اقتصاد24- «فعال‌سازی امکان برداشت مستقیم» که گام دوم خدمات سامانه پایا به‌شمار می‌آید و در ۱۸ بانک کشور امکان بهره‌گیری از آن نیز فراهم شده، در واقع شیوه‌ای از انتقال وجه است که مشتری این اجازه را به بانک می‌دهد تا در زمان‌های تعیین شده‌ای مبالغ مشخصی را از حساب‌های اشخاص دیگر در بانک‌های مختلف برداشت و به حساب مشتری واریز کند.
به گفته مسئولان اقتصادی، «فعال‌سازی امکان برداشت مستقیم» که با توافق قبلی طرفین (مشتریان بدهکار و بستانکار) صورت می‌پذیرد، به بانک‌ها این امکان را می‌دهد تا با کارمزد پایین سرویس مالی دریافت وجوه را در اختیار داشته باشند.
در واقع این امکان نوعی جایگزین اینترنتی چک است و به نظر می‌رسد با اجرایی شدن کامل آن و پیاده‌سازی زیرساخت‌های مرتبط با آن در تمامی بانک‌های کشور، دیگر نیازی به چک و فیزیک آن نباشد و حتی بتوان جلوی بسیاری از مشکلات مرتبط با پاس نشدن چک‌ها را گرفت.
در صورت فعال شدن ابزار فوق، امکان پرداخت قبوض، حق عضویت و اقساط که پیشتر به‌صورت واریز مستقیم صورت می‌گرفت، به‌صورت خودکار انجام خواهد شد. در برداشت مستقیم، بانک‌ها به‌عنوان یک واسطه عمل کرده و در موعدهای مقرر برداشت از حساب اشخاص و واریز را در بین بانک‌ها به شکل خودکار انجام می‌دهند.
سیستم برداشت مستقیم که در دنیا به سیستم اعتبار مستقیم (Direct Debit) نیز معروف است یک تراکنش مالی است که در آن یک فرد قادر است پولی را از حساب بانکی شخص دیگری برداشت کند. در این عملیات، مشتری به کارگزار، اجازه برداشت از حساب خاصی را جهت پرداخت هزینه‌هایی مانند صورتحساب قبض، در قالب یک دستور پرداخت، صادر می‌کند. در این سیستم قبل از برداشت مستقیم صاحب حساب حق این برداشت را به بانک داده است. به این مجوز، PAD یا حق پیشین اعتباری گفته می‌شود.
این تراکنش های مستقیم اعتباری عمدتا به صورت الکترونیک انجام می‌شوند. صاحب حساب می‌تواند هر زمان که بخواهد مجوز این برداشت‌ها را فسخ کند و بانک نیز می تواند در این صورت انجام عملیات های اعتباری را برای این فرد متوقف کند.
ساز و کار اعتبار مستقیم با حساب سپرده مستقیم متفاوت است. در حساب سپرده مستقیم مبالغ ثابتی به طور دوره ای از حساب افراد برداشته می شود در حالی که در اعتبار مستقیم ممکن است هر مقدار پولی و در هر دوره زمانی ای برداشت شود.
اعتبار مستقیم یا ساز و کار امکان برداشت مستقیم در بسیاری از کشورها از جمله بریتانیا، برزیل، آلمان، سوئد، اسپانیا، آفریقای جنوبی، سوییس و هلند مورد بهره برداری قرار می گیرد.
اعتبارهای مستقیم در هر کشوری تحت قوانین خود کشور ایجاد می شود و معمولا به تراکنش های داخلی در هر کشور محدود شده است. یک استثنا وجود دارد و آن در مورد محدوده یورو است که به کشورهای عضو محدوده یورو از سال 2010 این اجازه داده شده که از این ساز و کار در این محدوده نیز استفاده کنند.
سیستم اعتبار مستقیم باید در همه موارد به نوعی با مجوز صاحب حسابی که قرار است از حسابش برای دیگری پول واریز شود پشتیبانی شود.
در حال حاضر دو روش برای کسب مجوز در جهان وجود دارد:
روش اول این است که تنها پرداخت کننده و دریافت کننده پول با مجوزی که پرداخت کننده به دریافت کننده داده، کار می کنند. با این حال پرداخت کننده می تواند هر زمانی که بخواهد این مجوز را پس بگیرد. در این شرایط فرد باید همه هزینه های تراکنش را بپردازد و احتمالا اگر این اتفاق با کرات رخ بدهد قادر نیست بار دیگر حسابی با قابلیت اعتبار مستقیم باز کند.
