اقتصاد۲۴ - بازار در رکود کامل بوده و خرید و فروش‌ها به حداقل رسیده است. فعالان عرصه خودرو در بازار از نوسان ارز به عنوان یکی از عوامل بی‌ثباتی در این بازار یاد می‌کنند. البته آنطور که دیده می‌شود دولت در تلاش برای ساماندهی این بازار است.
اخیرا حجت‌الله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از تدوین طرحی برای ساماندهی خودرو در این کمیسیون خبر داد، وی اظهار کرد: «طرحی در کمیسیون صنایع در حال تدوین است که حاصل تلاش‌های زیاد و مذاکراتی با کل حلقه صنعت تولید خودرو از ابتدا تا انتهاست. از قطعه‌سازان تا تولیدکنندگان خودرو، خدمات پس از فروش و کیفیت. امیدواریم این طرح به زودی در کمیسیون به تصویب برسد و به صحن علنی بیاید تا به قانون تبدیل شود. این طرح که عنوان آن ساماندهی خودرو است طرح جامعی است، ما نمی‌خواهیم کار عجولانه و احساسی انجام دهیم بنابراین سعی می‌کنیم نظرات کل زنجیره خودرو از تولید تا مصرف را دریافت کنیم. تا هم منافع مردم و هم منافع خودروسازان و قطعه سازان تامین شود و به آن‌ها انگیزه دهد که خودروی باکیفیت ارائه کنند».
حال باید منتظر ماند و دید که این طرح بازار را به چه سمت‌وسوی هدایت می‌کند.
حال باید منتظر ماند و دید که این طرح بازار را به چه سمت‌وسوی هدایت می‌کند.
با قوانین خودساخته مانع خرید مصرف‌کنندگان نشویم
از گذشته تا کنون راه‌حل‌های متفاوتی برای ساماندهی اجرا شده است، راهکار‌هایی که به گفته بسیاری از کارشناسان بازار نه تنها مشکلی را حل نکرده بلکه چالش‌های جدیدی را برای مصرف‌کنندگان به وجود آورده است. به عنوان نمونه می‌توان به شروطی همچون عدم پلاک فعال برای ثبت‌نام در کارخانه اشاره کرد. طرحی که به گفته کارشناسان بیش‌ازپیش فرآیند خرید خودرو را تبدیل به یک چالش می‌کند. به گفته آن‌ها اینگونه قوانین و طرح‌ها نه تنها بازار را کنترل نمی‌کند بلکه پیامد‌هایی را برای مصرف‌کنندگان به همراه خواهد داشت.
مرتضی مصطفوی، کارشناس صنعت خودرو با اشاره به پیامد و تاثیر قوانین و روش‌های جدید برای فروش خودرو بر مصرف‌کنندگان به «ابتکار» گفت: هرگونه تصمیم و یا روشی برای فروش خودرو می‌تواند تبعاتی را برای مصرف‌کنندگان به دنبال داشته باشد. بسیاری از خانوار‌های ما خودرویی ندارند و این در حالی است که ما قوانین خودساخته‌ای را اجرایی می‌کنیم که خرید خودرو را برای این خانوار‌ها غیرممکن می‌سازیم. به عنوان نمونه یکی از شروط خرید خودرو که اخیرا حاشیه‌های بسیاری را به وجود آورده عدم پلاک فعال در خانواده است. هیچ خودوسازی این اختیار را ندارد که برای مصرف‌کنندگان چنین شروطی را بگذارد. برعکس خودروسازان باید شرایطی را فراهم کنند تا افرادی که خودرو ندارند و یا اتومبیلی فرسوده دارند به سراغ خرید از خودروسازان بروند.
وی در ادامه افزود: ما در هیچ جای دنیا شاهد صف خرید برای خودرو نیستیم بلکه خودروسازان برای فروش محصولات‌شان تلاش می‌کنند تا با آپشن‌های با کیفیت‌تر بازار را به دست بگیرند و نظر مشتری را جلب کنند، اما خرید خودرو در کشور ما به گونه دیگری است، متاسفانه در صنعت خودروسازی ما قوانین و طرح‌های ناپخته وضعیت را متشنج کرده‌اند. به عنوان نمونه قانون چک برای خرید یکی از قوانینی بود که پس از مدتی بی نتیجه ماند و کنار گذاشته شد. قانون سن بالای ۱۸ سال برای ثبت‌نام، لزوم داشتن گواهینامه و عدم پلاک فعال نیز از جمله طرح‌هایی است که مصرف‌کنندگان را سردرگم می‌کند. این طرح‌ها همانند شرایطی است که ما دری را به اشتباه باز کنیم و وارد مسیر اشتباهی شویم، راه‌حل مشکلات در این بخش، طرح‌ها و قوانین جدید نیست ما باید در ورودی درست را باز کنیم تا به مسیر اصلی برسیم.
