اقتصاد۲۴ - سالهاست موضوع توزیع یارانه آن هم به شیوه عادلانه در دولت‌ها به بحث و تبادل نظر گذاشته می‌شود، اما تاکنون هیچ یک از دولتمردانمان نتوانسته اند روشی را در این جهت پیاده سازی و اجرایی کنند و تنها نقطه نظرشان سهمیه بندی بنزین است.
در شرایطی که سهمیه‌بندی بنزین با دو نرخ ۱۵۰۰ تومان یارانه‌ای و ۳ هزار تومانی آزاد زیرنظر سران قوا کلید خورد، اعضای کمیسیون انرژی مجلس به دنبال تغییراتی در این زمینه بودند تا اینکه در طرحی که مجلس طراحی کرده است، پیشنهاد شد که سهمیه بنزین به جای خودرو‌ها به افراد خانواده‌ها تخصیص داده شود.
در این طرح دیده شده که دولت سهمیه بنزین افرادی را که فاقد خودرو هستند، در آخر ماه بردارد و به جای آن کارت بانکی افراد را شارژ کند تا آن‌ها بتوانند کالا خریداری کنند؛ چراکه بر اساس شیوه سهمیه بندی جدید حدود ۵۰ درصد خانواده‌ها که خودرو ندارند از یارانه انرژی نیز بی‌بهره‌اند و در واقع نحوه توزیع یارانه سوخت ناعادلانه بوده و لازم است که اصلاح شود.
اما به دور از اجرای طرح کارت انرژی، دولت تصمیم گرفت مابه‌التفاوت ایجاد شده از افزایش قیمت بنزین را به صورت نقدی بین خانوار‌ها تقسیم کند؛ از این‌رو از جمعیت ۷۸ میلیون نفری حدود ۶۰ میلیون نفر (۱۹ میلیون خانوار) را به عنوان خانوار هدف قرار داده و ۱۸ میلیون نفر دیگر که گفته می‌شد سه دهک بالای درآمدی هستند را از پرداخت یارانه بنزین کنار گذاشت. البته همچنان این نقد وجود داشت که از بین ۶۰ میلیون نفر دیگر هم تعداد زیادی می‌توانند نیازی به این کمک نداشته باشند.
دولت در سال بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌کند که ۲۵۰ هزار میلیارد تومان از این رقم به بنزین تعلق داشت.
یارانه بنزین یا انرژی؟
در مجموع با وجود اینکه اصلاح قیمت سوخت به نوعی در مسیر اصلاح یارانه‌های پنهان است، اما باز هم یارانه بنزین بعد از حذف از کانال یارانه نقدی در حال پرداخت است.
در همین رابطه سیدعلی صادقی، کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ گفت: پرداخت هزینه‌های انرژی همواره برای مردم به ویژه اقشار کم درآمد سنگین است هرچند تولید این نوع انرژی‌ها برای دولت‌ها هزینه بر است، اما نیاز مردم به کارت انرژی بیش از کارت سوخت بنزین است.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه انرژی، دولت سعی در پایین نگه داشتن قیمت انرژی دارد که در این بین هر دو اقشار ثروتمند و کم درآمد استفاده از سوخت و انرژی را با یک قیمت می‌پردازند که در واقع یارانه پنهانی است که خرج ثروتمندان می‌شود؛ از این رو از سال‌ها پیش بحث لزوم اصلاح نظام پرداخت یارانه انرژی مطرح بوده و ادامه دارد.
بیشتر بخوانید: جزئیاتی از طرح جدید مجلس برای سهمیه‌بندی بنزین/ تغییر الگوی سهمیه از خودرو به خانواده
صادقی ادامه داد: اکنون دولت با وجود هزینه بالای تولید، یارانه بنزین را می‌پردازد که تنها به سود یک عده بیشتر نیست!
این کارشناس انرژی گفت: قرار بر این بود دولت به دنبال راهی برای کاهش هزینه‌ها و از سوی دیگر کمکی به اقشار کم درآمد جامعه داشته باشد از این رو پیشنهاد طرح کارت انرژی که مورد تایید اتاق بازرگانی نیز بود، مورد توجه دولت قرار گرفت.
این کارشناس حوزه نفت و انرژی ادامه داد: این طرح تمام منابع یارانه‌ای تخصیصی به هر فرد ایرانی که شامل یارانه سوخت، برق، گاز و ... می‌شود را تبدیل به اعتباری می‌کند و به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود.
کارشناس ارشد حوزه انرژی گفت: در این طرح منابع یارانه‌ای می‌تواند یا نقدی باشد یا به این شکل که اعتبار کارت خانوار‌ها را شارژ کند و امکان پرداخت هزینه‌های مصرف انرژی (بنزین، گازوئیل، برق و آب) را دارد و در غیر اینصورت صاحب کارت می‌تواند باقیمانده سهم خود در کارت را خرید و فروش کند.
صادقی با تاکید بر اینکه امروز این طرح به پرداخت پول بنزین به مردم تبدیل شده است گفت: قرار بر این است که عدالت در یارانه انرژی در قالب کارت انرژی به مردم تخصیص داده شود تا مردم بتوانند بر اساس آن برای هزینه‌های زندگی برنامه ریزی داشته باشند.
وی تصریح کرد: امروز این طرح اجرا نشده، اما موضوع پرداخت یارانه بنزین به یک عده از مردم در حال اجراست که از لحاظ اجرایی و کیفی با طرح کارت انرژی بسیار متفاوت و قابل مقایسه نیست.
راه حل صرفه جویی در مصرف انرژی
طبق اعلام آمار گمرک ایران طی پنج ماه سال جاری، حدود یک میلیارد دلار صادرات بنزین از سوی ایران انجام شده است. صادقی در پاسخ به این سوال که آیا دولت با طرح سهمیه بندی توانست صرفه جویی ایجاد کند؟ گفت: استفاده از کارت سوخت در سال ۸۶ و همچنین در سال گذشته تجربه کاهش مصرف سوخت در کشور را نشان می‌دهد؛ البته امروز با توجه به شیوع ویروس کرونا، کاهش مصرف بنزین به کمک سهمیه بندی نیز آمده، اما باید دولت در نظر داشته باشد که تنها صرفه جویی در مصرف بنزین راه حل بهینه سازی و کاهش هزینه‌های دولت نیست بلکه در تمام بخش‌های انرژی باید این مهم اتفاق بیفتد.
صادقی در پایان با تاکید بر ضرورت اجرای طرح کارت انرژی و جایگزینی آن با کارت سوخت گفت: شیوه پرداخت یارانه انرژی به عنوان یکی از راه‌حل‌های بهینه مدیریت سوخت مطرح است. با اجرای این طرح توزیع عادلانه ثروت در میان همه دهک‌های اجتماعی شکل می‌گیرد. توزیع یارانه‌ای که امروز انجام می شود، عادلانه نیست.