اقتصاد۲۴- تداوم اختلال درهسته معاملات بورس تهران در نهایت کار را به شیفتی شدن معاملات کشاند. ظاهرا با توجه به هجوم متقاضیان برای خرید سهام و افزایش تعداد کد‌های معاملاتی دیگر سامانه معاملات بورس، توان به دوش کشیدن این حجم از بار را ندارد؛ درنتیجه مسوولان بورس مجبور شده‌اند با شیفتی شدن معاملات از ادامه بحران جلوگیری کنند. سیاست‌گذاران بازار سرمایه در شرایطی برای مدیریت این وضع پیچیده به چند شقه کردن معاملات رو آورده‌اند؛ اما شیفتی شدن ساعت معاملات نیز مشکلاتی را برای سرمایه‌گذاران به وجود آورده است. اینکه آیا با چند شیفت شدن ساعت معاملات می‌توان بازار سرمایه را مدیریت کرد و جلوی سرگردانی و بلاتکلیفی فعالان بازاررا گرفت، موضوعی است که کارشناسان بازار سرمایه اظهارنظر‌های مختلفی درباره آن می‌کنند. گزارش پیشرو گفتگویی است با کارشناسان و فعالان بازار سرمایه درباره شیفتی شدن معاملات که در ادامه می‌خوانید.
بیشتر بخوانید: چاره کارمندان بورس‌باز چیست؟
بیشتر بخوانید: چاره کارمندان بورس‌باز چیست؟
هجوم بی‌وقفه سرمایه‌گذار
رسول رحیم‌نیا
کارشناس بازار سرمایه
مکانیزم بازار به‌هم ریخته؛ اختلالاتی که در چند روز اخیر در هسته مرکزی معاملات رخ داده و بازار سرمایه را از کنترل خارج کرده است؛ به همین دلیل شیفت‌بندی بازار معاملات تا حدی می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند، اما در نهایت یکی از بد‌ترین راه‌حل‌ها برای کنترل بازار سرمایه است. این وضعیت باعث شده هیجانات کاذبی در بازار به وجود بیاید. این هیجان‌ها باعث شده در بازار منفی به شدت فروشنده باشند و در بازار مثبت هم به شدت خریدار. اگرچه تداوم معاملات بعد از پایان ساعت اداری می‌تواند به‌صورت کوتاه‌مدت و مقطعی مشکل‌گشا باشد، اما در بلند‌مدت دید سهامدار را کور می‌کند. در یک هفته اخیر بار‌ها بدون اطلاع برخی از سهم را باز و بسته کرده‌اند و در بسیاری از سهم‌ها صف خرید به سمت فروش آمده است و متاسفانه بعید به نظر می‌رسد مشکل سامانه معاملات به این زودی‌ها برطرف شود؛ اما با انجام چند راهکار می‌شود جلوی بی‌نظمی بیشتر در بازار را گرفت. سهم‌هایی که همبستگی به هم ندارند باید تفکیک شوند و بر این اساس ساعت معامله آن را مشخص کنند. در حال حاضر تعداد سرمایه‌گذاران فعال در بازار رو به افزایش است. تعداد معاملات و سفارش‌ها افزایش یافته؛ در‌حالی‌که سیستم‌های مالی کشش این حجم از سرمایه‌گذار را ندارد. حتی اگر از فردا نیز اعلام کنند نقدینگی‌های جدیدی وارد بورس نمی‌شود باز هم برای صف فروش به مشکل برمی‌خوریم. رشد سریع تعداد سرمایه‌گذاران مهم‌ترین عامل به‌وجود آمدن مشکلات هسته مرکزی معاملات است. با توجه به اینکه هسته معاملات را خارجی‌ها طراحی کرده‌اند، کارشناسان ایرانی نمی‌توانند هسته معاملات را توسعه دهند.
