اقتصاد۲۴- آیا سازمان تامین اجتماعی در آستانه تاسیس یک هلدینگ موازی دیگر در زیرمجموعه خود است؟ دو ماه از عرضه پرسروصدای سهام شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی موسوم به شستا در بورس تهران می‌گذرد و حالا شواهد امر نشان می‌دهد احتمالا با تجمیع شرکت‌های بیرون‌مانده از سبد شستا مانند بانک رفاه و همچنین دست‌کم ۱۰ شرکت جدیدی که در هفته گذشته با مصوبه هیات وزیران بابت تهاتر بدهی‌های دولت به تامین اجتماعی واگذار شد، یک هلدینگ دیگر البته این بار خارج از بورس در زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی تشکیل خواهد شد. مقام‌های سازمان تامین اجتماعی هنوز به‌طور رسمی این موضوع را رد یا تایید نکرده‌اند.
نگاهی به سبد تامین اجتماعی (ستا)
سازمان تامین اجتماعی یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران نهادی است که به‌طور غیرمستقیم در بازار سرمایه حضور دارد. این سازمان که در سال‌های گذشته با عرضه نماد‌هایی مانند «تاپیکو» و «تیپیکو» خود را به اهالی بازار سرمایه شناسانده بود، از جمله بنگاه‌داران اقتصاد ایران است که همواره درباره شفافیت عملکرد اقتصادی آن و بهره‌وری فعالیتش سخنان زیادی به میان آمده است. همین امر سبب شده تا بورسی شدن دارایی‌های این سازمان در بازار سرمایه با حساسیت زیاد مورد توجه رسانه‌ها و به خصوص فعالان بازار سرمایه قرار گیرد.
در سال جاری سه شرکت از تامین اجتماعی به جمع نماد‌های درحال معامله بازار سرمایه پیوستند. این نماد‌ها که به شرکت‌های سرمایه‌گذاری صبا تامین (صبا)، سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) و سرمایه‌گذاری سیمان تامین (سیتا) تعلق داشتند، از مدت زمان عرضه تاکنون با استقبال خوبی مواجه شدند و توانستند تا حد زیادی رضایت افکار عمومی را هم از حیث بازده و هم شفاف‌تر شدن عملکرد سازمان تامین اجتماعی فراهم کنند. با این حال آنچه در مورد سازمان تامین اجتماعی یا «ستا» حائز اهمیت است، تمایز آن با شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی یا «شستا» است. عموما وقتی سخن از فعالیت‌های اقتصادی تامین اجتماعی به میان می‌آید، تمام توجه‌ها به «شستا» جلب می‌شود. این در حالی است که شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی تنها یکی از شرکت‌هایی است که بدون واسطه زیر نظر سازمان تامین اجتماعی فعالیت دارند و در بسیاری از موارد ممکن است افزوده شدن یک شرکت یا موسسه ارتباطی با «شستا» نداشته باشد.
درخصوص این تفاوت محمد رضوانی‌فر، مدیرعامل «شستا» به «دنیای اقتصاد» گفت: هنگامی که یک شرکت به سازمان تامین اجتماعی داده شود، مالک آن‌ها خود سازمان خواهد بود. در حال حاضر تعدادی شرکت وجود دارد که در دامنه مالکیت شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) قرار نمی‌گیرند، با این حال جزو دارایی‌های سازمان تامین اجتماعی (ستا) هستند. این سخنان پس از آن ایراد می‌شود که شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) در روز‌های گذشته مجبور به ارائه تکذیبیه درخصوص افزایش دارایی‌های این شرکت شده بود. این تکذیبیه پس از آن منتشر شده که بسیاری از فعالان بازار سرمایه و رسانه‌ها واگذاری شرکت‌های آلومینیوم جنوب، پتروشیمی دماوند، هپکو، توسعه گردشگری ایران، پالایشگاه نفت امام شازند، آلومینای ایران، زرشوران و ماشین‌سازی تبریز به همراه ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز، به سازمان تامین اجتماعی را به معنای سنگین‌تر شدن بخش دارایی‌ها در ترازنامه «شستا» دانسته بودند. به گفته مدیرعامل «شستا»: باید توجه داشت که در حال حاضر «شستا» یک شرکت بورسی است و نقل و انتقال هر نوع دارایی نظیر شرکت‌ها بر اساس مقررات سازمان بورس و منافع سهامداران، بررسی و افشا خواهد شد. همچنین انتقال هر دارایی به مجموعه «شستا» با توجه به اقتضای شرایط اقتصادی سنجیده می‌شود.
