مهرشاد نبی، اقتصاد ۲۴- صنعت بانکرینگ یکی از مشاغل پر رونق این روز‌های دنیا به شمار می‌رود، به طوری که بسیاری از شرکت‌های خرده فروشی سوخت و انرژی به صورت روز افزون به این صنعت روی می‌آورند.
در ایران نیز بانکرینگ از دیر باز انجام می‌شده است؛ به طوری که نفتکش‌هایی که وارد اسکله‌های جزیره خارگ می‌شدند، علاوه بر دریافت نفت خام، بانکر یا سوخت خود را نیز تأمین می‌کردند؛ مقرراتی مربوط به سازمان بین المللی دریانوردی که لازم الاجراست و در نتیجه تاکید مجامع بین المللی بر تدوین و تصویب مقررات سختگیرانه زیست محیطی تنظیم شده است.
در ضمیمه کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی کشتی‌ها (کنوانسیون مارپل) آمده است که تمامی مناطق جهان موظف هستند از اول ژانویه سال ۲۰۲۰ میلادی میزان گوگرد سوخت مصرفی خود را در ناوگان حمل و نقل دریایی به نیم درصد برسانند.
با شروع سال ۲۰۲۰ میلادی، بسیاری از خطوط کشتیرانی جهان با معضل تامین سوخت کم سولفور (گوگرد) مواجه شدند، چراکه هنوز پالایشگاه‌ها نتوانسته اند میزان سولفور تمام نفت کوره تولیدی خود را به زیر ۰.۵ درصد کاهش دهند و این موضوع با استاندارد مشخص شده همخوانی ندارد.
این موضوع در مقررات سازمان بین المللی دریانوردی IMO آمده است و تخلف از آن غیرقانونی است و این سازمان می‌تواند جلوی تردد کشتی‌ها را بگیرد. سازمان IMO در ضمیمه کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها صراحتا به این موضوع اشاره کرده است.
هدف آن هم کاهش منابع گوناگون آلودگی ناشی از کشتی هاست. استفاده از سوخت با سولفور بالا به معنای آلودگی عمدی محیط زیست است و مشمول قوانین و مقررات می‌شود.
در حالی که اکنون گوگرد موجود در سوخت کشتی‌ها ٣.٥ درصد است؛ در این بین روسیه، به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت کوره جهان خواهان به تعویق افتادن این تصمیم تا سال ٢٠٢٥ میلادی شده است.
به گفته کارشناسان، تصمیم سازمان بین المللی دریانوردی در راستای کاهش گوگرد موجود در سوخت (بانکرینگ) کشتی‌ها است. با عملیاتی شدن این اقدام، ایران به تنها تولیدکننده نفت کوره کم سولفور در منطقه تبدیل شده است.
حجم بالای مصرف داخلی نفت کوره
این در حالی است که بر اساس آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی طی پنج ماهه نخست سال ۱۳۹۸ به‌طور میانگین روزانه ۶۷ میلیون لیتر نفت کوره تولید شده است. در این دوره زمانی، میزان مصرف داخلی نفت کوره، شامل حمل‌ونقل دریایی داخلی، صنایع، کشاورزی، نیروگاه‌ها و اصناف، ۱۰ میلیون لیتر بوده است.
حجم صادرات نفت کوره ۵۲ میلیون لیتر و حجم بانکرینگ، سوخت‌رسانی به ناوگان بین‌المللی فعال در منطقه، سوخت ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت ملی نفتکش، ۵ میلیون لیتر در روز بوده است.
در کشور ما به دلیل نظام بوروکراسی معیوب، صدور ضمانت‌های بانکی و اجبار در پرداخت ۱۰۰ درصدی پول بسیاری از شرکت‌هایی که سال‌ها تجربه کار در حوزه بانکرینگ را دارند کنار گذاشته و مجوز‌های بانکرینگ به شرکت‌هایی تعلق دارد که نه توان مالی دارند و نه تجهیزات مورد نیاز برای بانکرینگ.
سیدحمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در رابطه با مقررات سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) درباره منع استفاده کشتی‌ها از سوخت دارای سولفور بالای ۰.۵ درصد، که به طوررسمی از آغاز سال جدید میلادی به مرحله اجرا درآمده است در گفتگو با خبرنگار اقتصاد ۲۴ گفت: نفت کوره کم گوگرد، نیم درصد، مورد نیاز برای ناوگان دریایی کشور از طریق پالایشگاه‌های اراک و بندرعباس در حال تامین است.
