود آن‌ها باعث کاهش ظرفیت‌ها و تولیدات شود.