او ادامه داد: در این میان نکته‌ای که وجود دارد، وجود ظرفیت قانونی موجود در ماده «و» تبصره ۵بودجه‌های سنواتی برای تهاتر بدهی و تسویه مطالبات دولت بوده است. «شستا» در سال‌های گذشته نیز از این ظرفیت استفاده کرده است و در سال جاری نیز استفاده خواهد کرد. برای مثال سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی به سازمان امور مالیاتی بدهکار است. در این شرایط بدهی‌های یاد شده با مطالبات سازمان تامین اجتماعی از دولت تهاتر می‌شود. در این میان بدهی ایجاد شده با سازمان تامین اجتماعی که از سوی «شستا» ایجاد شده است، با این سازمان تسویه خواهد شد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که به جز شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، ۱۰ شرکت دیگر نیز مستقیم زیر نظر تامین اجتماعی فعالیت دارند و بانک رفاه نیز در اختیار سازمان یاد شده است. به تازگی از تهاتر ۱۰ شرکت دیگر با سازمان تامین اجتماعی و در ازای تسویه بدهی‌های دولت، سخن به میان آمده است. بر این اساس اگر تهاتر یادشده قطعی شود، سازمان تامین اجتماعی در ۲۱ شرکت به‌طور مستقیم بنگاه‌دار خواهد بود. این امپراتوری در شرایطی گسترده‌تر می‌شود که بنا به دستور شخص رئیس‌جمهوری «ستا» از بنگاه‌داری منع شده است.
در سال جاری سه شرکت از تامین اجتماعی به جمع نماد‌های درحال معامله بازار سرمایه پیوستند. این نماد‌ها که به شرکت‌های سرمایه‌گذاری صبا تامین (صبا)، سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) و سرمایه‌گذاری سیمان تامین (سیتا) تعلق داشتند، از مدت زمان عرضه تاکنون با استقبال خوبی مواجه شدند و توانستند تا حد زیادی رضایت افکار عمومی را هم از حیث بازده و هم شفاف‌تر شدن عملکرد سازمان تامین اجتماعی فراهم کنند. با این حال آنچه در مورد سازمان تامین اجتماعی یا «ستا» حائز اهمیت است، تمایز آن با شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی یا «شستا» است. عموما وقتی سخن از فعالیت‌های اقتصادی تامین اجتماعی به میان می‌آید، تمام توجه‌ها به «شستا» جلب می‌شود. این در حالی است که شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی تنها یکی از شرکت‌هایی است که بدون واسطه زیر نظر سازمان تامین اجتماعی فعالیت دارند و در بسیاری از موارد ممکن است افزوده شدن یک شرکت یا موسسه ارتباطی با «شستا» نداشته باشد.
درخصوص این تفاوت محمد رضوانی‌فر، مدیرعامل «شستا» به «دنیای اقتصاد» گفت: هنگامی که یک شرکت به سازمان تامین اجتماعی داده شود، مالک آن‌ها خود سازمان خواهد بود. در حال حاضر تعدادی شرکت وجود دارد که در دامنه مالکیت شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) قرار نمی‌گیرند، با این حال جزو دارایی‌های سازمان تامین اجتماعی (ستا) هستند. این سخنان پس از آن ایراد می‌شود که شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) در روز‌های گذشته مجبور به ارائه تکذیبیه درخصوص افزایش دارایی‌های این شرکت شده بود. این تکذیبیه پس از آن منتشر شده که بسیاری از فعالان بازار سرمایه و رسانه‌ها واگذاری شرکت‌های آلومینیوم جنوب، پتروشیمی دماوند، هپکو، توسعه گردشگری ایران، پالایشگاه نفت امام شازند، آلومینای ایران، زرشوران و ماشین‌سازی تبریز به همراه ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز، به سازمان تامین اجتماعی را به معنای سنگین‌تر شدن بخش دارایی‌ها در ترازنامه «شستا» دانسته بودند. به گفته مدیرعامل «شستا»: باید توجه داشت که در حال حاضر «شستا» یک شرکت بورسی است و نقل و انتقال هر نوع دارایی نظیر شرکت‌ها بر اساس مقررات سازمان بورس و منافع سهامداران، بررسی و افشا خواهد شد. همچنین انتقال هر دارایی به مجموعه «شستا» با توجه به اقتضای شرایط اقتصادی سنجیده می‌شود.
