اقتصاد۲۴ - سیستان و بلوچستان سرزمینی با تاریخ کهن و افسانه‌های شنیدنی‌اش، جاذبه‌های طبیعی و اماکن تاریخی متعددی دارد. تیس نام روستایی منحصر به فرد در منطقه‌ای کوهپایه‌ای شمال غرب چابهار است که به دلیل موقعیت ویژه سوق الجیشی بسیار مورد توجه است و حتی گفته می‌شود در دوره هخامنشیان بندری مهم محسوب می‌شده است که در آن به تبادل کالا و داد و ستد می‌پرداخته اند.
تیس را روستایی باستانی با قدمتی حداقل ۲۳۰۰ ساله می‌دانند که امروز مهمترین سایت باستان شناسی سواحل مکران است و قلعه پرتغالی ها، قلعه انوشیروان و مسجد جامع تیس از آثار تاریخی این روستا محسوب می‌شوند.
غار‌های طبیعی و مصنوعی این روستا به صورت مقبره یا نیایشگاه از دوران اسلامی در همان محل بان مسیتی باقی مانده و چهار نوع مختلف قبر از نظر ظاهر و شیوه تدفین در آن دلایلی مستحکم بر قدمت بالای این روستاست. گورستان باستانی با قبر‌هایی مرموز اثری درخور توجه در روستای تیس است. بومیان معتقدند قبر‌هایی که در کنار هم بر روی سطحی صخره‌ای حفر شده‌اند متعلق به اجنه است، به همین دلیل آن را گورستان جن می‌نامند و بلوچ‌ها به آن «جن سنط» نیز می‌گویند.
به روایتی ساکنان تیس مردمانی سیاه پوست و بومی آفریقا بوده اند که به این منطقه مهاجرت کرده اند. این روستا آب و هوای گرم و خشک دارد و از مراکز عمده سوزن دوزی است که از سوی زنان روستا تولید می‌شود.
بیشتر بخوانید: الگوهای اقتصاد تجربه در گردشگری خلاقِ مناطق آزاد ایران
بندر تیس
بندر صیادی تیس یکی از مهمترین بنادر منطقه آزاد چابهار است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی آن، ظرفیت خوبی در زمینه صیادی و گردشگری دارد و می‌تواند شرایط متفاوتی نسبت به سایر بنادر سیستان و بلوچستان در زمینهٔ معیشت مردم و جذب توریسم فراهم کند.
بندر و روستای تیس امروز یکی از مهمترین و ارزشمندترین روستا‌های چابهار است و بیش از پیش مورد توجه مسئولان و مدیران منطقه آزاد چابهار قرار دارد و طرح لایروبی و بهسازی اسکله تیس چابهار که از آذرماه سال گذشته وارد فاز اجرایی شد آن را در مسیر توسعه قرار داد و در همین راستا قرار است برای اینکه بتوان از ظرفیت‌های این بندر برای ورود شناور‌های صیادی و گردشگری استفاده شود، عمق آن افزایش یابد تا امکان پهلوگیری قایق‌ها و شناور‌های صیادی با ظرفیت‌های بالا فراهم شود.
فعالیت‌های عمرانی در راستای توسعه اقتصادی منطقه یکی از پر اهمیت‌ترین فعالیت‌های سازمان منطقه آزاد چابهار است و به گفته مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار؛ روندی که امروز منطقه شاهد آن است روندی توسعه‌ای در جهت رونق اقتصادی است. عبدالرحیم کردی خاطرنشان کرد: روند کار‌ها و پروژه‌های عمرانی در سال‌های اخیر پیشرفت خوبی داشته به طوری که امسال سال شکوفایی عمرانی است.
در همین زمینه معاون فنی و زیربنایی سازمان منطقه آزاد چابهار نیز گفته بود: با توجه به ماهیت کار عمرانی-اجتماعی که در تیس وجود دارد می‌طلبد مشارکت و تعامل بیشتری با مردم برقرار کنیم تا بتوانیم روند توسعه را تسریع کنیم بنابراین برای اینکه شاهد موفقیت برنامه‌های عمرانی و گردشگری و.. در این روستا باشیم مشارکت و تعامل مردم روستا بسیار سازنده خواهد بود.
وی درباره اقدامات انجام شده در روستای تیس چابهار گفته بود: کار‌های خوبی مانند مرتفع کردن مشکل آب قسمتی از روستا و تعیین تکلیف املاک و اراضی این اراضی که در محدوده منطقه آزاد است انجام شده که حدود ۱۰۰ سند آماده واگذاری خواهند بود.
نشست ساماندهی روستای تیس که به عنوان آغازی بر شتاب بخشیدن به طرح توسعه روستای تیس است با حضور مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سیستان و بلوچستان در تاریخ ۸ تیرماه ۹۹ برگزار شد که اتفاقی مثبت در این زمینه است و در آن بر تسریع توسعه این روستا تاکید شد و عملیات آبرسانی به روستا و توسعه صنعت توریسم در آن از موارد مطرح شده و مهم این جلسه بود و اعلام شد با برنامه ریزی انجام شده در راستای حفظ و صیانت از اراضی امروز هیچ گونه ساخت و ساز غیرمتعارف و غیرفنی در روستای تیس وجود ندارد.
ثبت تیس در یونسکو
از آنجایی که روستای تیس دارای جاذبه‌های فراوانی است و ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بسیاری چه از نظر تاریخی و چه از لحاظ توریستی و گردشگری دارد، سازمان منطقه آزاد چابهار در تلاش است تا تمدن، تاریخ و فرهنگ این منطقه را در سطح جهانی معرفی کند. عدنان حسینی، مدیر گردشگری سازمان منطقه آزاد چابهار از برنامه سازمان برای ثبت این روستا به عنوان یک منظر تاریخی، طبیعی و پژوهشی در یونسکو خبر داده است. وی همچنین از ایجاد پایگاه میراث فرهنگی خلیج فارس و سواحل دریای مکران در این منطقه که با همکاری سازمان منطقه آزاد چابهار و سازمان میراث فرهنگی انجام خواهد شد خبر داده است.
بیشتر بخوانید: تمدن تیس، ثبت جهانی می شود
به گفته مدیر گردشگری سازمان منطقه آزاد چابهار، محوطه باستانی تیس به‌عنوان یک روستای تاریخی، ۶ اثر ثبت‌شده در خود دارد. همچنین ۵ گورستان تاریخی، یک گورستان جن‌ها، ساختمان قدیمی دلوشی کهان نیز دو اثر در خود دارد؛ غار‌های بان مسیتی که در قالب معبد بوده و قلعه پرتغالی‌ها که در روستای تیس است و همگی آن‌ها را ثبت کرده و هم‌اکنون نیز چند اثر و محوطه دیگر در حال ثبت شدن است. این‌ها علاوه بر نشان دادن تمدن منطقه در کنار تاریخ، فرهنگ گویای مردم تیس و چابهار نیز به شمار می‌رود و ظرفیت مطلوب برای معرفی به سطح بین‌الملل را دارد که ظرفیت‌های این روستا برای ثبت در یونسکو محسوب می‌شوند.
حسینی در این گزارش گفته بود: روستای تیس می‌تواند به یک سایت موزه مطرح در نزد کشور‌های همسایه نیز تبدیل شود، زیرا ما با کشور‌هایی همچون افغانستان، هند، عمان و... قرابت فرهنگی و تاریخی بسیاری داشته و این نکته می‌تواند برای جذب گردشگر امتیاز بزرگی به شمار رود.