اقتصاد۲۴- سال هاست صحبت از اصلاح نظام مالیاتی می‌شود، اما همواره برای جراحی آن اقدامات اساسی صورت نمی‌گیرد. درآمد‌های نفتی همواره پوششی برای جبران ساختار‌های ضعیف اقتصادی بوده است که در این میان منابع مالی فراوانی طی دهه‌های گذشته هدر رفته است، اما امروز با توجه به کاهش درآمد‌های نفتی اصلاح نظام مالیاتی یک امر اجتناب ناگزیر است، هر چند هنوز اقدام جدی برای آن نشده است.
طی روز‌های گذشته رئیس سازمان امور مالیاتی از فرار ۴۵ هزار میلیارد تومانی مالیات خبر داد. وی گفت: به طور میانگین حدود ۸ درصد کل درآمد‌های مردم کشور، مالیات است؛ این رقم در کشور‌های پیشرو، ۳۰ درصد است ضمن اینکه حدود ۴۵ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم.
امیدعلی پارسا افزود: «اکنون در کشورمان ماهانه حدود ۱۲ تا ۱۳ هزار میلیارد تومان، کل مالیات‌هایی است که به روش‌های گوناگون، وصول می‌کنیم در حالی که فقط حقوق پرداختی همه کارکنان کشوری، لشکری و مستمری بگیران کمیته امداد و بهزیستی، حدود ۲۷ تا ۲۸ هزار میلیارد تومان است بنابراین نظام مالیاتی کنونی باید به طور اساسی، تغییر کند تا در درآمد‌های مالیاتی کشور، جهش اتقاق بیفتد.»
در حالی رئیس سازمان امور مالیاتی رقم فرار مالیاتی را 45 هزار میلیارد تومان اعلام کرده است که چندی پیش محمدرضا پورابراهیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، این مبلغ را بین 600 تا 700 هزار میلیارد تومان عنوان کرده بود.
بیشتر بخوانید: تنگنا‌های مالیاتی دولت در سال سخت کرونایی/ تکلیف ۲۵ درصد متواریان مالیاتی را مشخص کنید
سال هاست کارشناسان هشدار می‌دهند که اصلاح نظام مالیاتی از نان شب هم واجب‌تر است. اصلاحی که می‌تواند بسیاری از معافیت‌های رانتی و بی مورد را برطرف و یا از فرار مالیاتی جلوگیری کند. هر چند فرار مالیاتی به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما شاید از خود بپرسید این میزان فرار مالیاتی تا چه اندازه بزرگ است؟ با این مبلغ فرار مالیاتی چه کار‌هایی می‌توان کرد؟
مترو و کلاس درس محرومان با فرار مالیاتی
طبق اعلام رئیس سازمان امور مالیاتی حدود ۴۵ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم. طبق محاسبات خبرنگار اقتصاد ۲۴ هزینه ساخت و تجهیز هر کیلومتر مترو طبق گفته مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری شهرآتیه ۸۰ میلیون یورو است که با قیمت یوروی این روز‌ها هر کیلومتر حدود ۱۶۰ میلیارد تومان هزینه خواهد داشت؛ که با این حساب با مبلغ ۴۵ هزار میلیارد فرار مالیاتی می‌توان ۲۸۱ کیلومتر خط مترو با تجهیزات را در سال ساخت.
هزینه ساخت هر کلاس درس طبق قیمت‌های اعلام شده از منابع مختلف در سال ۹۸ حدودا بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان برآورد شده است که اگر ما تورم سال جاری را در خوشبینانه ترین حالت حدود ۳۰ درصد محاسبه کنیم این عدد به ۳۹۰ میلون تومان برای هر کلاس می‌رسد؛ یعنی با مبلغ فرار مالیاتی می‌توان ۱۱۵ هزار و ۳۸۴ کلاس درس ساخت که تقریباً شاید هیچ منطقه محرومی در کشور نیاز به مدرسه نخواهد داشت.
۱۱ میلیارد تومان به هر کودک کار در تهران
اما همین چند روز گذشته اعلام شد که حدود ۴ هزار کودک کار در تهران وجود دارد؛ حالا فرض کنید که قرار بود این مبلغ بین این کودکان و خانواده شان تقسیم می‌شد، با یک محاسبه می‌توان گفت ۱۱ میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان به هر کدام از آن‌ها می‌رسید. حال شاید گفته شود این نوع محاسبه چندان منطقی نیست، چون پرداخت پول مستقیم به افراد خود تبعات بدی می‌تواند داشته باشد. بگذارید جور دیگر حساب کنیم.
به طور قطع کودکان کار به دلیل بیکاری والدین و یا بد سرپرستی مشغول به کار شدند که در هر دو صورت نیازمند حمایت هستند. اما اگر بگوییم که برای پدر و مادرشان بخواهیم با این مبلغ ایجاد شغل کنیم برای چند نفر می‌توان این اقدام را کرد؟
طبق آخرین برآورد‌ها برای ایجاد هر شغل ۴۴۰ میلیون تومان هزینه لازم است، حال با این فرض با ۴۵ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی می‌توان حدود ۱۰۲ هزار شغل پایدار ایجاد کرد، یعنی با این مبلغ کل والدین کودکان کار به اضافه ۹۸ هزار نفر دیگر مشغول به کار خواهند شد.
با وصول تمامی مالیات، ۴۵۰ هزار زوج در سال بدون دغدغه وام ازدواج می‌گیرند
همچنین طبق آخرین برآورد‌ها ساخت و یا احداث هر تخت بیمارستانی ۸۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان است؛ بنابراین اگر ۱ میلیارد تومان این هزینه را در نظر بگیریم می‌توان ۴۵ هزار تخت بیمارستانی در کشور می‌توان ساخت.
از سوی دیگر اگر مبلغ وام ازدواج که برای هر نفر ۵۰ میلیون و برای یک زوج ۱۰۰ میلیون تومان است را در نظر بگیریم می‌توان با مبلغ فرار مالیاتی به ۴۵۰ هزار زوج جوان و در واقع به ۹۰۰ هزار نفر وام ازدواج بدون دغدغه منابع مالی پرداخت کرد.
ریشه فرار مالیاتی کجاست؟
آمار‌ها نشان می‌دهد در کشور‌های عضو سازمان بین‌المللی همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) نسبت درآمد‌های مالیاتی به تولید ناخالص ملی (GDP) تقریباً پنج برابر ایران است. این به معنای فاجعه مالیاتی در ایران است.
ریشه این میزان فرار مالیاتی و عمل خلاف قانون کجاست؟! جدای از نبود نظارت و کنترل کافی بر مشاغل و افرادی که مالیات بر آن‌ها واجب است، فرهنگ‌سازی مهم‌ترین بحث در این زمینه است.
درصورتی‌که مردم و صاحبان مشاغل بدانند و مشاهده کنند پولی که بابت مالیات به دولت پرداخت می‌کنند صرف چه کار‌های بزرگ و پروژه‌های عظیمی می‌شود، به‌طور قطع مشارکت خود را بیشتر خواهند کرد. مالیات ابزاری مهم در جهت تحقق عدالت، سلامت، بهداشت و بالابردن سطح فرهنگ در کشورهاست.
در هر حال باید در نظر داشت با مالیات پرداخت شده می‌توان بسیاری از پروژه‌های نیمه تمام را تمام کرد و البته اقدامات موثر در کشور انجام داد هر چند ساختار اداری کشور نیز نیاز به اصلاح دارد.