او ادامه داد: در این میان نکته‌ای که وجود دارد، وجود ظرفیت قانونی موجود در ماده «و» تبصره ۵بودجه‌های سنواتی برای تهاتر بدهی و تسویه مطالبات دولت بوده است. «شستا» در سال‌های گذشته نیز از این ظرفیت استفاده کرده است و در سال جاری نیز استفاده خواهد کرد. برای مثال سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی به سازمان امور مالیاتی بدهکار است. در این شرایط بدهی‌های یاد شده با مطالبات سازمان تامین اجتماعی از دولت تهاتر می‌شود. در این میان بدهی ایجاد شده با سازمان تامین اجتماعی که از سوی «شستا» ایجاد شده است، با این سازمان تسویه خواهد شد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که به جز شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، ۱۰ شرکت دیگر نیز مستقیم زیر نظر تامین اجتماعی فعالیت دارند و بانک رفاه نیز در اختیار سازمان یاد شده است. به تازگی از تهاتر ۱۰ شرکت دیگر با سازمان تامین اجتماعی و در ازای تسویه بدهی‌های دولت، سخن به میان آمده است. بر این اساس اگر تهاتر یادشده قطعی شود، سازمان تامین اجتماعی در ۲۱ شرکت به‌طور مستقیم بنگاه‌دار خواهد بود. این امپراتوری در شرایطی گسترده‌تر می‌شود که بنا به دستور شخص رئیس‌جمهوری «ستا» از بنگاه‌داری منع شده است.
آیا شستایی دیگر در راه است؟
آیا سازمان تامین اجتماعی برای تداوم بورسی کردن سایر دارایی‌های خود برنامه‌ای دارد؟ یا این برنامه به زیرمجموعه‌های «شستا» محدود خواهد ماند؟ سوالاتی از این دست در شرایطی مطرح می‌شود که بنا بر بررسی‌های ارائه شده سازمان تامین اجتماعی به‌عنوان غول بنگاه‌داری ایران به رغم عرضه سهام «شستا» در بازار سرمایه و به تبع آن شفافیت بخش مهمی از دارایی‌های خود، همچنان تعداد زیادی زیرمجموعه دارد که معلوم نیست از لحاظ بهره وری و هزینه‌کرد در چه شرایطی قرار دارند. این عامل سبب شده تا شائبه ظهور «شستا-۲» در میان بسیاری از صاحب‌نظران و تحلیلگران اقتصادی پدید آید؛ شائبه‌ای که در صورت محتمل بودن می‌تواند به راحتی با عرضه سایر دارایی‌ها در بورس رفع شود و ضمن جذب نقدینگی و کمک به متعادل شدن بازار سرمایه، به تامین مالی بی‌دردسر دارایی‌های سازمان کمک کند.
تجربه موفق شرکت‌های بزرگ در بورس
مطابق با آنچه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه به «دنیای اقتصاد» گفته است: به‌طور کلی تجربه ورود شرکت‌های بزرگ به بازار سرمایه مثبت است. برای مثال شرکت‌هایی نظیر «شستا»، «تاصیکو» و «فملی» هم اکنون در بازار سرمایه وجود دارند و افکار عمومی به خصوص سهامداران عملکرد آن‌ها را مورد بررسی و سوال قرار می‌دهند. در شرایط فعلی که دولت از بعد بودجه دارای مشکل است، پایان دادن به بدهی‌ها از طریق واگذاری دارایی امری است که در مقایسه با تسویه نقدی مطالبات قوه مجریه مناسب‌تر خواهد بود. بدون شک واگذاری دارایی هیچ نوع اثر تورمی در اقتصاد ایران نخواهد داشت و حتی می‌تواند خیل عظیم ذی‌نفعان این سازمان را از طریق حفظ ارزش دارایی‌های تامین اجتماعی، در مقابل مخاطرات ناشی از تورم محافظت کند. اشتیاقی می‌گوید حضور این شرکت‌ها در بازار سرمایه ضمن ارتقای شفافیت به افزایش کارآیی این شرکت‌ها منتهی می‌شود.
قیمت واگذاری عاملی مهم در تحقق عرضه
پس از قطعی شدن انتقال این دارایی‌ها به سازمان تامین اجتماعی، قیمت تهاتر هر کدام از این دارایی‌ها مهم‌ترین عاملی است که می‌تواند در بورسی شدن یا نشدن آن‌ها اثر بگذارد. در صورتی که قیمتی معقول برای سهام واگذار شده در این تهاتر در نظر گرفته شده باشد، ممکن است سازمان تامین اجتماعی درصدد عرضه برخی از این دارایی‌ها برآید. اشتیاقی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: اگر قیمت واگذاری‌های انجام شده قیمتی معقول باشد، عرضه این دارایی‌ها در بازار سرمایه ممکن است و نه تنها ذی‌نفعان تامین اجتماعی بلکه فعالان بازار سرمایه نیز می‌توانند از این فرصت استفاده کنند. در صورت تحقق این مهم استفاده مناسب از فرصت موجود در بازار سرمایه از حیث جذب نقدینگی و تامین مالی از طریق آن می‌تواند عرضه‌های احتمالی را به بازی برد- برد در زمین بازار سرمایه بدل کند.
منبع: دنیای اقتصاد