اصلاح قانون مالیات؛ آیا معافیت‌ها عادلانه است؟

 

اقتصاد۲۴- بالاخره بعد از انتقادات زیادی که از عملکرد مالیاتی دولت صورت گرفت، وزارت اقتصاد وسازمان امور مالیاتی، قانون مالیات‌های مستقیم را مورد اصلاح قرار دادند، این در حالیست که اصلاحات انجام شده نیز در همین ابتدای کار منتقدان زیادی پیدا کرده است.

 

پیش‌نویس لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم با ۳ محور رونمایی شد. دومین اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم در طول ۴ سال اخیر، به دنبال این است که سیستم منبع‌محور مالیات‌ستانی را به سیستم شخص‌محور تغییر ماهیت دهد.

«ساماندهی معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی»، «اجرای سیستم مالیاتی بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی» و «برقراری مالیات بر دارایی شامل مالیات بر عایدی املاک، مالیات سالانه املاک و مالیات سالانه خودرو» ۳ محور اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم را تشکیل می‌دهند.

این پیش‌نویس در محور اول به دنبال ساماندهی معافیت‌های مالیاتی است. بر همین مبنا، درمورد معافیت برخی بخش‌ها مانند کشاورزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری بازنگری شده است. محور دوم، به دنبال اجرای سیستم مالیات بر مجموع درآمد اشخاص حقیقی است تا تمام درآمد‌های فرد (به استثنای عایدی سهام و سود سپرده بانکی) در تور مالیاتی قرار گیرد.

در واقع اشخاص حقیقی باید اظهارنامه مالیاتی بدهند. در محور سوم نیز مالیات بر دارایی افراد، مانند مسکن و خودروی لوکس اعمال شده تا از اهداف سفته‌بازی در بازار‌های دارایی جلوگیری شود.

هدف این اصلاحیه بهبود توزیع درآمد عنوان شده است؛ اما برخی کارشناسان معتقدند در شرایط فعلی اقتصاد ایران، مالیات تکلیفی، مالیات ارزش افزوده و مالیات بر عایدی سرمایه از اولویت بیشتری نسبت به مالیات مستقیم برخوردار است؛ ضمن اینکه از نظر منتقدان، دولت باید مالیات بر عایدی سرمایه را جدا از مالیات‌های مستقیم می‌دید.

علی دینی ترکمانی اقتصاددان در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه نظام مالیات کشور با اشکالات اساسی روبرو است، گفت: در حال حاضر در نظام اقتصادی ایران فرار مالیاتی گسترده‌ای وجود دارد، در این راستا نسبت شاخص درآمد‌های مالیاتی به تولید ناخالص داخلی در بهترین حالت حدود ۹ درصد است، اما در کشور‌های دیگر این سهم بین ۳۵ تا ۴۰ درصد بوده، بنابراین مشاهده می‌کنید که از این حوزه به خوبی بهره‌برداری نشده است.

وی با تاکید بر اینکه قانون‌گذاری‌های صورت گرفته در حوزه مالیات با ضعف‌های جدی همراه است، اظهار داشت: در این مقرراتی که وضع می‌شود همیشه یک نوع تبعیض مالیاتی و اجتماعی وجود دارد که تبعات بدی را به دنبال خود دارد، اینکه شما بیایید صنوف خاصی را از یک سقف بالایی از مالیات معاف کنید، اما در مقابل آن بخش اعظم طبقه کارگر و همچنین قشر متوسط با درآمد‌های کم و ثابت همیشه و در هر حالتی مالیات بدهند، به هیچ عنوان عادلانه نیست.

این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه در اصلاحیه جدید قانون مالیات‌های مستقیم عنوان شده هنرمندان تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان از معالیات معاف هستند، افزود: این قضیه هیچ توجیهی ندارد که هنرمندان یا هر قشر دیگر مانند ورزشکاران و... از دادن مالیات آن هم در سقف بالای معاف باشند، اما کارگران، معلمان و کارمندان که شاید درآمد سالیانه آن‌ها به زحمت طی یک سال به ۴۰ میلیون تومان نیز برسد، قبل از اینکه حقوق خود را دریافت کنند، مالیات آن کسر شود، بنابراین نباید چنین تبعیض‌هایی در مورد معافیت‌های مالیاتی صنوف و قشر‌های مختلف وضع شود.

دینی ترکمانی با اشاره به اینکه نظام مالیاتی نیاز به اصلاحات جدی دارد، گفت: معافیت‌های مالیاتی بسیاری از نهاد‌های خاص که فعالیت اقتصادی نیز دارند هم باید حذف شود و آن‌ها نیز مالیات خود را بپردازند، بنابراین همان‌طور که مشاهده می‌کنید، نظام مالیاتی با وجود اصلاح قوانینی که در چند وقت اخیر تجربه کرده باز هم با ایرادات جدی روبرو است و در این زمینه باید این نقایص مرتفع شود تا نظام مالیاتی از عدالت واقعی برخوردار شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه یک نظام مالیاتی فراگیر باید به مورد اجرا گذاشته شود، اذعان داشت: این نظام باید یک چتر همه‌گیر باشد و تمامی کسانی که درآمدی دارند باید به نسبت آن نیز مالیات خود را بپردازند، اما در کنار آن نیز می‌توان در رسته‌ها و صنوف مختلف مشوق‌هایی را در نظر گرفت، همان‌طور که در مورد صادرات و واحد‌های تولیدی چنین مشوق‌هایی وجود دارد.

وی اضافه کرد: این معافیت‌های مالیاتی باید ساماندهی شود، در حال حاضر ظرفیت اخذ مالیات از بسیاری از بخش‌های اقتصادی کشور خالی است و می‌توان از این مورد استفاده کرد، همچنین بسیاری از مشاغلی که درآمد‌های نجومی و بادآورده دارند، از زیر دادن مالیات شانه خالی می‌کنند، در حالیکه برخورد قاطعی با آن‌ها صورت نمی‌گیرد و عزمی نیز در این راستا مشاهده نمی‌شود.

دینی ترکمانی در پاسخ به این پرسش که آیا سیاست‌های جدید دولت برای جایگزینی درآمد‌های مالیاتی به جای درآمد‌های نفتی موفق خواهد بود، گفت: اگر دولت بخواهد از اقشاری که همین الان نیز مالیات خود را می‌پردازند، مالیات بیشتری بگیرد، خیر، در این صورت ایجاد نارضایتی خواهدشد و این افراد تحت فشار شدیدتر اقتصادی خواهند رفت، در مقابل باید دولت از اشخاصی که فرار مالیاتی دارند، مالیات بگیرد، چرا که آن‌ها همیشه با توجه به قدرت چانه‌زنی و لابی گری که دارند از دادن مالیات امتناع می‌ورزند.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه اگر دولت سیاست‌های درستی را در پیش گیرد، می‌تواند سهم مالیات در تولید ناخالص داخلی را تا ۱۵ درصد افزایش دهد، افزود:اخذ مالیات از خانه‌های خالی، یا مالیات بستن به نقل وانتقال خودرو‌ها و املاک لوکس یکی از آن دست مواردی بوده که همیشه مورد غفلت قرار گرفته، اما حال که آن‌ها نیز در دستور کار اخذ مالیات قرار‌گرفته‌اند، نرخ‌های مالیاتی باید به گونه‌ای تعیین شوند که از اثر گذاری مناسب برخوردار باشند، تا بتوان با اتکاء بر آن‌ها مالیات حقه‌ای که باید دریافت شود، را محقق کرد.