کارشناس بازار سرمایه
مکانیزم بازار به‌هم ریخته؛ اختلالاتی که در چند روز اخیر در هسته مرکزی معاملات رخ داده و بازار سرمایه را از کنترل خارج کرده است؛ به همین دلیل شیفت‌بندی بازار معاملات تا حدی می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند، اما در نهایت یکی از بد‌ترین راه‌حل‌ها برای کنترل بازار سرمایه است. این وضعیت باعث شده هیجانات کاذبی در بازار به وجود بیاید. این هیجان‌ها باعث شده در بازار منفی به شدت فروشنده باشند و در بازار مثبت هم به شدت خریدار. اگرچه تداوم معاملات بعد از پایان ساعت اداری می‌تواند به‌صورت کوتاه‌مدت و مقطعی مشکل‌گشا باشد، اما در بلند‌مدت دید سهامدار را کور می‌کند. در یک هفته اخیر بار‌ها بدون اطلاع برخی از سهم را باز و بسته کرده‌اند و در بسیاری از سهم‌ها صف خرید به سمت فروش آمده است و متاسفانه بعید به نظر می‌رسد مشکل سامانه معاملات به این زودی‌ها برطرف شود؛ اما با انجام چند راهکار می‌شود جلوی بی‌نظمی بیشتر در بازار را گرفت. سهم‌هایی که همبستگی به هم ندارند باید تفکیک شوند و بر این اساس ساعت معامله آن را مشخص کنند. در حال حاضر تعداد سرمایه‌گذاران فعال در بازار رو به افزایش است. تعداد معاملات و سفارش‌ها افزایش یافته؛ در‌حالی‌که سیستم‌های مالی کشش این حجم از سرمایه‌گذار را ندارد. حتی اگر از فردا نیز اعلام کنند نقدینگی‌های جدیدی وارد بورس نمی‌شود باز هم برای صف فروش به مشکل برمی‌خوریم. رشد سریع تعداد سرمایه‌گذاران مهم‌ترین عامل به‌وجود آمدن مشکلات هسته مرکزی معاملات است. با توجه به اینکه هسته معاملات را خارجی‌ها طراحی کرده‌اند، کارشناسان ایرانی نمی‌توانند هسته معاملات را توسعه دهند.
آزمون و خطای بورس
کیارش مهرانی
معاون مالی اقتصادی شرکت ملی مس
اختلال در سیستم معاملات با چند شیفته شدن بازار نیز قابل حل نیست. شرایط جدید بازار سرمایه، مشکلات این بخش را وارد فاز پیچیده‌ای کرده است. ورود افراد حقیقی، بازار بورس را به چالش می‌کشد. حجم بالای آنلاین‌ها، فرهنگ‌سازی نامناسب برای ورود سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه و همچنین سیستم‌های نرم‌افزاری موجود، هسته مرکزی معاملات را قفل کرده و باعث سرگردانی معامله‌گران شده است. این حجم از اخلال، معاملات را به دردسر انداخته و برخی معاملات روند طبیعی را طی نمی‌کنند. مدیران بورس باید با ساز و کاری جدید سیستم‌های نرم‌افزاری را مدیریت کنند. با شیفتی شدن معاملات ممکن است روند معاملات تغییر یابد. بورس سیاست آزمون و خطا را درپیش گرفته است؛ به همین دلیل تغییراتی که در این بخش اتفاق می‌افتد به ضرر سرمایه‌گذاران تمام می‌شود. راه‌های مختلفی که بورس برای مدیریت این وضعیت امتحان می‌کند سهامداران را با ضرر و زیان قابل توجهی مواجه می‌کند، شیفتی شدن زمان معاملات در بهترین حالتی که بتواند بازار را مدیریت کند، حداکثر سه ماه است. از این‌رو با طی شدن این زمان اتفاقات نگران‌کننده‌ای در بازار رخ می‌دهد.
معاون مالی اقتصادی شرکت ملی مس
اختلال در سیستم معاملات با چند شیفته شدن بازار نیز قابل حل نیست. شرایط جدید بازار سرمایه، مشکلات این بخش را وارد فاز پیچیده‌ای کرده است. ورود افراد حقیقی، بازار بورس را به چالش می‌کشد. حجم بالای آنلاین‌ها، فرهنگ‌سازی نامناسب برای ورود سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه و همچنین سیستم‌های نرم‌افزاری موجود، هسته مرکزی معاملات را قفل کرده و باعث سرگردانی معامله‌گران شده است. این حجم از اخلال، معاملات را به دردسر انداخته و برخی معاملات روند طبیعی را طی نمی‌کنند. مدیران بورس باید با ساز و کاری جدید سیستم‌های نرم‌افزاری را مدیریت کنند. با شیفتی شدن معاملات ممکن است روند معاملات تغییر یابد. بورس سیاست آزمون و خطا را درپیش گرفته است؛ به همین دلیل تغییراتی که در این بخش اتفاق می‌افتد به ضرر سرمایه‌گذاران تمام می‌شود. راه‌های مختلفی که بورس برای مدیریت این وضعیت امتحان می‌کند سهامداران را با ضرر و زیان قابل توجهی مواجه می‌کند، شیفتی شدن زمان معاملات در بهترین حالتی که بتواند بازار را مدیریت کند، حداکثر سه ماه است. از این‌رو با طی شدن این زمان اتفاقات نگران‌کننده‌ای در بازار رخ می‌دهد.
