اقتصاد24 - طرح «بنزین برابر برای همه ایرانیان» که از سوی نمایندگان محترم مجلس مطرح شده‌واکنش‌های مختلفی را در پی داشته است که به‌تدریج این واکنش‌ها بیشتر نیز خواهد شد. درباره فواید این طرح که باعث توزیع عادلانه‌تر درآمد و کاهش مصرف و قاچاق سوخت می‌شود بحث‌های مختلفی مطرح می‌شود. در این یادداشت با فرض قبول مزایای این طرح، به‌دنبال روش اجرایی آن هستیم.
دوازده سال قبل در همین ستون طرحی پیشنهاد شد که پیشنهاد توزیع سهمیه بنزین برای همه آحاد جامعه و به رسمیت شناختن حق خرید و فروش آن را در قالب کوپن‌های قابل‌مبادله بنزینی ارائه می‌داد. اکنون پس از گذشت سال‌ها، مساله کماکان همان است که بود ولی به‌دلیل پیشرفت‌های فناوری، می‌توان مفاهیم جدیدی را مطرح کرد. یکی از این مفاهیم، ارز دیجیتال یا ارز رمزنگار است. در حال حاضر ایدههایی که برای خرید و فروش بنزین مطرح شده‌اند در دو دسته جای می‌گیرد:
- اول، حضور دولت یا نهاد واسط برای خرید و فروش بنزین.
- دوم، خرید و فروش مستقیم سهمیه از طریق بستری مثل بورس.
ایده سومی که می‌توان مطرح کرد استفاده از ظرفیت‌های ارزهای دیجیتال است به این ترتیب که دولت ارز دیجیتالی ابداع کند که دارای پشتوانه بنزین باشد و دولت موظف باشد در ازای ارائه هر یک واحد از این ارز، یک لیتر بنزین را تحویل دهد. برای این منظور دولت به جای سهمیه‌بندی بنزین، کیف پول دیجیتال شهروندان را به‌طور ماهانه شارژ خواهد کرد. شهروندان هم می‌توانند این پول را به هرکس و در هرجا که خواستند بفروشند یا مستقیما سایر خریدهای غیربنزینی خود را از طریق آن انجام دهند. به لحاظ فنی ایجاد ارزهای دیجیتال کار ساده‌ای است هرچند که روی جنبه‌های ایمنی و امنیتی آن باید کار شود.
این ارز جدید که فعلا آن را گزکوین می‌نامیم، برخلاف ارزی مثل بیت‌کوین، یک ارز دارای پشتوانه خواهد بود. همچنین گزکوین ما برخلاف بیت‌کوین یک ارز غیرمتمرکز نخواهد بود و دارای متولی مشخصی خواهد بود. هرچند این طرح ممکن است بسیار تخیلی یا جسورانه به‌نظر برسد، اما واقعیت این است که حتی طرح فعلی ارائه شده از سوی مجلس را نیز می‌توان به نوعی ارز دیجیتال جدید دانست زیرا:
اولا قاعدتا طرح مجلس از طریق یک بستر دیجیتال صورت خواهد گرفت وگرنه دولت مجبور است تشکیلات عریض و طویلی برای چاپ و انتشار و توزیع کوپن‌های بنزین راه‌اندازی کند. ثانیا همین که دولت بخواهد سهمیه‌ای را به شهروندان اختصاص دهد و خرید و فروش آن را به رسمیت بشناسد خود به نوعی ایجاد یک دارایی دیجیتال است.
لذا با رسمیت دادن به ارز دیجیتال مبتنی بر بنزین، سایر خریدهای شهروندان، مثل خرید در فروشگاه‌ها نیز می‌تواند از طریق این واحد پولی صورت گیرد. مهم‌ترین حسن این واحد پولی برای شهروندان این است که ارزش آن طی زمان ثابت می‌ماند و در معرض دست‌اندازی مالیات تورمی نخواهد بود؛ یعنی همان اتفاق ناگواری که همه‌ساله برای ریال روی می‌دهد! در عین حال لازمه این ایده این است که صادرات بدون محدودیت بنزین در مرزها به رسمیت شناخته شود.
نکته مهم این است که با آزادسازی صادرات بنزین، به سرعت رانت قیمتی و فاصله ارزش داخلی و خارجی بنزین حذف می‌شود و نگرانی از این بابت وجود نخواهد داشت. به این ترتیب این ارز دیجیتال به سرعت در کشورهای منطقه تبدیل به یک کالای با‌ارزش خواهد شد که اتفاقا برای مبادلات تجاری و دور زدن تحریم و خلاص شدن از شر دلار و سایر ارزهای واسط نیز مفید است.
در پایان لازم به ذکر است که چنین ایدههایی دارای ابعاد و زوایای متعدد و ناشناخته است که نیازمند بررسی دقیق است و بدیهی است که یک‌شبه قابل‌اجرا نیستند.
*مشاور سرمایه‌گذاری خارجی