روش دیگر این است که در هر مورد پرداخت کننده پول باید به بانک خود اجازه برداشت مستقیم را بدهد. در این شرایط که دریافت کننده اخذ مجوز می کند، پرداخت کننده مطلع شده و ساز و کار برداشت مستقیم را راه اندازی می کند. این روش مطمئن تری است و احتمال دستور پرداخت کننده به بانک برای پس دادن پول را کاهش می دهد. در اروپا سیستم برداشت مستقیم در کل منطقه یورو امکانپذیر است.
این سیستم ابتدا در سطح ملی برقرار شد اما از آگوست 2014 به کل منطقه یورو تسری پیدا کرد. در اکتبر 2016 برداشت مستقیم و IBAN به روش‌های رایج ترانسفر پول در همه کشورهای حوزه یورو تبدیل شدند. این سیستم برای سایر ارزها قابل اجرایی شدن نیست.
در بریتانیا سیستم برداشت مستقیم سومین روش محبوب بعد از پرداخت های نقدی و کارت اعتباری است. از این سیستم برای پرداخت 73 درصد قبوض توسط 90 درصد بزرگسالان بریتانیایی استفاده می شود. در واقع در سال 2015 تقریبا 3.9 میلیارد پردازش برداشت مستقیم انجام شد که سال به سال افزایش یافته است. 4.07 میلیارد پردازش برداشت مستقیم در سال 2016 انجام شده است. انتظار می رود این رقم تا 2026 به 4.4 میلیارد پردازش برسد.
در آلمان بانک ها عمدتا این سرویس را ارائه می دهند. در این کشور مجوز برداشت مستقیم تنها نیازمند مجوز پرداخت کننده به برداشت کننده برای دریافت پول است. این مجوز می تواند کتبا، شفاها یا از طریق ایمیل داده شود. این متد به دلیل سرعت و آسان بودن در آلمان بسیار محبوب است.
در هلند نیز مانند آلمان صاحب حساب می تواند به یک کمپانی اجازه برداشت مستقیم از حسابش را بدون اطلاع به بانک بدهد. این کار در این کشور بسیار رایج است به گونه ای که 45 درصد از همه تراکنش های بانکی در این کشور از طریق برداشت مستقیم انجام می شود.
اینگونه تراکنش ها در هلند می تواند ادامه دار باشد یا به یک بار محدود شود. برای هر دو مدل سازمان ها باید وارد قرارداد برداشت مستقیم با بانک هایشان شوند. در هر یک از تراکنش ها نام و شماره حساب صاحب حساب باید ارائه شود. سازمانی که پول را برداشت می کند می تواند به این ترتیب از هر حسابی به اندازه ای که پول دارند برداشت کند و امکان برگشت زدن توسط این سازمان ها وجود ندارد.
در لهستان سیستم برداشت مستقیم با مشارکت بانک ها اجرا می شود. در این کشور صاحب حساب به برداشت کننده با امضا و پر کردن یکسری قراردادهای استاندارد در دو نسخه اجازه برداشت می دهد. یک کپی از این قرارداد بعد از ارائه جزییات هویتی مشتری برای بانک ارسال می شود. از زمان امضای این قرارداد امکان برداشت مستقیم وجود خواهد داشت.
در ایرلند نیز این سیستم توسط سازمان خدمات پرداخت های ایرلندی اجرا می شود.
در دانمارک نیز این روش توسط 96 درصد خانوارهای دانمارکی مورد بهره برداری قرار می گیرد.
در ژاپن استفاده از این سیستم به عنوان یکی از گزینه های پرداخت بسیار رایج است.
در مالزی نیز سیستم پرداخت مستقیم تحت عنوان فرآیند تبادل مالی در دسترس مشتریان است. این سیستم راهی برای پیشرفت تجارت الکترونیک در مالزی بوده است.
این سامانه به مشتریان اجازه می دهد که پرداخت های خود را در بازار الکترونیکی نظیر وبسایت ها و فروشگاه های آنلاین به راحتی انجام دهند.
در آمریکا سیستم برداشت مستقیم معمولا به معنای تسویه خودکار برای قبوض مورد استفاده قرار می گیرد.
در ترکیه نیز این سیستم برای پرداخت های کارت های اعتباری و تراکنش های تجاری بسیار رایج است.
با اینکه در سایر کشورها دریافت کننده وجه باید به بانک خود دستور برداشت را بدهد اما در ترکیه پرداخت کننده وجه باید چنین مجوزی را به بانک خود داده باشد.