تفکیک زمان معاملات بورس و فرابورس
محمد قیومی
کارشناس بازار سرمایه
یکی از اتفاقات بی سابقه بازارسهام در سال جاری چند شیفته شدن بازار است. ضعف هسته مرکزی معاملات و هجوم بی‌سابقه سرمایه‌گذاران، مدیران بورس را به سمت چندشقه کردن معاملات برده است. به این طرح انتقاد‌هایی وارد است؛ اما با توجه به شرایط تحریمی چاره‌ای جز شیفتی کردن معاملات نیست. جدا کردن زمان معاملات فرابورس از بورس نیز تا حدی می‌تواند از هجوم یک‌باره معاملات کم کند. اگر معاملات صبح را به بورس و معاملات فرابورس را به عصر اختصاص دهند، روش شیفتی کردن معاملات، حداقل تا پایان نیمه اول سال منظم‌تر از وضعیت فعلی پیش می‌رود یا اینکه کارشناسان خبره ایرانی برای حل مشکلات هسته مرکزی معاملات بهترین و سریع‌ترین راهکار را پیدا کنند. این اختلالات در انجام معاملات، نقدشوندگی را که مهم‌ترین مزیت بورس به‌شمار می‌رود نیز کاهش داده است.
کارشناس بازار سرمایه
یکی از اتفاقات بی سابقه بازارسهام در سال جاری چند شیفته شدن بازار است. ضعف هسته مرکزی معاملات و هجوم بی‌سابقه سرمایه‌گذاران، مدیران بورس را به سمت چندشقه کردن معاملات برده است. به این طرح انتقاد‌هایی وارد است؛ اما با توجه به شرایط تحریمی چاره‌ای جز شیفتی کردن معاملات نیست. جدا کردن زمان معاملات فرابورس از بورس نیز تا حدی می‌تواند از هجوم یک‌باره معاملات کم کند. اگر معاملات صبح را به بورس و معاملات فرابورس را به عصر اختصاص دهند، روش شیفتی کردن معاملات، حداقل تا پایان نیمه اول سال منظم‌تر از وضعیت فعلی پیش می‌رود یا اینکه کارشناسان خبره ایرانی برای حل مشکلات هسته مرکزی معاملات بهترین و سریع‌ترین راهکار را پیدا کنند. این اختلالات در انجام معاملات، نقدشوندگی را که مهم‌ترین مزیت بورس به‌شمار می‌رود نیز کاهش داده است.
کارگزاری‌ها خرید و فروش عرضه اولیه‌ها را انجام دهند
محسن رحمتی
عضو هیات‌مدیره کارگزاری تدبیرگران فردا
با توجه به وضعیت فعلی بازارسرمایه و اختلال در انجام معاملات، عملا چاره دیگری جز شیفتی کردن بازار نیست. تا زمانی که حجم معاملات پایین نیاید یا مشکل نرم‌افزاری هسته معاملات برطرف نشود، بازار باید با همین شیوه ادامه دهد. در حال حاضر صحبت‌هایی از راهکار‌های جدیدی برای مدیریت معاملات به گوش می‌رسد تا به‌صورت مقطعی مشکل بازار را برطرف کنند؛ اما راه‌حل‌های میان مدتی هم وجود دارد که البته در مورد آن توافق‌های قطعی انجام نشده، اینکه معاملات عرضه اولیه‌ها درکارگزاری‌ها انجام شود موضوعی است که می‌تواند حجم ترافیک سنگین معاملات را کم کند. به‌طوری‌که معاملات این دسته از سهام، مستقیم در خود هسته انجام نمی‌شود. در واقع هر کارگزاری مسوول معاملات سهمی خاص شود تا جلوی بی نظمی‌های موجود گرفته شود. در حال حاضر شیفتی شدن بازار از نظر ساختاری مشکل دارد؛ اما به‌عنوان راهکاری کوتاه مدت می‌توان روی آن حساب کرد، اما یک راهکار میان مدت هم وجود دارد مبنی بر اینکه مکانیزم‌های معاملاتی تغییر کند که در سازمان و کمیسیون‌ها در حال بررسی است که در صورت اجرا بسیاری از مکانیزم‌های مدیریتی تغییر خواهند کرد؛ اما در نهایت این راهکار‌ها برای درازمدت جواب نمی‌دهد و فکر اساسی باید برای هسته مرکزی معاملات شود.
