اقتصاد۲۴ -نرخ ارز و طلا این روز‌ها بر مدار نوسان است. فیلم منتشر شده از هجوم مردم طی چند روز گذشته برای خرید دلار نشان از کشیده شدن ماشه دلار در سال جدید را دارد، نشانه‌ای که البته برای معیشت و اقتصاد مردم چندان خوشایند نیست. بالا رفتن قیمت دلار به‌زعم بسیاری از کارشناسان در واقع کاهش ارزش ریال است که حالا عرصه را برای مردم و توان خریدشان تنگ کرده است.
کارشناسان عوامل متعددی را در بالا رفتن قیمت دلار دخیل می‌دانند که کرونا یکی از آنهاست. هرچند عامل اصلی یعنی تحریم‌ها و محدودیت‌های مبادله‌ای و ورود ارز به کشور یکی از عوامل ثابت در بی ثباتی بازار‌ها طی سه سال گذشته است. با این همه برخی معتقدند قیمت دلار هم می‌تواند با برخورد به سقف حمایتی آرام بگیرد و یا با سیگنال‌های مثبتی در فضای سیاسی و اقتصادی روند آن کاهشی شود، سیگنال‌هایی که مردم همچنان امیدوارند تا دوباره در سپهر سیاسی و اقتصادی کشور رخ‌نمایی کند.
بیشتر بخوانید: سناریو‌های متفاوت از قیمت دلار در آینده نزدیک/ اشتباهاتی که از زمان محمدرضا پهلوی تکرار می‌شود
پیش از این رئیس بانک مرکزی اعلام کرده بود که ورود به بازار ارز نوعی قمار محسوب می‌شود و از مردم خواسته بود تا در این بازار سرمایه گذاری نکنند. با این همه باید دید روند صعودی نرخ دلار در روز‌ها و ماه‌های آینده همچنان ادامه خواهد داشت؟
افزایش قیمت دلار قابل پیش بینی بود
پیمان مولوی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با اشاره به نوسان قیمت ارز می‌گوید: فعالان اقتصادی در سال گذشته چنین اتفاقی را برای قیمت دلار پیش بینی می‌کردند و قطعاً دولت هم این بالا رفتن قیمتی را می‌دانست.
وی با بیان اینکه چند اتفاق در حوزه ارز این نوسان را سریعتر کرد، اظهار می‌کند: قبل از شروع سال ۹۹ و در بهمن ماه ۹۸ با بررسی داده‌های منتشر شده در آذر ماه دیدیم که روند رشد نقدینگی و پایه پولی و رشد اقتصادی در تناسب با هم چگونه است؟ زمانی که تورم انتظاری و تورم تحقق یافته را محاسبه کنیم با فرمول مشخصی که وجود دارد؛ می‌شد تشخیص داد که بازار‌ها هر کدام به چه میزان می‌توانستند رشد کنند.
مولوی تصریح می‌کند: بازار ارز در سال ۹۸ متناسب با تورم رشد نکرده بود. در واقع اگر تورم را ۴۱ درصد در نظر بگیریم، رشد دلار و مسکن پایین‌تر از میزان تورم بود. بازار سرمایه البته بیشتر از میزان تورم رشد کرد. تقریبا محتمل بود که در سال ۹۹ رشد قیمت در دلار و مسکن خواهیم داشت.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: آن چیزی که بازار را تحت تاثیر قرار داد این بود که بر اساس سیاست بانک مرکزی که از سال ۹۸ بر این روش استوار شده بود، ارز حاصل از صادرات به واردات تخصیص داده شود تا توازن برقرار شود. نخستین اتفاقی که رخ داد بیماری کرونا بود که در تمام جهان مرز‌ها بسته شد و این چرخه به هم خورد و صادرات ما در فروردین ماه بسیار کم شد و درآمد ارزی کاهش پیدا کرد که قیمت نیز به همان میزان رشد کرد.
