اقتصاد۲۴ - مناطق آزاد ایران با وجود قوانین مشخص و تلاش‌هایی که برای موفقیت آنها می‌شود و با گذشت چند دهه از شروع به فعالیت برخی از آنها، هنوز در برخی اقدامات ناموفق عمل می‌کنند که به نظر می‌رسد در مسیری که امروز در پیش گرفته اند، نیاز است تا از محققان و اساتید دانشگاه و بسیاری دیگر از افراد مجرب در عرصه اقتصادی کمک بیشتری باید گرفته شود تا مسیر پیش روی آنها هموارتر و واقع گرایانه تر شود.
صادرات مجدد و بازارهای مالی مشخص از مهمترین دلایل پیشرفت مناطق آزاد جهان
دکتر محمد صادق علیپور، اقتصاددان و عضو هیئت علمی پژوهشکده آمار در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با اشاره به اهمیت صادرات مجدد در مناطق آزاد گفت: مناطق آزاد تجاری که در دنیا شکل گرفته و وجود دارد بار سنگینی از تجارت و داد و ستد را در میان ملل و کشور‌های مختلف به عهده دارد که آن صادرات مجدد است. این صادرات مجدد توانسته در رونق این مناطق نقش مهمی داشته باشد از جمله آنها می‌توان به مناطق اقتصادی اشاره کرد که در جنوب خلیج فارس شکل گرفته و بعضا در حال شکل گیری است و نسبت به بنادر قدیمی ما مانند بوشهر و بندر عباس قدمت زیادی هم ندارند، اما در چند دهه اخیر رشد بسیار زیادی داشته اند.
وی افزود: در شرق آسیا هم بسیاری از مناطق آزاد را می‌توان دید که به وضوح تبدیل به مراکزی برای تجارت و صادرات مجدد شده‌اند که کالا‌های نیمه ساخته و یا کالا‌های اولیه به آنها وارد و سپس به مناطق و کشور‌های دیگر صادر می‌شود؛ اگر از این بعد به مناطق آزاد ایران بنگریم، متوجه می‌شویم بر اساس آنچه مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد، در مورد صادرات مجدد و ارزیابی آن ضعف‌هایی داشته ایم و امروز مشاهده می‌کنیم که مناطق آزاد ما محلی برای واردات کالا‌های تمام شده هستند.
این استاد دانشگاه توضیح داد: فلسفه اولیه مناطق آزاد این است که مواد اولیه باید وارد می‌شده و به عنوان صادرات مجدد وارد دیگر مناطق می‌شده تا نفعی را برای اقتصاد کشور ایجاد کند و ارزش افزوده‌ای را شکل دهد تا به یک تکنولوژی ساخت و تولید هم دست پیدا کند. این تکنولوژی‌های ساخت و تولید دارای اهمیت بسیاری است که امروز می‌بینیم که از مناطق آزاد حذف شده و ما از این چرخه که می‌تواند به تکمیل شدن زنجیره اقتصاد کمک کند و به جذب نیروی کار ماهر و متخصص بیانجامد، غافل شده‌ایم و این موضوع را از ضعف‌های بزرگ مناطق آزاد می‌دانم.
مشخص نبودن ورود و خروج ارز و مشکلات مالی در مناطق آزاد
عضو هیئت علمی پژوهشکده آمار اظهار کرد: در مناطق آزاد جهان مانند دبی که به عنوان یک مثال نزدیک و ملموس می‌توانیم به آن اشاره کنیم؛ مشاهده می‌کنیم که پشت هر داد و ستدی، بازارهای مالی متشکل وجود دارد؛ اما در ایران مشکلات مالی وجود دارد و زیر ساخت‌های سخت افزاری و نرم افزاری دچار مشکل است. یکی از دیگر مشکلات این مناطق پوشش‌های بیمه‌ای است. باید ببینیم بیمه‌های موجود در مناطق آزاد تا چه حد می‌توانند در سطح بین المللی فعالیت کنند و خودشان را با بازارهای مالی ارتباط دهند که امروز این موضوع را یکی از مشکلاتی می‌دانیم که فعالیت مالی این مناطق را دچار مشکل کرده و ارتباط آن را با دیگر بازار‌ها قطع می‌کند.
وی افزود: علاوه بر آن از دلایل موفقیت مناطق آزاد مطرح جهان این است که آنها واسطه‌های مالی خوبی بوده اند و توانسته اند بازارهای مالی قدرتمندی ایجاد کنند.
