اقتصاد۲۴- هرچند دولتمردان ادعای کاهش وابستگی اقتصاد به نفت را دارند اما نفت و ساختار اقتصادی ناشی از آن در تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران نقش مهمی دارد چرا که اقتصاد ایران تا حد زیادی به صادرات نفت وابسته است.
قیمت نفت خام پس از عدم توافق اوپک با روسیه و کاهش قیمت‌ها توسط عربستان، بزرگ‌ترین سقوط قیمت را در نزدیک به ۳۰ سال گذشته تجربه کرد. این سیر نزولی در هفته‌های اخیر، نگرانی‌هایی را در برخی جوامع متکی به این حامل انرژی ایجاد کرده است؛ امری که در بلندمدت می‌تواند ضربه سختی به اقتصاد کشور‌های مختلف وارد کند.
در حالی که ناظران یکی از تبعات بحران کرونا را کاهش تقاضا برای نفت و کاهش قیمت حامل‌های انرژی می‌دانند، بازارهای جهانی شاهد تقابل روسیه و عربستان برای افزایش تولید نفت بود. این درحالی بود که تعدادی از کشور‌های تولید کننده نفت برای جبران کسری بودجه خود نیاز به قیمت‌های بالاتر نفت دارند.
برخی کارشناسان معتقدند تحولات در بازار انرژی حکایت از آن دارد که درآمد‌های نفتی ما در سال جاری از ارقام پیش بینی شده کمتر خواهد بود.
پیش بینی کسری بودجه خیلی زود است
آلبرت بغوزیان، اقتصاددان درباره وابستگی اقتصاد به نفت با توجه به شرایط بازار نفت جهانی در گفتگو با خبرنگار اقتصاد ۲۴ گفت: این موضوع مشروط به استمرار تنش در بازار جهانی است. هنوز با توجه به توافق بر سر کاهش تولید نفت و تاثیر هرچند ناچیز این توافق بر قیمت نفت جهانی نمی‌توان پیش بینی رسیدن به نفت ۵۰ دلاری را داشت.
بیشتر بخوانید: سناریوهای بدبینانه و خوشبینانه کاهش قیمت نفت
وی افزود: همان زمانی که نفت ۵۰ دلار در بودجه سال ۹۹ به تصویب رسید بازهم بستگی به میزان صادرات نفت ایران داشت که با توجه به موانع تحریم، شرایط برای ایده آل‌های بودجه‌ای نفت در اقتصاد کشور بسیار سخت و غیر قابل پیش بینی بود. دولت با یک شرایط بدبینانه نسبت به تولید که اگر قیمت نفت جهانی بر پایه ۵۰ دلار باشد تصمیم بودجه‌ای گرفته است و برای جبران آن راه‌هایی مانند استفاده از ذخایر صندوق ارزی می‌تواند این افت‌ها را بپوشاند.
کرونا غیر قابل پیش بینی بود
به گفته بغوزیان شیوع کرونا ویروس نیز در عدم حفظ بازارهای نفتی و محصولات آن بی تاثیر نبود و اکنون سایر کشور‌ها بنا بر نیاز اقتصادشان و با توجه به کاهش درآمد‌ها به دنبال بازگشایی بازارهای صادراتی خود هستند. باید دولت با آماده سازی و حمایت از همه بخش‌های اقتصادی کشور، جهت جهش تولید در پساکرونا، فضا را برای یک دوره حرکت بی وقفه در اقتصاد فراهم کند.
این اقتصاددان ادامه داد: از لحاظ استفاده از ارز‌های حاصل از صادرات، در تولید داخل خیلی جای نگرانی وجود ندارد همانطور که دنیا در حال اقدامات اولیه جهت بازگشایی صنایع و برگشت تولید به جایگاه قبل از شیوع کروناست ایران نیز با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، چرخ تولید خود را به چرخش خواهد انداخت؛ این بدان معنی است که طی یک ماه آینده تقاضای نفت در بازار جهانی به دلیل گشایش در تولید و رفع موانع در پسا کرونا باز افزایش خواهد یافت.
به گفته بغوزیان، به تدریج تقاضا در بازارهای جهانی صنایع، پرواز‌ها، خودروسازی و غیره افزایش می‌باید و این چند ماه تعطیلی با شدت جبران خواهد شد؛ از اینرو تقاضای نفت نیز روند افزایشی خواهد گرفت که در این مرحله البته با توجه به مشکلات تحریم موقع جولان نفت ایران در بازارهای جهانی با روش دور زدن تحریم‌ها و همچنین بازاریابی جهت فروش محصولات نفتی و پتروشیمی ایران است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در شرایط تحریمی کنونی، درآمد‌های حاصل از فروش نفت به میزان زیادی تقلیل یافته و تداوم وضعیت تحریمی بازگشت به ارقام درآمدی قبلی حاصل از فروش نفت را سخت کرده است، ادامه داد: با این حال اگر خریداران نفت ایران و کشور‌هایی که ادعای شراکت تجاری با ما دارند جسارت به خرج داده و به خرید نفت ایران ادامه دهند و نقل و انتقال درآمد‌های حاصل از فروش نفت برای ایران آسان باشد، آن زمان می‌توانیم نسبت به افزایش درآمدزایی دولت از محل فروش نفت و همخوانی با درآمد‌های بودجه‌ای دولت امید داشت.
این اقتصاددان تاکید کرد: دولت می‌تواند تمرکز خود را در فروش و صادرات فرآورده‌های نفتی همچون محصولات پتروشیمی و مواد معدنی و فلزی بالا ببرد و مزیت رقابتی خود را در این حوزه‌ها حفظ کند.
بغوزیان گفت: با این حال نگرانی شرکای تجاری و خریداران نفت ایران از جریمه‌های سنگین دولت آمریکا می‌تواند شرایط را به گونه دیگری رقم بزند، به طوری که درآمدزایی دولت از محل فروش نفت با کاهش بیشتری همراه شود، اما همانطور که اشاره شد، فروش محصولات نفتی بهترین گزینه برای بقای ایران در بازارهای نفتی جهان و کسب جایگاه‌های ویژه در این بازار است.
این استاد دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: در بحث کسری بودجه جای نگرانی نیست، چون هنوز زمانی نگذشته و تا رسیدن به بازار ایده آل، فرصت هست. در حال حاضر نمی‌توانیم نگران عدم تحقق بودجه ۵۰ دلاری باشیم، اما این هم دلیلی بر بی تفاوتی نسبت به عملکرد دولت نیست، چراکه اگر شرایط کرونا را به خوبی پشت سر نگذاریم و با بازگشت شیوع دوباره آن در کشور، تمام هدف گذاری‌ها از بین خواهد رفت.