اقتصاد۲۴ - قرار بود پذیره‌نویسی اوراق سلف نفتی از روز ۲۶ مرداد ماه آغاز شود، اما اجرای این طرح به زمان دیگری موکول شد؛ طرحی که پیش از آن قرار بود به عنوان یک برگ برنده برای گشایش اقتصادی باشد، اما همچنان در حالت ابهام و تعلیق قرار دارد.
در طرح گشایش اقتصادی دولت، قرار است نفت خام به مردم عرضه شود. یکی از ایراد‌های مهم طرح این است که اگر دولت نتواند در آینده نفت‌های مورد نظر را به فروش برساند چه باید کرد؟ آیا می‌توان بشکه‌های نفت‌خام را به مردم تحویل داد؟ مهدی نصرتی معتقد است که بهتر است بنزین جایگزین نفت خام شود، اما با شیوهای متفاوت و کارآمدتر. این پیشنهاد البته همزمان با ایجاد یک ارز دیجیتال ملی مطرح شده است. اما نکته قابل توجه این است که هنوز جزئیاتی از طرح پیش فروش نفت اراده نشده است. مدلی که شاید بتوان آن را با سایر تجارب جهانی مقایسه و تحلیل کرد.
با این همه، اما تنها تاثیری که در حال حاضر طرح گشایش اقتصادی دولت بر بازار‌ها گذاشته است تلنگر به بازار سرمایه و افت محسوس شاخص بورس بوده است. با این همه، اما همچنان طرح پیش فروش نفت در انتظار روشن شدن ابعاد آن است، موضوعی که تحلیلگران را تنها به گمانه زنی وادار کرده است.
لازم به ذکر است، قرارداد سَلَف یا عقد سلف قراردادی است که در آن عرضه‌کننده بخشی از دارایی پایه را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند. خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را در یک قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش برساند که به این قرارداد نیز به اختصار سلف می‌گویند.
اما بر اساس گمانه زنی‌ها قرار است اوراق سلف نفتی در بورس انرژی پیش فروش شود. برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند، این طرح تقریبا هیچ ارتباطی (در حد نیم درصد) به نفت، قیمت جهانی نفت و قیمت دلار ندارد.
همچنین مهدی تقوی، تحلیلگر مسائل اقتصادی نیز در این باره گفته بود: طرح اوراق سلف نفتی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد، زیرا افراد معمولی که این اوراق را نمی‌خرند و اگر کسی هم بخواهد روی این اوراق ارزی نفتی سرمایه‌گذاری داشته باشد باید بالاخره این نفت خام را صادر کند و بفروشد حال این سوال پیش می‌آید که در این شرایط چطور می‌تواند نفت را بفروشد؟
وی بیان کرد: نباید در هیات دولت مسائل غیرعملی مطرح شود و تصمیمات مهم اقتصادی نیازمند افراد باتجربه و دارای دانش اقتصادی است که بتواند راهکار‌های عملی در شرایط ویژه طراحی کند.
طرح فروش اوراق سلف نفتی با تجارب جهانی متفاوت است
دکتر نرسی قربان، فعال و کارشناس حوزه نفت و انرژی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ در این خصوص می‌گوید: با توجه به اینکه هنوز جزئیاتی از طرح فروش نفت و یا اوراق نفتی منتشر نشده است، در حال حاضر تحلیل جامعی از چگونگی این طرح قابل ارائه نیست.
بیشتر بخوانید: همه ریسک‌های فروش اوراق نفتی/ مصائب دولت سیزدهم
وی می‌افزاید: اما به صورت کلی می‌توان گفت که بازار‌های آینده یا سلف در اقتصاد کشور‌های دیگر تاثیرگذار بوده‌اند هرچند این اثرات چندان عمیق نبوده، بلکه یک مکانیسم در بازار برای پیش فروش محصولات کشاورزی، نفتی و... بوده است.
قربان تصریح می‌کند: در واقع پالایشگاهی که نفت ۴۰ دلاری را پیش خرید کرده می‌تواند بر اساس همین قیمت برای مجموعه خود برنامه ریزی داشته باشد و نوسان در قیمت‌ها، استراتژی مالی اش را تغییر نخواهد داد.
این کارشناس انرژی، بازار‌های آینده در دنیا را برای ثبات بازار‌های اقتصادی می‌داند و می‌گوید: اما تفاوتی که در کشور ما پیدا می‌کند این است که یک طرف ماجرا دولت است. این در حالی است که در کشور‌هایی مانند انگلیس، آمریکا، سنگاپور و... در یک فرآیند خصوصی آینده نفت فروخته می‌شود.
این فعال حوزه نفت تاکید می‌کند: با توجه به اینکه در ایران یک طرف این طرح دولت قرار گرفته است شباهت عمده‌ای به بازار آینده در دنیا ندارد. هدف در اینجا تامین مالی توسط دولت است که چه در قالب اوراق و یا پته‌های نفتی باشد برای جبران بخشی از کسری بودجه انجام می‌شود و البته در موقعیت مناسب اقتصادی دولت آن را بازپرداخت خواهد کرد.
قربان یادآور می‌شود: در مجموع باید گفت که جزئیات این ساختار هنوز مشخص نیست اما به طور قطع با هدفی که در دنیا برای بازار آینده تعریف شده متفاوت است. در سایر کشور‌ها این کار برای ثبات اقتصادی کشاورزان و صنعتگران انجام می‌شود. برای مثال در کشور آمریکا بازار آینده آب پرتقال وجود دارد که کشاورز‌های بزرگ در فلوریدا از قبل میوه‌های خود را می‌فروشند.
جذابیت و شفافیت می‌تواند به طرح فروش نفت کمک کند
قربان می‌گوید: مردم اساساً نیازی به خرید نفت ندارند. درواقع این پالایشگاه‌ها هستند که نیاز دارند در قیمت‌های پایین نفت را خریده و یا احتمالاً در قیمت‌های بالا آن را بفروشند. برای مثال تولیدکنندگان لایه نفتی شیل در آمریکا که اقتصاد آمریکا را با اضافه کردن ۱۰ میلیون بشکه نفت به تولید این کشور، تکان داد؛ نفت را در قیمت مناسب پیش فروش می‌کنند تا اقتصاد تولید با مخاطره مواجه نشود اما در ایران پالایشگاه‌ها نفت را مستقیم از دولت می‌خرند و از سوی دیگر پالایشگاه‌ها نیز به آن معنا خصوصی نیستند.
وی با بیان اینکه انتشار اوراق قرضه، بسته به آئین نامه آن می‌تواند مفید باشد، اظهار می‌کند: باید توجه داشت که این اوراق در صورت جذابیت و شفافیت می‌تواند مورد اقبال عمومی واقع شود اما اگر مردم ندانند که آینده این اوراق چه می‌شود و یا ندانند که این اوراق بر مبنای ارز نیمایی و یا آزاد قرار است عرضه شود طبیعتاً استقبالی از آن نمی‌شود.