مشکل کلیدی بازار، تقاضا سوداگرایانه است
این کارشناس صنعت خودرو به مشکل کلیدی بازار اشاره کرد و گفت: مشکل اصلی در بازار خودرو انگیزه سوداگرایانه است. به عبارتی دیگر ما با افرادی روبه‌رو هستیم که خرید خودرو را به چشم سود می‌بینند نه به چشم مصرف. این مسئله کلیدی‌ترین نکته‌ای است که در بازار وجود دارد و مسئولان به آن توجهی نمی‌کنند. هنگامی که مشکل اصلی بازار نگاه سوداگرایانه باشد یعنی ما با یک حجم قابل توجهی از تقاضای سفته‌بازانه روبه‌رو هستیم، به بیانی دیگر مشکل بازار ما در سمت تقاضا بوده نه در سمت عرضه.
تقاضای ما چندین برابر عرضه بوده و هرقدر هم که به طرف عرضه فشار بیاوریم مشکل بازار حل نمیشود چراکه بازار عطش دارد. ما شاهد یک شکاف عمیق میان عرضه و تقاضا هستیم و دلیل این شکاف همان تقاضای سوداگرایانه است.
وی اظهار کرد: در کشور‌های مختلف راهکار هدایت نقدینگی به سمت بازارهای مولد و کنترل بازار‌ها اطلاعات است، به عبارتی روشن‌تر تا ما ندانیم در بازار خودرو چه کسانی، چه حجمی از خودرو را با چه قیمتی به فروش می‌رسانند هیچ‌گاه نمی‌توانیم اتفاقات بازار را پیش‌بینی و برای مشکلات به وجود آمده راه‌حلی پیدا کنیم. به دلیل همین اطلاعات ناکافی است که بازار هر چند وقت یک‌بار با طرح‌ها و دستور‌های جدید روبه‌رو می‌شود.
وی اظهار کرد: در کشور‌های مختلف راهکار هدایت نقدینگی به سمت بازارهای مولد و کنترل بازار‌ها اطلاعات است، به عبارتی روشن‌تر تا ما ندانیم در بازار خودرو چه کسانی، چه حجمی از خودرو را با چه قیمتی به فروش می‌رسانند هیچ‌گاه نمی‌توانیم اتفاقات بازار را پیش‌بینی و برای مشکلات به وجود آمده راه‌حلی پیدا کنیم. به دلیل همین اطلاعات ناکافی است که بازار هر چند وقت یک‌بار با طرح‌ها و دستور‌های جدید روبه‌رو می‌شود.
راهکاری برای سامان گرفتن بازار
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه به راه‌حل ساماندهی بازار اشاره کرد و در این‌باره گفت: دو گام برای ساماندهی بازار و کنترل تقاضای سوداگرایانه با فرض ممنوعیت واردات وجود دارد. گام اول این است که ما باید یک بانک اطلاعاتی جامع داشته باشیم تا تمام جزئیات بازار را زیر نظر بگیریم. از این طریق به راحتی می‌توان هدف از خرید خودرو و حجم معاملات را شناسایی کرد. ما باید یک سامانه جامع معاملات خودرو طراحی کنیم که در این سامانه بازار را شفاف رصد کنیم. وی افزود: این سامانه می‌تواند متشکل از سه بخش باشد. اتحاده‌ها در اتاق اصناف، سامانه تعویض پلاک و ثبت اسناد باید به این سامانه وصل شوند. اگر این سه سامانه در یک سامانه جامع جمع‌آوری شود مشکلات ما کاهش می‌یابد و تمام جزئیات قابل رصد خواهد بود.
پس از طراحی این سامانه گام دوم این است که دستگاه‌های سیاستگذار به میان بیایند و متناسب با اتفاقاتی که در بازار رخ می‌دهد ابزار‌های کنترلی، محدودیتی و مالیاتی را به کار بگیرند.
پس از طراحی این سامانه گام دوم این است که دستگاه‌های سیاستگذار به میان بیایند و متناسب با اتفاقاتی که در بازار رخ می‌دهد ابزار‌های کنترلی، محدودیتی و مالیاتی را به کار بگیرند.
به عنوان مثال از طریق سامانه می‌بینیم که خودرویی با قیمت بالا معامله می‌شود و تقاضای سوداگرایانه دارد. سیاستگذار می‌تواند به سامانه تعویض پلاک بگوید که تعویص پلاک این خودرو بیش از دو عدد برای یک نفر ممنوع است؛ بنابراین فردی که به دنبال سودجویی است با کد ملی‌اش نمی‌تواند خودروی مورد نظر را در تعداد بالایی معامله کند. ما به راحتی می‌توانیم ابزار کنترلی بسیار دقیقی داشته باشیم. خودرو همانند دلار نیست که به محض معامله مالکیت آن تغییر کند، اتومبیل کالایی است که باید روندی را برای ثبت مالکیت طی کند و با رصد این روند راه برای سودجویی بسته می‌شود. حتی از طریق این دو گام بحث مالیات‌گذاری بر خودرو نیز به نتیجه مناسبی می‌رسد و بازار به راحتی کنترل و مدیریت خواهد شد. اگر این سامانه شکل بگیرد بازار به تعادل می‌رسد. بازار و مصرف‌کنندگان می‌دانند که برنامه و طرح‌هایی که برای ساماندهی بازار مطرح می‌شود نمایشی و تبلیغاتی است و نمی‌تواند مشکلی را در این بخش حل کند.