به گفته حسینی، این در حالی است که از مدت‌های گذشته با اعمال سیاست‌هایی ایران قصد افزایش سهم در صنعت بانکرینگ داشت، اما این صنعت به هدف اصلی نرسیده است.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی درباره ادامه هدف گذاری در این صنعت گفت: جهت توسعه بانکرینگ مجوز‌های زیادی صادر شد که طبق آن مقرر شده بود شرکت ها، باید مجهز به کشتی‌های تحویل سوخت باشند یعنی باید پمپ بنزین سیار داشته باشند.
این فعال در حوزه صادرات فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی تصریح کرد: مخزن سوخت در بنادر یکی دیگر از الزامات راه اندازی شرکت‌های بانکرینگ بود که متاسفانه از حدود ۲۰ شرکتی که مجوز دریافت کردند هیچ یک دارای شرایط و چنین امکاناتی نبودند. این شرکت ها فرآورده را از شرکت ملی نفت دریافت می‌کردند و به صورت عمده به بازار امارات می فروختند؛ در واقع رقیبی برای صادرکنندگان شده بودند.
حسینی ادامه داد: اعتراض به این کار که محصول به صورت ریالی در بازار فروخته می‌شود و نفت کوره را به جای مصرف در بانکرینگ، صادرات می‌کردند باعث شد شرکت ملی نفت با توجه به این اهمال ها، شرایط را تغییر دهد به طوری که هر کسی که مجوز راه اندازی چنین شرکت‌هایی را دارد باید تمام الزامات جهت سوخت رسانی را داشته باشد.
سختگیری برای بانکرینگ‌ها
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی گفت: از اینرو با سختگیری شرکت ملی نفت، راه اندازی شرکت‌های پمپ بنزینی (بانکرینگ) کمتر مورد استقبال قرار گرفت و متقاضیان به دلیل عدم امکانات نتوانستند پیگیر تاسیس شرکت باشند.
وی تاکید کرد: در حال حاضر هم به طور کامل به دلیل مقررات جدید (IMO) امکان راه اندازی شرکت‌های بانکرینگ به صفر رسیده است و نقشی در این صنعت نخواهیم داشت تا جایی که جهت تهیه سوخت مورد نیاز کشتی‌های جمهوری اسلامی باید آن را از بازار‌های جهانی خریداری کنیم.
حسینی یاد آورشد: هیچ مزیتی در صنعت بانکرینگ کشور وجود ندارد، چرا که نمی‌توانیم میزان سولفور تمام نفت کوره تولیدی خود را به زیر ۰.۵ درصد کاهش دهیم و تا زمانی که بتوانیم امکان فروش نفت کوره را به دست بیاوریم بانکرینگ برای کشور دیگر هیچ مزیتی نخواهد داشت.
این فعال در حوزه صادرات فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در پایان تاکید کرد: در حال حاضر تنها کاری که می‌توانند انجام دهند این است که پالایشگاه‌های اراک و تهران گازوئیل با سولفور بسیار پایین را بگیرند و با درصدی از مازوت ترکیب کنند تا بتوانند سوخت مورد نیاز کشتیرانی جمهوری اسلامی را تامین کنند.
به گزارش اقتصاد ۲۴، بر اساس مقررات، بنادر سراسر جهان اجازه پهلوگیری به کشتی‌هایی که استفاده از سوخت‌های با سولفور بالا را متوقف نکرده باشند، نخواهند داد، اما کشور‌های زیادی به‌رغم فرارسیدن موعد اجرا، هنوز آمادگی سازگار کردن ناوگان حمل‌ونقل دریایی خود با این مقررات را ندارند، ایران هم یکی از همین کشورهاست. علاوه بر ناوگان کشتیرانی ایران که باید با سوخت گران دست و پنجه نرم کند، پالایشگاه‌های کشور نیز که ۲۶ درصد از تولید فرآورده‌هایشان مازوت با سولفور بالا است، با مساله ناتوانی در صادرات و کاهش ارزش این فرآورده نفتی روبرو می‌شوند.