رها شدن ماشه دلار و برخورد تیر آن به بازار‌های دیگر
مولوی با بیان اینکه اتفاقی در اقتصاد رخ می‌دهد که تحت عنوان اقتصاد رفتاری از آن نام می‌بریم، می‌افزاید: وقتی دلار که ماشه حرکت سایر بازار‌ها در ایران است روشن می‌شود این حرکت به صورت دایره وار سایر بازار‌ها ابتدا طلا و بعد خودرو، مسکن و بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این یک چرخه کامل است که از دلار شروع شده و به بازار سرمایه می‌رسد که در این بازار نیز شرکت‌هایی که صادرات محور هستند ناخودآگاه از این افزایش منتفع می‌شوند و شاخص بازار سرمایه را بالا می‌برد.
وی می‌گوید: تمام داده‌های ما مبنی بر این است که قیمت دلار و بازار سرمایه با هم رابطه معناداری دارند و این مسئله در سه سال اخیر به وضوح نمود یافته است.
آینده قیمت دلار چه خواهد شد؟
مولوی معتقد است تا زمانی که تزریق ارز‌های صادراتی در بازار ادامه داشته باشد ما شاهد رشد قیمت ارز خواهیم بود. وی می‌گوید: از سوی دیگر بانک مرکزی برخی از تقاضا‌های شرکت‌ها را یا پاسخ نمی‌دهد و یا به کندی آن را جواب می‌دهد که این به نوعی زمان خریدن برای آمدن ارز صادراتی است.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه قیمت دلار بر مبنای این چرخه حرکت می‌کند و رشد حبابی ندارد، اظهار می‌کند: شاید بتوان گفت به نوعی حباب ریال شکسته شده است. ریال سال‌های سال به جای اینکه بهره‌وری داشته باشد تنها از محل فروش نفت ارزش آن کنترل شد بدون اینکه تولید ناخالص ملی ما رشد چشمگیری داشته باشد و در واقع با پول نفت به دلار یارانه پرداخت می‌کردیم.
وی می‌گوید: در حال حاضر پول نفت وجود ندارد و معضلات اصلی اقتصاد روشن‌تر شده است و ریال تقریباً بی‌ارزش‌ترین پول در جهان شناخته می‌شود. این مسئله البته با پاک کردن صفر‌ها حل نمی‌شود چرا که به لحاظ قدرت خرید تفاوتی ایجاد نمی‌شود.
ریال چگونه می‌تواند ارزش خود را بازیابی کند؟
مولوی معتقد است زمانی ریال می‌تواند ارزش خود را بازآفرینی کندکه شرایط اقتصادی را سامان دهیم. وی تاکید می‌کند: احیای ارزش ریال با دستور و شعار عملی نمی‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کشور رشد اقتصادی را به خود ببیند و تولید ناخالص داخلی خود را بالا ببریم.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به نقش تحریم‌ها در کاهش ارزش ریال می‌گوید: نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر تحریم‌ها نبود و مبادلات ما در حالت عادی قرار داشت این کاهش ارزش ریال و افزایش قمیت ارز می‌توانست به بخش‌هایی از اقتصاد از جمله تهییج و تشویق صادرات کمک کند، اما این اتفاق هم رخ نمی‌دهد و ناخودآگاه اثر افزایش قیمت دلار بیشتر از هر چیزی منفی است.
مولوی یادآور می‌شود: یکی از مشکلات اقتصادی ما این است که مسیر مشخصی در آن وجود ندارد. در حالی که کشوری مانند چین از ۳۰ سال پیش تاکنون می‌داند چه راهی را در پیش گرفته است. زمانی که تولید ناخالص ملی چین از آمریکا پیشی گرفت و کشور اول شد شی جین پینگ رئیس جمهوری چین در یک سخنرانی گفت ما هنوز راه بسیار طولانی در پیش داریم تا بخواهیم به آمریکا برسیم چرا که درآمد سرانه آمریکایی‌ها ۱۰ برابر بیشتر از درآمد سرانه چینی هاست و با اینکه جزو ابرقدرت‌های اقتصادی هستند مسیر مشخصی دارند که طبق آن پیش می‌روند.