گردشگری در مناطق آزاد ایران
علیپور گفت: موضوع دیگری که وجود دارد این است که واردات کالا برای هموطنان ما جذابیت ایجاد کرده و باعث شده افراد این مناطق را ببینند و در واقع می‌توان گفت شکل گردشگری این مناطق است که در طی این سال‌ها توانسته به نسبت دیگر بخش‌ها موفق‌تر عمل کند و بخش گردشگری و خدمات آنها رونق داشته است.
وی افزود: اگر تاثیری که کرونا بر گردشگری و به طور کلی اقتصاد کشور‌ها گذاشته است را نادیده بگیریم، در حالت عادی مناطق آزاد ایران، بیشتر مناطقی برای جذب گردشگر شناخته می‌شوند که می‌توانند کالا‌هایی که در آنجا عرضه می‌شود را خریداری کنند.
بیشتر بخوانید: شرایط مناطق آزاد در سال جهش تولید چگونه خواهد بود؟
این اقتصاددان توضیح داد: افزوده شدن مناطق آزاد چیزی جز اینکه محلی برای گردشگری باشد و محلی برای رفت و آمد افراد داخلی ایجاد کند نخواهد بود و با این روندی که برای مناطق آزاد موجود پیش آمده، مناطق آزاد جدید هم چیزی به زنجیره تولید ما اضافه نخواهند کرد.
این اقتصاددان توضیح داد: افزوده شدن مناطق آزاد چیزی جز اینکه محلی برای گردشگری باشد و محلی برای رفت و آمد افراد داخلی ایجاد کند نخواهد بود و با این روندی که برای مناطق آزاد موجود پیش آمده، مناطق آزاد جدید هم چیزی به زنجیره تولید ما اضافه نخواهند کرد.
مناطق آزاد ایران نیازمند قانون و نظام جامع آماری مشخص
علیپور خاطرنشان کرد: بحث قانونی و اجازه دادن به شرکت‌های چند ملیتی از موضوعات مهمی است که باید در مناطق آزاد مورد توجه قرار گیرد. ما دارای حدود ۸۳ میلیون نفر جمعیت هستیم و با حدود ۱۶ کشور ارتباط داریم و باید به این نکته توجه کنیم که ما می‌توانیم چه چیزی تولید کنیم که برای ما مزیت داشته باشد و مزیت نسبی ایجاد کند و کالایی که ایجاد می‌کنیم با قیمت تمام شده پایین‌تر از دنیا در اختیار دیگر کشور قرار گیرد.
وی گفت: پیشنهاد من برای مناطق آزاد آن است که در وهله اول باید قوانین مشخص شود و موانع موجود را رفع کند و باید این موضوع را مورد توجه قرار دهیم که سرمایه گذار با فرهنگ خودش وارد ایران می‌شود و فرهنگ خودش را وارد کشور می‌کند. باید ببینیم که این اجازه داده می‌شود یا خیر؟! بنادر تجاری دیگر و مناطق آزاد با در نظر گرفتن این موضوعات بازارشان را گسترده کرده و اشتغال ایجاد کرده اند و ارزش افزوده در بخش‌های مالی هم ایجاد کرده اند.
بیشتر بخوانید: مطرح کردن موضوع قاچاق در مناطق آزاد، رد گم کنی است/ بلاتکلیفی در بسیاری از موضوعات مناطق آزاد باید رفع شود
عضو هیئت علمی پژوهشکده آمار اظهار کرد: یک نظام آماری جامعی برای مناطق آزاد وجود ندارد و یک آمار ثبتی که بخواهد در اختیار محققین و مفسرین قرار بگیرد تا به تفسیر و تحلیل فعالیت‌ها و اتفاقات آن بپردازند، وجود ندارد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده آمار اظهار کرد: یک نظام آماری جامعی برای مناطق آزاد وجود ندارد و یک آمار ثبتی که بخواهد در اختیار محققین و مفسرین قرار بگیرد تا به تفسیر و تحلیل فعالیت‌ها و اتفاقات آن بپردازند، وجود ندارد.
وی افزود: اگر دولتمردان و نمایندگان بخواهند مزیتی برای مناطق ایجاد کنند و به آن ببالند، باید بیشتر بحث امکانات را مورد توجه قرار دهند و شرایطی را برای منطقه به وجود آورند که به عنوان یک مزیت برای آنها مطرح باشد و همانطور که اشاره شد بتواند به صادرات مجدد منجر شود.
علیپور در پایا با تاکید بر اینکه ایجاد مناطق جدید بدون رفع مشکلات قبلی فایده ای نخواهد داشت، اظهار کرد: علاوه بر موضوعات مطرح شده، باید به بعد بین المللی مناطق آزاد ایران نیز توجه بیشتری شود و به معرفی آنها در عرصه‌های بین المللی پرداخت چرا که در این سال‌ها در این حوزه این سال‌ها موفق نبوده ایم.