عضو هیات‌مدیره کارگزاری تدبیرگران فردا
با توجه به وضعیت فعلی بازارسرمایه و اختلال در انجام معاملات، عملا چاره دیگری جز شیفتی کردن بازار نیست. تا زمانی که حجم معاملات پایین نیاید یا مشکل نرم‌افزاری هسته معاملات برطرف نشود، بازار باید با همین شیوه ادامه دهد. در حال حاضر صحبت‌هایی از راهکار‌های جدیدی برای مدیریت معاملات به گوش می‌رسد تا به‌صورت مقطعی مشکل بازار را برطرف کنند؛ اما راه‌حل‌های میان مدتی هم وجود دارد که البته در مورد آن توافق‌های قطعی انجام نشده، اینکه معاملات عرضه اولیه‌ها درکارگزاری‌ها انجام شود موضوعی است که می‌تواند حجم ترافیک سنگین معاملات را کم کند. به‌طوری‌که معاملات این دسته از سهام، مستقیم در خود هسته انجام نمی‌شود. در واقع هر کارگزاری مسوول معاملات سهمی خاص شود تا جلوی بی نظمی‌های موجود گرفته شود. در حال حاضر شیفتی شدن بازار از نظر ساختاری مشکل دارد؛ اما به‌عنوان راهکاری کوتاه مدت می‌توان روی آن حساب کرد، اما یک راهکار میان مدت هم وجود دارد مبنی بر اینکه مکانیزم‌های معاملاتی تغییر کند که در سازمان و کمیسیون‌ها در حال بررسی است که در صورت اجرا بسیاری از مکانیزم‌های مدیریتی تغییر خواهند کرد؛ اما در نهایت این راهکار‌ها برای درازمدت جواب نمی‌دهد و فکر اساسی باید برای هسته مرکزی معاملات شود.
اولویت‌بندی عرضه سهام
شایان کرمی
تحلیلگر بازار سرمایه
چند شیفته شدن بازار و تداوم معاملات تا بعد از ساعت رسمی بازار باعث بی اعتمادی سهامداران به بازار شده است؛ زیرا این اقدام بازار را تا حد زیادی غیر قابل پیش بینی می‌کند. ضعف هسته مرکزی معاملات معامله‌گران بازار سهام را کلافه کرده است. بازار سرمایه با افزایش حجم ورود نقدینگی روبه‌رو شده در حالی که انجام معامله در ساعات معمول معاملات تقریبا غیرممکن شده است. عرضه اولیه برخی سهام می‌تواند وضع را بدترکند، اما مدیران بازار می‌توانند با برنامه‌ریزی این مشکل را حل کنند؛ به‌عنوان مثال معاملات سهم‌های بزرگ‌تر در ساعت اداری انجام شود و عرضه اولیه‌ها در ساعت‌های بعد از آن. در غیر این صورت ممکن است بازار به‌هم بریزد. به نظر من در ساعت اصلی معاملات یعنی ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر سهامی که مشکل خاصی ندارند باید معامله شوند و در فاز دوم سهام تازه وارد بازار شود تا جلوی افزایش هیجان معامله‌گران را در سامانه بگیرد.
تحلیلگر بازار سرمایه
چند شیفته شدن بازار و تداوم معاملات تا بعد از ساعت رسمی بازار باعث بی اعتمادی سهامداران به بازار شده است؛ زیرا این اقدام بازار را تا حد زیادی غیر قابل پیش بینی می‌کند. ضعف هسته مرکزی معاملات معامله‌گران بازار سهام را کلافه کرده است. بازار سرمایه با افزایش حجم ورود نقدینگی روبه‌رو شده در حالی که انجام معامله در ساعات معمول معاملات تقریبا غیرممکن شده است. عرضه اولیه برخی سهام می‌تواند وضع را بدترکند، اما مدیران بازار می‌توانند با برنامه‌ریزی این مشکل را حل کنند؛ به‌عنوان مثال معاملات سهم‌های بزرگ‌تر در ساعت اداری انجام شود و عرضه اولیه‌ها در ساعت‌های بعد از آن. در غیر این صورت ممکن است بازار به‌هم بریزد. به نظر من در ساعت اصلی معاملات یعنی ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر سهامی که مشکل خاصی ندارند باید معامله شوند و در فاز دوم سهام تازه وارد بازار شود تا جلوی افزایش هیجان معامله‌گران را در سامانه بگیرد.
منبع: دنیای اقتصاد